Osobowość anankastyczna

Definicja i charakterystyka zaburzenia osobowości - Osobowości Anankastycznej

Osobowość anankastyczna, znana również jako osobowość obsesyjno-kompulsyjna lub obsesyjno kompulsyjne zaburzenie osobowości  jest jednym z typów osobowości opisanych w teorii osobowości.
 

Co cechuje osoby z zaburzeniem anankastycznym

Kompulsyjne zaburzenie osobowości, zwane również zaburzeniem anankastycznym, to utarte schematy postępowania, które charakteryzują się występowaniem obsesyjnych myśli i/lub kompulsywnych zachowań, wpływających na codzienne funkcjonowanie jednostki. 

Co cechuje osoby z zaburzeniem anankastycznym (OCD):
 

• obsesyjne myśli: niechciane, natrętne myśli, które wnikają do umysłu jednostki, często wywołując niepokój, lęk lub dyskomfort. Mogą dotyczyć różnych obszarów życia, takich jak bezpieczeństwo, zanieczyszczenia, czy obawy o złe skutki własnych działań,
   

• kompulsje: osoby z OCD często reagują na obsesyjne myśli poprzez wykonywanie kompulsywnych zachowań. Są to powtarzalne akty lub rytuały, których celem jest złagodzenie lęku związanego z obsesyjnymi myślami. Przykłady to sprawdzanie czegoś kilka razy w sposób obsesyjny, mycie rąk, liczenie, czy porządkowanie,
   

• nadmierna kontrola: anankastyczne zaburzenie osobowości cechuje silna potrzeba kontrolowania swojego otoczenia, sytuacji czy swoich myśli. Kontrola ta może prowadzić do utraty elastyczności w podejmowaniu decyzji i trudności w radzeniu sobie z nieprzewidywalnymi sytuacjami,
   

• lęk: osoba anankastyczna doświadcza intensywnego lęku związanego z obsesyjnymi myślami. Ten lęk może wpływać na jej zdolność do funkcjonowania w codziennym życiu,
   

• zakłócenia w codziennym funkcjonowaniu: zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne może znacznie zakłócać codzienne relacje osoby anankastycznej, zwłaszcza w obszarze relacji społecznych, pracy czy edukacji. Kompulsje i obsesyjne myśli mogą wymagać znaczącego czasu i energii,

• świadomość irracjonalności: w wielu przypadkach osoba anankastyczna jest świadoma irracjonalności swoich obsesyjnych myśli i kompulsji, ale mimo to nie jest w stanie ich zatrzymać.

Zdarza się, że z osobowością anankastyczną współistnieć mogą również zaburzenia nastroju jak np. depresja czy zaburzenia afektywne dwubiegunowe.

Przyczyny Rozwoju Osobowości Anankastycznej

Przyczyny rozwoju osobowości anankastycznej, znanej także jako zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (OCD), są złożone i wynikają z interakcji wielu czynników biologicznych, genetycznych, psychologicznych oraz środowiskowych. 

Osobowość anankastyczna przyczyny:

• czynniki genetyczne: badania wskazują, że istnieje pewne dziedziczenie skłonności do tych zaburzeń. Jeśli w rodzinie występują osoby z obsesyjno-kompulsyjnym zaburzeniem osobowości , ryzyko rozwoju tego zaburzenia u potomstwa może być większe,
   

• neurobiologiczne podłoże: anankastyczne zaburzenie osobowości jest związane z nieprawidłowym funkcjonowaniem pewnych obszarów mózgu, zwłaszcza obszaru zakreślonego ciała migdałowatego i zakrętu obręczy. Dysfunkcje w systemie serotoninergicznym również są związane z zaburzeniem osobowości,
   

• stres i traumy: doświadczenie silnego stresu lub traumatycznych wydarzeń mogą wpłynąć na rozwój osobowości anankastycznej,
   

• czynniki psychospołeczne: osobowość anankastyczna przyczyny to również wychowanie, sposób, w jaki jednostka uczyła się w procesie wychowania radzenia sobie z lękiem czy stresującymi sytuacjami. Wzorce rodzinne, w których wartość przywiązywana jest do zachowań pełnych kontroli i perfekcjonizmu, mogą odgrywać rolę w kształtowaniu tej osobowości,
   

• nadmierna kontrola w wychowaniu: rodzice, którzy kładą nacisk na nadmierne kontrolowanie zachowań dziecka, mogą przyczynić się do rozwoju tendencji obsesyjno-kompulsyjnych. Nadmierne wymagania i oczekiwania mogą stymulować rozwijanie perfekcjonizmu,
   

• zaburzenia lękowe w dzieciństwie: osoby, które w dzieciństwie miały do czynienia z innymi zaburzeniami lękowymi, mogą być bardziej narażone na rozwinięcie osobowości anankastycznej.

Objawy i Zachowania Osobowości Anankastycznej

Objawy osobowości anankastycznej są charakterystyczne, i obejmują wymienione niżej zachowania. 

Osobowość anankastyczna objawy:

• nadmierny perfekcjonizm: silna potrzeba doskonałości i nieustanne dążenie do osiągnięcia bardzo wysokich standardów, zarówno dla siebie, jak i dla innych,
   

• kontrola: nadmierne dążenie do kontroli nad własnym życiem i otoczeniem, co może prowadzić do trudności w delegowaniu zadań oraz niechęci do pozostawiania czegoś przypadkowi -  to częste objawy osobowości anankastycznej,
   

• obsesyjne myśli: myśli, które są natrętne, niechciane i trudne do opanowania, często związane z obawami o bezpieczeństwo lub porządek,
   

• kompulsje: wykonywanie powtarzalnych rytuałów, czynności lub procedur w celu łagodzenia lęku związanego z obsesyjnymi myślami. Przykłady to częste mycie rąk, liczenie, czy porządkowanie,
   

• nadmierna dbałość o szczegóły: przesadny perfekcjonizm, zaabsorbowanie szczegółami i skupianie się na detalach do takiego stopnia, który utrudnia dostrzeżenie szerszego obrazu lub ukończenie zadania w określonym czasie,
   

• osobowość anankastyczna objawy to też brak elastyczności: trudności w dostosowywaniu się do zmiany planów czy nieprzewidzianych sytuacji, co może prowadzić do frustracji lub lęku,
   

• pracowitość i nadmierna sumienność: silna skłonność do pracowitości, rzetelności i sumienności w wykonywaniu obowiązków, ale często kosztem spędzania nadmiernie dużo czasu nad szczegółami,
   

• trudności w relacjach interpersonalnych: codzienne relacje osoby anankastycznej są utrudnione poprzez skłonność do bycia wymagającym wobec siebie i innych,
   

• lęk przed utratą kontroli: silny lęk związany z myślą o utracie kontroli nad swoim życiem czy daną sytuacją,
   

• odwlekanie decyzji: przesadne analizowanie i odwlekanie podejmowania decyzji z powodu obaw przed błędem lub niezadowoleniem z wyboru.

Diagnoza Osobowości Anankastycznej

Diagnoza osobowości anankastycznej wymaga oceny przeszkód w funkcjonowaniu jednostki wynikających z charakterystycznych cech tej osobowości. Kluczową rolę w procesie diagnozy pełni wykwalifikowany specjalista, taki jak psycholog, psychiatra czy psychoterapeuta. W przypadku diagnozy osobowości anankastycznej można również skorzystać z pomocy psychologa online.

Specjalista ocenia, czy pacjent spełnia kryteria diagnostyczne dla osobowości anankastycznej zgodnie z obowiązującymi systemami klasyfikacyjnymi (ICD-10, DSM-5). Diagnoza osobowości anankastycznej zakłada, że charakterystyczne cechy i zachowania są trwałe i utrzymują się przez długi okres, wpływając znacząco na funkcjonowanie jednostki.

Warto podkreślić, że diagnoza zaburzeń osobowości, w tym osobowości anankastycznej, jest procesem skomplikowanym i wymaga profesjonalnej oceny. Samodzielna autodiagnoza może być trudna i nie zawsze jest trafna. Skonsultowanie się z wykwalifikowanym specjalistą jest kluczowe dla dokładnej diagnozy i opracowania odpowiedniego planu leczenia czy terapii.

Leczenie i Terapia Osobowości Anankastycznej

Zastanawiasz się jakie ma osobowość anankastyczna leczenie i jakie sposoby wykorzystywane są w leczeniu osobowości anankastycznej? Leczenie osobowości anankastycznej, podobnie jak innych zaburzeń osobowości, obejmuje różne podejścia terapeutyczne, które mają na celu poprawę funkcjonowania jednostki i zminimalizowanie negatywnych skutków tego zaburzenia. 

Osobowość anankastyczna leczenie:

• psychoterapia online: pomaga jednostce zrozumieć i zmieniać myśli, przekonania oraz zachowania związane z osobowością anankastyczną. Skupia się na identyfikowaniu i modyfikowaniu szkodliwych wzorców myślowych,
   

• farmakoterapia:  w przypadku osób z osobowością anankastyczną, które doświadczają dodatkowych objawów, takich jak depresja czy lęki, lekarz psychiatra może rozważyć zastosowanie leków przeciwlękowych czy leków przeciwdepresyjnych,

• terapia interpersonalna: pomaga jednostce w rozwijaniu zdrowszych relacji interpersonalnych, poprawie komunikacji i radzeniu sobie z konfliktami w sposób bardziej adaptacyjny,
   

• terapia grupowa: udział w terapii grupowej może być korzystny, ponieważ pozwala jednostce na dzielenie się doświadczeniami z innymi, rozwijanie umiejętności społecznych i zrozumienie, że nie jest jedyną osobą z tego rodzaju wyzwaniami,
   

• samopomoc: praca nad świadomością swoich wzorców myślowych i zachowań jest  istotnym elementem leczenia. Korzystanie z dostępnych zasobów, czy to książek, poradników, czy innych materiałów, może być pomocne,
   

• edukacja rodziny: w leczeniu osobowości anankastycznej w niektórych przypadkach (szczególnie jeśli zaburzenie wpływa na relacje rodzinne), terapia może obejmować edukację i wsparcie dla członków rodziny w zrozumieniu i radzeniu sobie z cechami osobowości anankastycznej.

Psychoterapia jako główna metoda w leczeniu

Psychoterapia, zwłaszcza terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jest jedną z głównych metod leczenia osobowości anankastycznej. Terapia poznawczo-behawioralna skupia się na identyfikowaniu i modyfikowaniu myśli oraz zachowań, które przyczyniają się do dysfunkcji psychicznych. Podejście to ma na celu pomóc jednostce w zrozumieniu, jak jej myśli wpływają na emocje i zachowania, oraz nauczyć zdrowszych strategii radzenia sobie.

Osobowość anankastyczna terapia; w jaki sposób jest wykorzystywana?:

• rozpoznawanie i rozumienie myśli obsesyjnych,

• modyfikacja szkodliwych przekonań,

• trening umiejętności radzenia sobie,

• eksperymenty behawioralne,

• praca nad perfekcjonizmem,

• rozwijanie umiejętności społecznych.

W niektórych przypadkach, terapia poznawczo-analityczna (CAT), łącząca elementy CBT i psychoterapii analitycznej, jest stosowana w celu zrozumienia głębszych korzeni problemów i pracy nad nimi.

Podsumowanie

Szacunki dotyczące rozpowszechnienia osobowości anankastycznej w populacji różnią się w zależności od kryteriów diagnostycznych, metod badawczych oraz populacji, na której przeprowadzane są badania. W badaniach epidemiologicznych używa się różnych narzędzi diagnostycznych, takich jak kwestionariusze czy wywiady kliniczne, aby identyfikować osoby z osobowością anankastyczną.

 

Ponadto, samoocena i subiektywne odczucia pacjenta są kluczowym elementem diagnozy, co sprawia, że dane mogą być subiektywne.  W skali populacyjnej, można szacować, że od kilku do kilkunastu procent ludzi może wykazywać pewne cechy osobowości anankastycznej, ale tylko mniejsza grupa spełniałaby kryteria diagnostyczne dla zaburzenia osobowości anankastycznej.  Jednak te szacunkowe dane są przybliżone, a dokładne liczby mogą różnić się w zależności od formy badania i danej populacji.

Literatura

Grabski, B., & Gierowski, J. (2012). Zaburzenia osobowości: różne spojrzenia i próby ich integracji. Psychiatria Polska, 46(5).
Cierpiałkowska, L., & Soroko, E. (2017). Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej.