Samotne macierzyństwo - jak przetrwać? Porady psychologa

Jeśli jesteś mamą, która samotnie wychowuje dziecko, to ten artykuł jest szczególnie dla Ciebie. Samotne macierzyństwo to zjawisko, które obecnie dotyka coraz więcej kobiet.

Bardzo często również pojawia się samotne macierzyństwo z wyboru. Jak poradzić sobie z sytuacją, gdy cały trud wychowania spada tylko na kobietę?

Jak zapewnić dziecku wszystko czego potrzebuje funkcjonując w pojedynkę, a także jak pogodzić byciem mamą z innymi obowiązkami, przykładowo zawodowymi?

Wszystkie kluczowe pytania i omawiane trudności w aspekcie samotnego macierzyństwa można poznać z niniejszego artykułu, gdzie psycholog wskazuje jak przetrwać okres samotnego macierzyństwa.
 

Czym jest spowodowane samotne macierzyństwo?

Biorąc pod uwagę samotne macierzyństwo definicja opisuje je jako rodzicielstwo będące  wynikiem pewnych, losowych sytuacji,na które nie mamy wpływu bądź może być to świadomym wyborem samotnej matki. Przeglądając dane z Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z 2011 roku w niepełnej rodzinie wychowuje się aż 1 503 000 dzieci w wieku 0 - 24 lata. Samotnym macierzyństwem obciążonych jest 1321 tys matek, natomiast 8 lat wcześniej - w 2002 roku było ich około 1019 tys. 

 

Przyczyny samotnego macierzyństwa:
 

• samotna matka bądź ojciec na skutek śmierci jednego z rodziców,

• wczesne rodzicielstwo, które zazwyczaj dotyczy młode matki, ale niekoniecznie i  może to być również np.: ciąża niespodziewana, poczęta z nieznanym mężczyzną, jak również w wyniku gwałtu,

• rozwód, separacja - rozbita rodzina, porzucenie dzieci przez jednego z rodziców,

• niepełna czasowo rodzina - jeden z rodziców jest nieobecny przez dłuższy okres czasu, np. wyjeżdża do pracy za granicę czy przebywa w szpitalu,

• samotne macierzyństwo z wyboru.

Również samotne macierzyństwo może być wynikiem rodzenia dzieci pozamałżeńskich, a zjawisko to dotyczy często młode matki. Zwiększona swoboda seksualna, niejednokrotnie ryzykowne zachowania seksualne wśród młodzieży, negatywne wzorce popularne wśród młodzieży powodują osłabienie kontroli nad młodym pokoleniem i w konsekwencji stwarzają zagrożenie samotnym macierzyństwem. Część urodzeń dzieci pozamałżeńskich jest wynikiem przestępstwa, m.in. gdy kobieta pada ofiarą gwałtu. Ofiarami gwałtu są w większości młode kobiety w wieku 19 - 24 lat, które nie tylko stały się ofiarą przestępstwa seksualnego, ale również obciążone samotnym macierzyństwem.
 

Samotne macierzyństwo - świadomy wybór

Mimo tego, że samotne macierzyństwo jest wymagające dla kobiet oraz pozostawia je same z ogromnym bagażem obowiązków to coraz więcej kobiet decyduje się na samotne macierzyństwo z wyboru. Zazwyczaj są to kobiety wykształcone po 30 roku życia, mające dobrą pracę oraz dobre zarobki, natomiast nie mające stałego partnera. Do uzyskania pełni szczęścia i satysfakcji z życia brakuje im jednak dziecka i podejmują decyzję o samotnym macierzyństwie, bowiem nie widzą konieczności trwałego związku z mężczyzną.
 

Oczywiście muszą pamiętać, że utrzymanie rodziny spoczywa wyłącznie na ich barkach, jednak bardzo często to właśnie ta ich świadomość jest w stanie umożliwić im realizowanie się w roli samotnej matki.  Warto jednak podkreślić, że samotne matki spotykają się z całą gamą problemów i dla żadnej kobiety nie jest to proste. Obowiązki domowe muszą łączyć z obowiązkami zawodowymi, chcą spełniać oczekiwania i potrzeby dziecka, z czasem spotykają na swojej drodze również problemy wychowawcze.

 

Bardzo często kobiety mają negatywny obraz mężczyzn, a przyszłego, jak to określają “zapładniacza” szukają w internecie pośród ogłoszeń. Zdarza się również, że na samotne macierzyństwo z wyboru decydują się kobiety po rozwodzie (rozstaniu), które nie doczekały się potomstwa z ówczesnym partnerem.


Według samotnej matki z wyboru, samotne rodzicielstwo ma wiele zalet, np:

• wychowywanie dziecka jest realizowane według własnych zasad, samotna matka nie muszę pytać nikogo innego o zdanie,

• samotna matka może poświęcić swoją całą uwagę dziecku, a nie partnerowi, który w rodzicielstwie może czuć się odrzucony,

• samotna matka, zakłada, że jej słowo jest najważniejsze, nie musi iść z mężczyzną na kompromisy, jeśli nie chcę aby dziecko jadło słodyczy to nikt nie będzie tego negował, wtrącał się ani podważał jej zdania,

• samotna matka decyduje co będzie robić z dzieckiem, jak spędzać będzie wolny czas z dzieckiem, 

• może gotować to co chcę ona i dzieci, 

• utrzymanie rodziny to priorytet i samotna matka z wyboru chce samodzielnie kontrolować rodzinny budżet.

Z jednej strony samotne matki z wyboru wymieniają wiele argumentów, które umacniają je w przekonaniu, że świetnie sobie radzą w roli samotnej matki, a do tego mogą same zarządzać swoim życiem i czasem. Jednak czy samotne macierzyństwo to pasmo samych szczęśliwych chwil z dzieckiem ? Czy samotne macierzyństwo jest w stanie zadbać o poczucie bezpieczeństwa dziecka i zapewnić mu szczęście ? Czy z czasem dziecko nie zapragnie spotkania z drugim rodzicem, nie zacznie poszukiwać odpowiedzi ? Nie ma jednoznacznie dobrego i złego wyboru w aspekcie rodzicielstwa, jednak warto siebie i dziecko przygotować na pewne sytuacje, które mogą zburzyć wewnętrzny spokój i ciepło rodzinne. Warto wiedzieć i mieć na uwadze aspekty rozwoju dziecka, a także spojrzeć przyszłościowo na swoje dalsze życie, jako kobiety. 

Społeczeństwo, a kobieta samotnie wychowująca dziecko

Jak społeczeństwo postrzega samotne matki? Jeszcze nie tak dawno, kilka lat wstecz o samotnej matce mówiono w negatywny sposób (nawet wulgarnie), a kobiety odczuwały ostracyzm społeczny, czyli odrzucenie lub ignorowanie z pewnej grupy społecznej. Obecnie jednak sytuacja uległa poprawie i kobiety w niepełnej rodzinie już nie muszą czuć się wytykane palcami. Otóż zmiany obyczajowe sprawiły, że model rodziny 1+1 zaczął być coraz bardziej powszechny, a macierzyństwo z wyboru jest na tyle popularne, że część ludzi określa je mianem obecnej “mody”. Społeczeństwo odbiera samotną matkę jako kobietę bardzo zaradną, która nie boi się wyzwań i potrafi łączyć wychowanie dziecka z obowiązkami zawodowymi. Niestety samotna matka powinna być przygotowana, że mogą się również pojawiać nieprzyjemne sytuacje oraz kłopotliwe pytania, które potrafią sprawić ból i wywołać poczucie winy, dlatego też ważne jest, aby szukać pomocy i wsparcia emocjonalnego dla siebie. Bardzo pomocna może być psychoterapia dla samotnej matki, która znacznie pomoże odnaleźć się w społeczeństwie, doda siły do walki o siebie i dziecko. Psychoterapia nauczy również samotną matkę jak radzić sobie w sytuacjach, które wywołują u niej kumulację  złych emocji.

Z jakimi emocjami musi zmagać się samotna matka?

Z samotnym macierzyństwem mierzy się dużo kobiet, część z nich decyduje się na to, natomiast większy procent kobiet wychowuje dzieci samodzielnie z konieczności, na skutek różnych zdarzeń losowych. W życiu samotnej matki zachodzi wiele zmian, musi nauczyć się ona dzielić obowiązki rodzicielskie z obowiązkami zawodowymi, co często wywołuje u niej zdenerwowanie oraz zmęczenie. Niestety, gdy pojawiają się dodatkowo problemy wychowawcze, może wystąpić poczucie winy, frustracje, a ciągły stres może powodować ogólne załamanie psychiczne w tym depresję.
 

Słaba kondycja emocjonalna kobiety może negatywnie wpływać również na dziecko, dlatego też w chwilach zwątpienia i rezygnacji samotna matka powinna szukać pomocy i kontaktu z psychologiem. Nie należy lekceważyć swojego samopoczucia, gdyż będąc samotnym rodzicem  to właśnie opieka nad dzieckiem spoczywa w naszych rękach, a dobro dziecka dla każdego rodzica przecież powinno być bardzo ważne. Oczywiście pomimo wielu obowiązków i spraw na głowie kobiety, samotna matka może być i czuć się szczęśliwa, okazywać poczucie spełnienia, jednak wymaga to od niej bardzo dobrej organizacji i wytrwałości w działaniu.

Problemy z jakim mierzą się samotne matki

Samotne macierzyństwo to trudna droga do pokonania, która niesie ze sobą wiele wyzwań i problemów. Samotne rodzicielstwo bardzo często zasługuje na wsparcie psychologiczne, bowiem w wielu życiowych sytuacjach może pojawić się kryzys wewnętrzny i emocjonalny. Do tego kobiety, które zostały niespodziewanie matkami lub co najgorsze dziecko jest owocem gwałtu zasługują szczególnie na wsparcie psychologa i powinny korzystać z psychoterapii. Kumulacja trudnych, negatywnych emocji bardzo często potrafi zrobić nam poważną krzywdę wewnętrzną, pozostawiając po sobie ogromny uraz na zdrowiu psychicznym. Taka sytuacji zawsze zostawia po sobie ogromne rany w psychice, które powinny możliwie szybko zostać przepracowane z psychologiem w innych przypadku mogą stać się przyczyną poważnych zaburzeń psychicznych. Na wsparcie psychologa zasługują również samotne matki, które zostały porzucone przez partnera w trakcie ciąży, bądź też po porodzie dziecka. To właśnie ciąża i poród powodują u kobiety wiele uczuć, burza hormonów wpływa znacznie na jej samopoczucie i brak odpowiedniego wsparcia może spowodować depresję w ciąży lub poporodową.


Z jakimi problemami musi zmierzyć się samotna matka ? Oczywiście jest ich cała gama, jednak warto wymienić niektóre z nich np.:
 

• negatywne emocje - kiedy los sprawia, że kobieta będzie zajmowała się dziećmi w pojedynkę to mogą pojawić się złe emocje, głównie strach, stres i zwątpienie, które mogą powodować załamanie nerwowe,
   

• odrzucenie społeczne - ostracyzm społeczny - kobieta może czuć się wytykana palcami, osądzona a nawet wyśmiewana przez innych, często nawet znajomych i własną rodzinę,
   

• problemy finansowe - czasem ciężko pogodzić jest obowiązki domowe z pracą zarobkową, choroby dziecka powodują zaniedbywanie obowiązków zawodowych, w konsekwencji może znacznie obniżyć się dotychczasowe wynagrodzenie, a nawet może dojść do utraty pracy,
   

• samotność - niestety kobiety, które straciły swoich partnerów na skutek śmierci lub doświadczyły zdrady czy rozstały się w innych okolicznościach, nie potrafią znaleźć szczęścia oraz zaufać innemu mężczyźnie; zdarza się, że mają negatywny obraz mężczyzn i uważają, że nikt nie jest w stanie sprostać ich wymaganiom,
   

• przewlekłe zmęczenie - życie na dwa etaty w ciągłym biegu powoduje u samotnej matki wyczerpanie, pogorszenie samopoczucia oraz może stać się przyczyną różnych problemów zdrowotnych, w tym chorób fizycznych lub zaburzeń psychicznych. 

Jakie konsekwencja niesie ze sobą samotne wychowywanie dziecka?

Samotne wychowywanie dziecka nie należy do prostych, jest to duże wyzwanie dla rodzica, który dba o utrzymanie finansowe rodziny, jest odpowiedzialny za obowiązki domowe oraz stara się poświęcić jak najwięcej czasu dziecku, aby w pewnym sensie zrekompensować mu brak drugiego rodzica. Jeśli w rodzinie są również inne dzieci, to dzięki wsparciu rodzeństwa w pewnym sensie mniej odczuwają niepełność rodziny. Najstarsze dziecko jest przykładem dla swojego młodszego rodzeństwa, dzieci znacznie mniej rywalizują ze sobą oraz są do siebie bardziej przywiązane emocjonalnie.

 

Samotne macierzyństwo jak przetrwać? Kobieta powinna również myśleć o sobie - zmęczona, zestresowana i przygnębiona może negatywnie wpływać na dziecko oraz powodować u niego zmartwienie i smutek. Dlatego ważne jest, aby w chwilach gorszego samopoczucia znaleźć osobę, u której samotna matka będzie mogła się wygadać i odzyskać wewnętrzny spokój. Odpowiednią osobą z pewnością będzie psychoterapeuta, który nie będzie oceniał sytuacji samotnej matki, a z pewnością pomoże jej przepracować wiele emocji.  Warto również zadbać o pomoc w opiece nad dzieckiem i jeżeli jest taka możliwość korzystać z pomocy rodziny, czy też znajomych. Wyspana, wypoczęta mama jest w stanie efektywnie zajmować się dzieckiem i być wyczulona na jego potrzeby. Oczywiście wsparcie w opiece nad dzieckiem nie zawsze jest możliwe i takie proste, jednak warto z pomocy skorzystać bez poczucia winy, jeżeli pojawia się propozycja wsparcia wśród najbliższych. Warto również mieć na uwadze, że dla rozwoju dziecka ważne jest, aby czasem miało możliwość zmiany otoczenia, czy też lepsze poznanie swoich bliskich. 
 

Samotne macierzyństwo a rozwój dziecka

Samotne macierzyństwo, a rozwój dziecka? Jak brak ojca wpływa na rozwój dziecka?  Jeżeli brak ojca spowodowany jest rozwodem na skutek przemocy w rodzinie, której dzieci były świadkiem, a nawet ją odczuwały to rozstanie jest jedynym, możliwym i najlepszym wyjściem. Najważniejsze jest dla rozwoju dziecka, aby dać mu poczucie bezpieczeństwa i wewnętrzny spokój. Jeśli jednak dziecko było ofiarą przemocy jednego z rodziców i nie radzi sobie ze swoimi emocjami oraz obserwujemy zmiany w jego zachowaniu to rozsądna będzie wizyta u psychologa w celu przepracowania smutku wraz z towarzyszącą mu traumą.

 

Bardzo często kobieta posiada negatywny obraz mężczyzn spowodowany zdradą partnera, jednak nie powinna mieszać dzieci w swoje partnerskie problemy. Dzieci nie powinny być nastawione negatywnie w stosunku do płci męskiej, a wszelkie uprzedzenia i problemy powinny być rozwiązywane przez kobietę samodzielnie.  Jeśli samotna matka ma w swoim otoczeniu dobrych, wspierających ją bliskich,przykładowo brata czy kuzyna, to warto poprosić ich aby pomogli zagwarantować jej dzieciom męską rozrywkę bądź przeprowadzili męską rozmowę. Obraz mężczyzny w rodzinie jest bardzo ważny dla przyszłego funkcjonowania młodego pokolenia. Miejmy na uwadze, że dziecko wejdzie kiedyś w dorosłość z całym bagażem doświadczeń z dzieciństwa, co znacznie wpłynie na jego postrzeganie świata, a także będzie oddziaływało na jego relacje w związku partnerskim i jego przyszłej rodzinie.

 

Jak samotne macierzyństwo wpływa na rozwój dziecka ? Trzeba zdawać sobie sprawę, że każdy przypadek jest inny i nie zawsze wychowanie w niepełnej rodzinie niesie konsekwencje dla zdrowia psychicznego. Warto również przy tym pamiętać, że w grę wchodzi wiele czynników takich jak: osobowość matki i dziecka, siła wsparcia ze strony rodziny, czynniki sytuacyjne, wychowanie i wpływ środowiska. Jednak niestety w znacznej większości wychowanie w niepełnej rodzinie pozostawia po sobie ślad wewnętrzny u dziecka. 

Warto tutaj omówić aspekt samotne macierzyństwo a rozwój dziecka w kategorii tych negatywnych konsekwencji będących wynikiem samotnego macierzyństwa :
 

• dzieci wychowywane samotnie przez matkę mogą mieć problemy w nauce, zazwyczaj spowodowane są one przez problemy emocjonalne i  psychologiczne,

• mogą występować zaburzenia emocjonalne - w przypadku dziewczyn pojawia się pogardliwy stosunek do płci męskiej, już w młodym wieku decydują się na krótkotrwałe relacje z mężczyznami oraz nieodpowiedzialne kontakty seksualne; z kolei chłopcy mają mniejszą pewność siebie i są bardziej nieśmiali, brak im męskiego wzorca jakim mógłby być ojciec,

• głównie chłopcy - częściej w młodym wieku - mają większe problemy z agresją oraz podejmują skrajne decyzje w tym łamią prawo,

• u nastolatków obserwuje się większe zainteresowanie używkami typu alkohol, papierosy i narkotyki.

Życie miłosne samotnej matki

Oczywiście samotna matka ma prawo odnaleźć miłość, jednak może nie być to łatwe do zrealizowania. Często, szczególnie kobieta po przejściach określa sobie specjalne oczekiwania względem przyszłego partnera i może się zdarzyć, że nikt tak wyjątkowy nie istnieje. Jeśli kolejny związek okazał się nieudany można zastanowić się nad wizytą u psychologa, który będzie starał się znaleźć przyczynę nieszczęśliwie nawiązywanych relacji. Być może traumatyczne przeżycia z przeszłości powodują, że kobieta nie może zaufać na nowo bądź nie potrafi otworzyć się i nawiązać udaną relację.

Samotne kobiety mając na uwadze dobro swoich dzieci powinny dobrze poznać swojego nowego partner zanim przedstawią go swoim dzieciom. Ważne jest, żeby dzieci również zaakceptowały partnera mamy, ale oczywiście należy dać im czas się z tym oswoić. Bardzo często potrzebne jest również wsparcie psychologa w momencie braku akceptacji przez dzieci nowego partnera. Nie można oczekiwać, że dziecko musi to zaakceptować, ale nie można również rezygnować z siebie i swojego szczęścia. Pomoc psychologa, czas na przepracowanie problemu, wspólne rozmowy i podejmowane próby w kwestii zmiany nastawienia dziecka potrafią na przestrzeni czasu wiele zmienić. Najważniejsze to jest umiejętnie podejść do problemu, nie działać pod wpływem emocji i przede wszystkim starać się poznać emocje i obawy dziecka. 

Gdzie mogą szukać pomocy matki wychowujące dzieci samotnie?

Samotne macierzyństwo jak przetrwać i gdzie szukać pomocy? Bardzo ważna dla kobiety jest jej rodzina, bliscy i przyjaciele. To w pierwszej kolejności właśnie członkowie jej rodziny powinni okazać wsparcie emocjonalne oraz jeśli taka będzie potrzeba pomóc jej fizycznie w opiece nad dziećmi.

Może się zdarzyć, że samotna matka takiej pomocy nie otrzymuje bądź nie potrafi być do końca z bliskimi szczera i mówić o swoich emocjach, a także potrzebach. Dodatkowo niskie samopoczucie kobiety może wskazywać, że kobieta powinna szukać pomocy u psychologa. Świadomość konieczności psychoterapii w momencie, kiedy przestajemy sobie emocjonalnie radzić to postawa godna pochwały, ponieważ dziecko potrzebuje zdrowej i szczęśliwej matki. 

Literatura

Cudak H., Funkcjonowanie dzieci z małżeństw rozwiedzionych., wyd. Adam Marszałek., Toruń 2003

Kornas-Biela D., Oblicza macierzyństwa, Lublin 1999

Maciarz A., Macierzyństwo w kontekście zmian społecznych., wyd. Żak., Warszawa 2004