Trauma

Definicja traumy

Trauma jest to pewien uraz psychiczny, który powoduje zaburzenia psychiczne, a więc trwałą zmianę w psychicznym funkcjonowaniu człowieka. Jeśli objawy traumy pojawiają się nagle po doświadczeniu negatywnych bodźców oraz utrzymują się przez dłuższy czas należy zwrócić się o pomoc do specjalisty psychologa lub psychotraumatologa, który ustali właściwą diagnozę oraz pomoże w leczeniu traumy. Silny uraz psychiczny zazwyczaj spowodowany jest przez jakieś traumatyczne przeżycia, związany jest z tym silny stres, a najczęściej stresor traumatyczny to bezpośrednie zagrożenie życia lub nawet śmierć bliskiej osoby.


Intensywność objawów traumy ma bardzo indywidualny charakter, w zależności od danej sytuacji oraz stanu psychicznego osoby będącej pod wpływem traumy. Zdarza się, że zaburzenie psychiczne pojawia się z opóźnieniem (np. 2 tygodnie, 5 miesięcy,  10 lat), w stosunku do traumatycznego wydarzenia, a objawy wówczas mogą przypominać zespół stresu pourazowego.

 

Jakie są najczęstsze przyczyny traumy?

Trauma może być spowodowana przez wiele różnych czynników. Wyróżnić można wiele przyczyn rozwoju traumy, najczęstszy stresor traumatyczny to między innymi:
 

• nagła, tragiczna śmierć bliskiej osoby,

• sytuacja, w której życie bliskiego jest zagrożone,

• uczestnictwo w wypadku komunikacyjnym,

• przeżycie różnych rodzajów agresji (przemoc domowa, mobbing, przemoc psychiczna),

• doświadczenie przemocy seksualnej - gwałt,

• utrata dziecka, poronienie,

• udział w działaniach wojennych.
  
  
   

Oczywiście przeżycie traumy może się wiązać z innym pojedynczym lub długotrwałym zdarzeniem podczas którego, osoba doświadcza bardzo dużo negatywnych emocji. Inne traumatyczne wydarzenia to np. klęski żywiołowe, porwania, napady czy ataki terrorystyczne.

 


Przyczyny traumu - czy warto je poznawać, jaki mają wpływ na leczenie?

W leczeniu traumy kluczowe jest poznanie i dotarcie do jej przyczyn. Zresztą poznanie przyczyn każdego zaburzenia psychicznego jest priorytetem w jego leczeniu i tak samo jest właśnie z traumą. W leczeniu traumy istotne jest również leczenie PTSD, które ma silny związek z doświadczeniem traumatycznym.

 

Czasem wydaje się, że lepiej jest zapomnieć, nie wracać do traumatycznych doświadczeń, czy zwyczajnie wyprzeć je z pamięci, jednak nic bardziej mylnego. Nieprzepracowane emocje kumulują się w nas, siejąc po drodze zniszczenie w naszej psychice, przykładowo utrudniają codzienne funkcjonowanie, znacznie wpływają na nasze relacje, czy też pozbawiają nas odczuwania przyjemnych stanów i emocji.

Codzienne funkcjonowanie odbiega od naszych oczekiwań, pojawia się poczucie winy za obecny stan, a poziom odczuwania emocji jest na różnym poziomie. Podczas terapii dotarcie do przyczyn traumy daje nam możliwość na wypracowanie mechanizmów radzenia sobie z jej konsekwencjami w życiu obecnym. Odczuwanie trudnym emocji po części również jest niezmiernie ważne, bowiem pozwala nam poznać nasze potrzeby, zrozumieć trudne stany emocjonalne. Istotne więc w terapii traumy jest dotarcie do własnej, prawdziwej emocjonalności, aby zrozumieć i pomóc sobie. 

Także czy warto dotrzeć do przyczyn traumy ? Oczywiście, że warto, bowiem mają one znaczny wpływ na proces jej leczenia, prowadzoną psychoterapię i wypracowane mechanizmy radzenia sobie. 

W jaki sposób objawia się trauma?

Intensywność objawów traumy zależna jest od predyspozycji każdego człowieka i jego indywidualnych cech osobowości. Ponadto intensywność objawów traumy warunkowana jest przez wiele czynników takich jak przykładowo:
 

• predyspozycje genetyczne,

• stan psychiczny człowieka, w momencie w którym doznał silnego stresu,

• rodzaj oraz moc wsparcia bliskich osób,

• różne cechy charakteru oraz temperamentu człowieka,

• wcześniejsze doświadczenia innych traumatycznych przeżyć,

• różne predyspozycje środowiskowe (trauma w dzieciństwie, kłopoty wśród rówieśników w szkole, przemoc domowa),

• inne (trwające lub leczone) zaburzenia o podłożu psychicznym, np. depresja, zaburzenia lękowe czy dystymia,  a także wiele innych. 

Objawem traumy może być:
 

• drżenie kończyn,

• poczucie winy,

• nieuzasadnione lęki, płacz,

• przyspieszony oddech oraz zwiększone tętno,

• niekontrolowane napady negatywnych emocji,

• nerwowe zachowanie - częste powtarzanie określonych gestów, wypowiedzi i czynności,

• utrudniona reakcja na próby nawiązania kontaktów, niechęć do rozmowy z innymi,

• objawem traumy mogą być nieprzyjemne i natrętne myśli,

• ciągła obawa i lęk o bliskich, a także o siebie,

• ciągłe wracanie myślami do traumatycznych wydarzeń,

• unikanie miejsc które przywołują negatywne skojarzenia,

• zaburzenia snu,

• problemy emocjonalne - apatia lub nadmierna emocjonalność,

• zaburzenia psychiczne - stany depresyjne,

• próby i myśli samobójcze,

Zdarza się, że objawy traumy mogą przypominać zespół stresu pourazowego w skrócie PTSD - zaburzenia lękowe o opóźnionej reakcji na silny czynnik stresowy. Nie leczenie traumy może mieć poważne konsekwencje (PTSD), osoba ma wiele problemów w życiu na co dzień oraz zmaga się z wieloma dysfunkcjami natury psychicznej.
 

Rodzaje traumy

Najpowszechniejsze rodzaje traumy:
 

• trauma z dzieciństwa - trauma rozwojowa - zdarza się, że model normalnej rodziny jest zaburzony i nie funkcjonuje prawidłowo, niestety często dzieci są narażone na patologiczne zachowania ze strony rodziców, opiekunów. Może nawet dojść do aktów przemocy względem dzieci, popychania, bicia, kopania, a nawet do wykorzystywania seksualnego. Bardzo często dzieci mają traumę, z powodu przemocy emocjonalnej, były często poniżane, obrażane, wyśmiewane czy manipulowane. Inne traumatyczne przeżycia, które dzieci mogą w dzieciństwie doświadczyć to np. śmierć rodzica, rozwód, utrata jednego z rodziców czy kłótnie i przemoc między rodzicami (opiekunami). Konieczne jest leczenie traumy rozwojowej już na etapie życia dziecięcego aby nie dopuścić do nasilenia objawów i poważnych problemów w dorosłości.
  
   

• trauma po wypadku - jest to jeden z czynników, który może w przyszłości (miesiąc, 6 miesięcy czy 2 lata itd) powodować Zespół Stresu Pourazowego - jeśli osoba, która spowodowała lub doświadczyła przykrego zdarzenia uświadomi sobie, że jest odpowiedzialna za życie nie tylko swoje ale również pasażerów i innych uczestników ruchu drogowego wtedy reakcja na stres może się nasilać. Należy odpowiednio szybko zareagować i podjąć się leczenia traumy aby zminimalizować ryzyko rozwoju PTSD.
  
   

• trauma po porodzie - uważa się, że 1,5 - 5,6 % kobiet po porodzie odczuwa traumę, którą mógł spowodować ciężki, długi poród z bólem, a nawet z komplikacjami i obawami o życie dziecka. Do rozwoju tego typu traumy może przyczynić się również samotne macierzyństwo, ciężka sytuacja materialna czy nieplanowana ciąża. Niestety niekiedy dochodzi również do poronienia i śmierci dziecka po porodzie. Wsparcie bliskich oraz leczenie traumy jest konieczne aby kobieta odzyskała spokój i chęć do życia, a także nie popadła w depresję i inne zaburzenia psychiczne.
   

• trauma wojenna - bardzo często żołnierze, którzy biorą udział w misjach wojennych lub byli świadkami tragedii doświadczają traumy. Często przykre wspomnienia wracają do nich w koszmarach nocnych, są nazbyt podejrzliwi oraz bardzo wrażliwi na różne bodźce. Objawy traumy bardzo utrudniają im normalne funkcjonowanie, a nie leczenie traumy może skończyć się dla nich tragicznie.
   

• trauma po katastrofie - rozwija się u osób, które doświadczyły klęski żywiołowej i ich dobro materialne zostało zniszczone, np. powodzie czy pożary. Jako katastrofy możemy również wyróżnić, m.in. tsunami, trzęsienia ziemi czy erupcje wulkanów. U osób, które doświadczyły tego typu tragedii konieczne jest leczenie traumy, które może być długotrwałe, ponieważ do końca życia będą obawiały się o życie swoje i swoich bliskich życie.
  
  
   

Najpopularniejsze rodzaje traumy możemy również podzielić, ze względu na stresor traumatyczny i jego czas trwania:
 

• typ I - osoba przeżyła jednorazowe przykre doświadczenie, który spowodował uraz psychiczny,
   

• typ II - traumatyczne wydarzenia powtarzały się kilkakrotnie,
   

• typ III - osoba jest  wielokrotnie narażona już od dzieciństwa na stresor traumatyczny, który trwa przez dłuższy okres czasu.

Jak zdiagnozować traumę ?

Aby poprawnie rozpoznać traumę należy udać się po pomoc do specjalisty - psychologa lub psychotraumatologa. Jeśli zaobserwujemy u siebie lub u kogoś bliskiego wymienione objawy traumy warto zachęcić go do wizyty u psychologa, a nawet lekarza psychiatry. Bagatelizowanie zmiennego zachowania może prowadzić do rozwoju i nasilenia objawów, co może stanowić bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia oraz życia chorego. Może zdarzyć się, że objawy początkowo przypominają inne zaburzenia psychiczne np. depresję, dlatego poprawna diagnoza to podstawa do rozpoczęcia właściwego leczenia i psychoterapii.

 

Leczenie traumy - psychoterapia

Często się zastanawiacie w jaki sposób leczyć traumę? Wśród osób narażonych na doświadczenia traumatyczne, a także wśród ich rodzin pojawia się to pytanie. Główną metodą leczenia traumy jest psychoterapia, która daje oczekiwane rezultaty. Psycholog, psychotraumatolog, psychoterapeuta wybiera odpowiedni sposób terapii w zależności od nasilenia objawów, rodzaju traumy, cech charakteru, wieku oraz płci. Celem psychoterapii jest przepracowanie negatywnych myśli, uczuć oraz wyobraźni, które wiążą się bezpośrednio z przeżytym traumatycznym wydarzeniem. Terapie, które stosuje się z powodzeniem u osób obciążonych traumą to przede wszystkim:

• terapia EMDR,

• brainspotting,

• terapia ekspozycyjna,

• terapia poznawczo - behawioralna.

Kluczowe w doborze metody i techniki terapii jest konsultacja z psychoterapeutą online, który pokieruje procesem leczenia traumy w sposób właściwy i dopasowany do potrzeb, a także uwzględniać będzie sytuację zdrowotną osoby po stresie traumatycznym. 

Jak emocje wpływają na leczenie traumy?

W większości osoby po doświadczonej traumie, z nasileniem objawów PTSD (post-traumatic stress disorder)  mają jedyne założenie jakim jest pragnienie zapomnienia o traumie. Niestety terapia nie jest w stanie takiego rozwiązania zaproponować. 
 

Leczenie farmakologiczne często zalecane jest w przypadku objawów PTSD, bowiem połączenie tej formy wsparcia z psychoterapią może znacząco podnieść skuteczność leczenia.  

Czy trauma może powrócić po zakończonej terapii?

Przede wszystkim terapia jest w stanie pomóc nam wypracować mechanizmy obronne, a także poprawić jakość naszego życia i wyeliminować dokuczliwe objawy traumy czy objawy PTSD. Natomiast psychoterapia nie jest w stanie wymazać z naszej pamięci wydarzenia traumatycznego, bowiem terapia opiera się przede wszystkim na przepracowaniu tych trudnych przeżyć.
 

Założeniem terapii traumy nie jest unikanie wspomnień, bowiem taki sposób reagowania na trudne przeżycia powoduje efekt odwrotny tzn.: czym mocniej unikamy wspomnień, tym silniej one wracają w postaci tzw. flashback-ów, natrętnych myśl, lękówi itp.

Natomiast nieleczona trauma jest o wiele bardziej niebezpieczna dla zdrowia psychicznego, bowiem może powodować trwałe zmiany w osobowości, a także przyczynić się do wystąpienia innych zaburzeń w obszarze zdrowia psychicznego. Skutki przeżycia ekstremalnego stresu podczas doświadczenia traumy zawsze pozostawiają konsekwencje dla naszego organizmu. 

Literatura
 

Lis-Turlejska M., Stres traumatyczny. Występowanie. Następstwa. Terapia. wyd. Żak., Warszawa 2002

Briere J., Scott C., Podstawy terapii traumy. Diagnoza i metody terapeutyczne. wyd. Instytut Psychologii Zdrowia Polskie Towarzystwo Psychologiczne 2010