Fobia szkolna

Czym jest fobia szkolna?

Nerwica szkolna to ogólny termin używany do opisania szerokiej gamy problemów zdrowia psychicznego związanych ze szkołą. Obejmuje to różne zaburzenia nerwicowe, takie jak paniczny lęk szkolny, depresja szkolna, zaburzenia odżywiania związane ze szkołą i inne.

 

Jakie są charakterystyczne objawy fobii szkolnej? 

Jak postępować z dzieckiem z fobią szkolną?

Wielu rodziców zastanawia się również jak lęk szkolny może wpływać na dorosłe życie, a także w jaki sposób rozpoznać, że dziecka ma do czynienia z fobią szkolną. Kluczowe są również zagadnienia dotyczące leczenia fobii szkolnej i sposobów radzenia sobie z nią - a te wszystkie tematy omawiamy w poniższej publikacji. 

Fobia szkolna u dzieci i nastolatków

Fobia szkolna jest problemem, który może dotyczyć zarówno dzieci, jak i nastolatków. W wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym dzieci zazwyczaj nie doświadczają fobii szkolnej w takim stopniu jak starsze dzieci, ponieważ nie mają jeszcze takich samych wymagań szkolnych ani wyrafinowanych relacji społecznych z rówieśnikami. 

Natomiast fobia szkolna u nastolatków może prowadzić do poważnych problemów związanych z edukacją i zdrowiem psychicznym. Nauczyciele i rodzice powinni być świadomi, że fobia szkolna u nastolatków może wymagać specjalistycznej pomocy psychologicznej i wsparcia psychologa dla młodzieży. 

Jakie są przyczyny fobii szkolnej?

Fobia szkolna przyczyny:

• lęk dziecka przed separacją: u młodszych dzieci fobia szkolna może wynikać z lęku przed rozłąką z rodzicami lub opiekunami. Dziecko może nie chcieć oddzielać się od swoich bliskich i obawiać się, że zostanie samo w szkole,
   

• problemy w relacjach społecznych: problemy dziecka takie jak konflikty z rówieśnikami, wyśmiewanie się, dręczenie lub inne negatywne interakcje społeczne w szkole mogą przyczyniać się do powstania fobii szkolnej,
   

• presja akademicka: wysokie oczekiwania rodziców i presja związana z wynikami szkolnymi mogą stwarzać stres i lęk przed szkołą. Obawy o osiągnięcia, testy lub zadania domowe to również możliwe przyczyny fobii szkolnej,
   

• doświadczenia traumatyczne: przeżycie traumatycznych wydarzeń, takich jak przemoc, mobbing lub inne trudne sytuacje w szkole, może wywoływać fobię szkolną,
   

• zdrowie psychiczne: dzieci i nastolatki z tendencją do zaburzeń lękowych lub depresji mogą być bardziej podatne na fobię szkolną. Dodatkowo perfekcjonizm dziecka czy deficyty dziecka w nauce mogą wpływać na pojawienie się fobii szkolnej,
   

• problemy w rodzinie: trudności w rodzinie, takie jak rozwód rodziców, konflikty, lub problemy finansowe, a nawet straszenie dziecka szkołą może stanowić czynnik wywołujący fobię szkolną u dziecka,
   

• zdarzenia życiowe: zmiany w życiu dziecka, takie jak przeprowadzka do nowego miasta, zmiana szkoły lub śmierć bliskiej osoby, mogą wywoływać lęk i trudności adaptacyjne związane ze szkołą,
   

• genetyka: istnieją dowody na to, że skłonność do zaburzeń lękowych, w tym fobii szkolnej, może mieć również podłoże genetyczne. 

Odmowa chodzenia do szkoły

Fobia szkolna i odmowa chodzenia do szkoły (zwana również "szkolną odmową") są ze sobą często powiązane, ale nie są to dokładnie te same pojęcia. Odmowa chodzenia do szkoły może być skomplikowanym problemem i może mieć różne przyczyny, które niekoniecznie związane są z fobią szkolną. 

W przypadku, gdy dziecko lub nastolatek odmawia chodzenia do szkoły, ważne jest, aby zrozumieć przyczyny tego zachowania. Jeśli istnieją podejrzenia o fobię szkolną lub inne problemy emocjonalne, warto skonsultować się z profesjonalistą ds. zdrowia psychicznego, który może pomóc w diagnozie i leczeniu problemu.

Lęk separacyjny

Fobia szkolna może być spowodowana lękiem separacyjnym, zwłaszcza u młodszych dzieci. Dziecko może obawiać się rozstania z rodzicami lub opiekunami w szkole, co prowadzi do lęku związanego z uczęszczaniem do szkoły.

Lęk separacyjny może również współistnieć z fobią szkolną. Dziecko może unikać szkoły ze strachu przed rozstaniem z rodzicami, ale może także doświadczać ogólnego lęku związanego z uczęszczaniem do szkoły. W przypadku, gdy te dwa zaburzenia występują jednocześnie, istotne jest zrozumienie, jakie czynniki wpływają na sytuację i jakie konkretne objawy się pojawiają. Profesjonalna ocena i wsparcie psychologiczne są zazwyczaj konieczne, aby zdiagnozować i leczyć zarówno fobię szkolną jak i lęk separacyjny. 

Lęk społeczny od najmłodszych lat

Lęk społeczny, znany również jako zaburzenie lękowe społeczne (SAD, z ang. Social Anxiety Disorder), może występować u dzieci od najmłodszych lat. Jest to zaburzenie charakteryzujące się wyjątkowo silnym i przewlekłym lękiem przed sytuacjami społecznymi i wystąpieniami publicznymi.

 

Objawy fobii szkolnej

Fobia szkolna objawy można opisywać w kategorii symptomów fizycznych, emocjonalnych i tych pojawiających się w wielu innych obszarach codziennego funkcjonowania. 

Fizyczne objawy lękowe:

• bóle brzucha,

• bóle głowy,

• nudności,

• wymioty,

• ból w klatce piersiowej,

• zawroty głowy,

• drżenie lub drgawki,

• poty nocne.

Emocjonalne objawy:

• wyjątkowo silny lęk lub niepokój,

• napięcie emocjonalne,

• złość lub frustracja,

• smutek lub przygnębienie,

• niepewność lub brak pewności siebie.

Unikanie szkoły:

• uciekanie przed uczęszczaniem do szkoły,

• uporczywe nieobecności szkolne,

• fałszowanie choroby, aby uniknąć pójścia do szkoły.

Trudności w relacjach społecznych:

• trudności w nawiązywaniu lub utrzymywaniu relacji z rówieśnikami.

• obawa przed wyśmiewaniem się lub oceną przez innych,

• trudności w komunikacji z nauczycielami lub innymi uczniami, niska samoocena,

• unikanie kontaktów społecznych z rówieśnikami.

Problemy akademickie:

• pogorszenie wyników szkolnych,

• trudności w skupieniu się na nauce,

• unikanie sytuacji, które wymagają wystąpień publicznych lub interakcji w klasie.

Fizyczne reakcje w sytuacjach szkolnych:

• przyspieszone bicie serca,

• trudności w oddychaniu,

• zaczerwienienie twarzy,

• zawieszenie się w mowie lub myśleniu podczas odpowiedzi na pytania na lekcji.

Inne objawy:

• bezsenność lub koszmary senne związane z uczęszczaniem do szkoły,

• zaniepokojenie przed i po szkole.

Warto zaznaczyć, że objawy fobii szkolnej mogą się zmieniać w zależności od wieku i indywidualnych doświadczeń.

Kto i jak diagnozuje fobię szkolną?

Fobię szkolną diagnozuje zazwyczaj psycholog kliniczny, psychiatra lub terapeuta zajmujący się zaburzeniami lękowymi. Fobia szkolna diagnoza to przede wszystkim obserwacja zachowań, analiza objawów i przeprowadzanie wywiadu z osobą cierpiącą na to zaburzenie oraz, w przypadku dzieci i młodzieży, z ich rodzicami lub opiekunami. Fobia szkolna test to narzędzie diagnostyczne używane przez specjalistów do oceny stopnia i charakteru fobii szkolnej u uczniów. 

Jak postępować z dzieckiem z fobią szkolną?

Postępowanie z dzieckiem z fobią szkolną wymaga wrażliwości, cierpliwości i wsparcia ze strony rodziców, opiekunów i nauczycieli. Ważna jest psychoedukacja rodziców w tym temacie. Co możesz zrobić, i jak postępować z dzieckiem z fobią szkolną?

Skonsultuj się z nauczycielami dziecka i powiedz im o problemie. Razem można opracować plan działania, który pomoże dziecku wrócić do szkoły. Pamiętaj, by chwalić dziecko za każdy postęp, niezależnie jak mały. To może pomóc zwiększyć jego pewność siebie i motywację. Sprawdź, czy dziecko ma zdrową dietę, sen i regularną aktywność fizyczną.
 

Ważne jest, aby nie zmuszać dziecka do uczęszczania do szkoły w sposób brutalny, co może zwiększyć jego lęk. Postępuj z wrażliwością i delikatnością. Proces pokonywania fobii szkolnej może być długi i trudny. Bądź cierpliwy i daj dziecku czas na dostosowanie się.

Jak leczyć fobię szkolną?

Leczenie fobii szkolnej jest procesem, który wymaga współpracy między dzieckiem (lub nastolatkiem), rodzicami, nauczycielami a także psychoterapeutą.  Zastanawiasz się jak długo trwa leczenie fobii szkolnej? Czas trwania leczenia fobii szkolnej może być zróżnicowany i zależny od wielu czynników, takich jak intensywność objawów, indywidualne potrzeby pacjenta, rodzaj terapii oraz współpraca pacjenta z terapeutą.

 

Fobia szkolna leczenie:
 

• diagnoza: pierwszym krokiem jest profesjonalna diagnoza fobii szkolnej przez psychoterapeutę, psychologa klinicznego lub psychiatrę a następnie wdrożenie planu leczenia.

Oprócz specjalistycznego planu terapii ważne jest również:
 

• wsparcie rodziny,

• współpraca z nauczycielami,

• monitorowanie postępów.

Wpływ nieleczonej fobii szkolnej na życie dorosłe

Nieleczona fobia szkolna lub inne zaburzenia lękowe mogą odbić się na całym dorosłym życiu. Konsekwencje fobii mogą być bardzo obszerne i dotykać wielu obszarów życia codziennego.

 

Dodatkowo może skutkować nasileniem innych problemów emocjonalnych, takich jak depresja czy zaburzenia lękowe ogólnoustrojowe.  Chroniczny stres związany z nieleczoną fobią lękową może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych, takich jak nadciśnienie, zaburzenia snu, bóle głowy i inne dolegliwości psychosomatyczne.

Psychoterapia fobii szkolnej

Zastanawiasz się jak wygląda fobia szkolna terapia lub fobia szkolna leczenie? Fobia szkolna terapia to głównie psychoterapia. Jest ona najbardziej skuteczną formą leczenia fobii szkolnej. Jaka terapia fobii szkolnej jest wykorzystywana najczęściej?

• terapia poznawczo-behawioralna (CBT): w ramach terapii CBT dziecko lub nastolatek będzie pracował nad identyfikacją negatywnych myśli i przekonań związanych z uczęszczaniem do szkoły oraz nad rozwijaniem zdrowszych sposobów myślenia i zachowań. Terapeuta pomoże dziecku w nauce umiejętności radzenia sobie z lękiem i redukowaniem objawów,
   

• terapia ekspozycji: terapeuta może wykorzystać techniki ekspozycji, które polegają na stopniowym narażaniu dziecka na sytuacje związane z uczęszczaniem do szkoły, co pomoże dziecku stopniowo przystosowywać się do lękowych sytuacji,
   

• terapia grupowa: w niektórych przypadkach terapia grupowa może być pomocna, szczególnie jeśli dziecko czuje się izolowane społecznie. Terapia grupowa umożliwia dziecku nawiązywanie kontaktów z innymi, którzy również mogą zmagać się z lękiem społecznym lub fobią szkolną. To też nauka zachowań asertywnych,
   

• farmakoterapia: w przypadkach, gdy objawy fobii szkolnej są bardzo nasilone i trudne do kontrolowania, lekarz psychiatra może rozważyć zastosowanie farmakoterapii. Leki przeciwlękowe lub antydepresyjne mogą być stosowane w określonych sytuacjach, ale zawsze powinny być przepisane i monitorowane przez specjalistę.

Literatura

"Fobia szkolna u dzieci i młodzieży" - praca zbiorowa pod redakcją Wandy Trąbka, Barbara Stasiak i Moniki Kaczmarek, wydawnictwo Harmonia, 2011.

"Fobia szkolna: diagnoza i terapia" - książka autorstwa Marii Kurcias, wydawnictwo Impuls, 2009.

"Zaburzenia lękowe u dzieci i młodzieży" - praca zbiorowa pod redakcją Magdaleny Kaczmarek, Mariusza Dudka i Moniki Stemplewskiej-Żakowicz, wydawnictwo Naukowe PWN, 2018.