Osobowość borderline

Osobowość borderline - co to jest?

Na początek chcemy zwrócić uwagę czym jest osobowość borderline i z jakim objawami jest związana ? Przede wszystkim jest to w dosłownym tłumaczeniu “osobowość z pogranicza” i jest to zaburzenie z zakresu zaburzeń osobowości. Często też używa się terminu pograniczne zaburzenie osobowości lub osobowość chwiejna emocjonalnie (borderline personality disorder).
 

Dlatego też ich stan emocjonalny można nazwać “stabilnie niestabilnym”. Mimo, że często się zmienia, to jednocześnie zmiany te są stabilne. A więc dokładnie co to jest borderline i jakie ma główne cechy? Jej głównymi cechami są poczucie pustki, niespełnienia, paraliżujący strach przed odrzuceniem, zmienność nastrojów, umiejętne budowanie stałych i stabilnych związków czy relacji z innymi ludźmi. Na schorzenie to, według różnych danych cierpi od 1% do 6% populacji.

Czym cechuje się osobowość borderline?

Jakie ma osobowość borderline objawy? Osobowość borderline (borderline personality disorder) cechuje się przede wszystkim przewagą negatywnych uczuć i emocji nad pozytywnymi. Osoby dotknięte tym zaburzeniem są chwiejne emocjonalnie, bardzo często się denerwują i nie kontrolują swojego gniewu, często i szybko zmienia im się nastrój, cechują się też impulsywnymi zachowaniami autodestrukcyjnymi. Niejednokrotnie zachowują się nieadekwatnie do sytuacji, szybko przechodzą z radości do złości, smutku czy nawet agresji.

 

Choroba borderline to też emocjonalna niestabilność. Huśtawka nastrojów- to ten termin najlepiej opisuje balansowanie między dobrym samopoczuciem, a silnym przygnębieniem czy złością. Osoby te cechuje uczucie wewnętrznej pustki oraz nagłego gniewu. 

Wspomniane wyżej skłonności do wchodzenia w niestabilne relacje to również jedna z głównych cech osób z osobowością z pogranicza. Ryzykowne, impulsywne zachowania, stosowanie używek, napady obżarstwa, przygodny seks czy agresywne zachowania to coś, czego osoby z borderline często doświadczają. Przez te właśnie silne, niekontrolowane emocje zdarza im się wchodzić w konflikt z prawem.

Osobowość borderline cechuje się też zazwyczaj nieumiejętnością radzenia sobie ze stresem, problemami z koncentracją, doświadczaniem urojeń, poczuciem pustki, wyobcowania oraz natłoku myśli prześladowczych. 

Co trzeba również podkreślić, wiele osób z osobowością borderline cierpi też na schorzenia fizyczne więc choroba borderline to też przewlekłe, silne bóle, ciągłe wyczerpanie, zmęczenie.

 

Jak rozpoznać osobowość borderline? Objawy borderline personality disorder

Objawy osobowości borderline są bardzo specyficzne. Osoba z tą osobowością to osoba chwiejna emocjonalnie, miewająca lęki i wybuchy gniewu, których nie może kontrolować.

Jakie ma osobowość borderline objawy ? Warto w kwestii symptomów przede wszystkim wymienić, takie elementy jak: 

• niestabilność, chwiejność emocjonalna - osoby obarczone osobowością borderline bardzo łatwo zmieniają nastrój ; w chwilę mogą przejść z radości i euforii do smutku i ogólnego przygnębienia, 
   

• lęk przed odrzuceniem - to jedna z głównych cech osobowości z pogranicza. Nawet mała krytyka lub uwaga ze strony partnera może spowodować u osoby z borderline napad gniewu i lęku, obawy przed zostaniem porzuconym. Często z obawy przed odrzuceniem sami odcinają się od innych i nie pozwalają zbliżyć się do siebie emocjonalnie, 
   

• zaburzenia nastroju i obniżony nastrój - osoby z osobowością typu borderline ogólnie mają tendencję do przejawiania zachowań związanych z negatywnymi emocjami; bardzo często jest to wspomniany wyżej gniew, agresja, złość. Często jednak są to również smutek, stany depresyjne, impulsywne zachowania autodestrukcyjne jak np próby samobójcze,
   

• często występują również stany lękowe jak np.: ataki paniki,  natręctwa, czy objawy chorób somatycznych, a więc różne bóle których nie można łączyć z żadną chorobą fizyczną, 
   

• nadużywanie substancji psychoaktywnych - osoby przejawiające osobowość chwiejną emocjonalnie bardzo często, nie umiejąc radzić sobie ze swoimi emocjami stosują różne używki w tym np.: narkotyki co wiąże się z zaburzeniami psychotycznymi,
   

• tendencja do wchodzenia w intensywne, często niebezpieczne, krótkotrwałe relacje lub wikłanie się w przelotne przygody seksualne niejednokrotnie powiązane z perwersjami seksualnymi,
   

• brak tolerancji lęku; osoby z osobowością chwiejną emocjonalnie nie są w stanie poradzić sobie z lękiem, lęk ich paraliżuje i czyni niezdolnym do działania,
   

• borderline objawia się również zaburzeniami odżywiania; głodzeniem się lub przeciwnie- obżarstwem,
   

• kleptomania,
   

• ryzykowne zachowania jak niebezpieczna, szybka jazda samochodem, niekontrolowane wydawanie pieniędzy i skłonność do zachowań autodestrukcyjnych,
   

• skłonność do wywoływania konfliktów, kłótliwość,
   

• idealizowanie partnera, ataki zazdrości i zaborczości, choć idealizowanie to występuje do czasu pierwszej kłótni,
   

• impulsywność, skłonność do manipulowania.

Diagnoza osobowości borderline

By zdiagnozować zaburzenie borderline stosowane są klasyfikacje ICD-10 oraz DSM-IV. W tej pierwszej wyróżnia się osobowość chwiejną emocjonalnie, obejmującą dwa podtypy: borderline i typ impulsywny.
 

Aby zdiagnozować typ osobowości chwiejnej emocjonalnie borderline muszą zostać spełnione trzy spośród podanych cech:

• zaburzone postrzeganie właściwego obrazu siebie,

• brak sprecyzowanych preferencji (również seksualnych) oraz celów,

• angażowanie się w intensywne relacje oraz niestabilne związki, które to prowadzą do występowania kryzysów emocjonalnych,

• obawa, lęk przed odrzuceniem i podejmowanie prób mających na celu uniknięcie porzucenia,

• groźby lub działania samookaleczające w tym samobójstwa i próby samobójcze,

• ciągłe uczucie wewnętrznej pustki.

Jaki robi się przy borderline test? Osobowość z pogranicza istnieje u pacjenta, u którego występuje przynajmniej pięć z poniżej podanych dziewięciu kryteriów, oraz utrzymują się one przez dłuższy czas.

Osobowość borderline test analizuje takie elementy jak:

1. podejmowanie nieustających, rozpaczliwych wysiłków mających uchronić przed odrzuceniem- tym realnym, ale też i często wyimaginowanym,
    

2. angażowanie się w tworzenie intensywnych, ale niestabilnych związków, które często rozpoczynają się od idealizacji partnera, a kończą jego dewaluacją,
    

3. zaburzenia tożsamości- niewłaściwy obraz własnej osoby i poczucia własnego ja oraz własnej wartości,
    

4. impulsywność w obszarach stanowiących potencjalne zagrożenie, przy czym impulsywność ta musi wystąpić w minimum dwóch z tych obszarów (niekontrolowane wydawanie pieniędzy, życie seksualne, stosowanie używek, narkotyków, ryzykowne prowadzenie samochodu,  zaburzenia odżywiania- kompulsywne objadanie się),
    

5. próby samookaleczania się, groźby samobójcze lub próby samobójcze, 
    

6. niestabilność emocjonalna, szybka zmienność nastrojów, napady lęku czy drażliwość,
    

7. przewlekłe, długotrwałe uczucie wewnętrznej pustki,
    

8. brak kontroli nad napadami złości, gniewu oraz gniew nieadekwatny do sytuacji,
    

9. przemijające myśli o charakterze paranoidalnym, albo poważne objawy dysocjacyjne.

By móc zacząć mówić o skutecznym leczeniu zaburzenia osobowości borderline, chorobę tę trzeba prawidłowo zdiagnozować. Bardzo często osobowość borderline opisywana jest jako nerwica. W związku z tym, jej rozpoznanie jest niewielkie. Prym w Europie wiodą Anglia i Niemcy, a na świecie Stany Zjednoczone, gdzie według danych wynika, że osobowość borderline przejawia około 6,4% Amerykanów.  
 

Sposoby leczenia borderline

Czy istnieje lek na borderline? Nie ma niestety jednego leku na borderline. By wyleczyć borderline konieczna jest przede wszystkim współpraca osoby z borderline i jej silna motywacja. Najważniejsze, by chory poznał przyczynę swojego zachowania i miał świadomość, że może to zmienić jeśli sięgnie po pomoc. 

Leczenie farmakologiczne zaburzenia borderline jest raczej doraźne i zmniejsza nasilenie takich objawów jak gwałtowne zmiany nastroju czy depresja. Stosując na borderline leki nie wyleczy się jednak tego zaburzenia, a jedynie pomoże przejść jego najgorsze momenty. Istnieją dowody, że leki przeciwdepresyjne lub przeciwpsychotyczne stabilizują nastrój osób chorych. Jednak pamiętając, że osoby te mają skłonność do nadużywania substancji psychoaktywnych trzeba wyważyć ich stosowanie. Niewskazane jest również stosowanie leków uspokajających, a szczególnie pochodnych benzodiazepiny. Zasadność leczenia farmakologicznego jest wtedy, kiedy u osób tych występują zaburzenia nastroju, objawy psychotyczne czy nasilone przejawy ataków lęku.

Niestety zdarza się również, że leczenie osób z osobowością z pogranicza obejmować będzie hospitalizację. Jak wspomniano wyżej, często osoby te samookaleczają się i stanowią dla swojego życia zagrożenie.  W leczeniu zaburzenia borderline dużą rolę odgrywa wsparcie bliskich, rodziny i przyjaciół. również rozwijanie swoich pasji i zainteresowań będzie bardzo pomocne.

Co wpływa na rozwój BDP - czynniki ryzyka

Przyczyny zaburzenia osobowości borderline nie są do końca jednoznaczne, jednak ocenia się, że na rozwój BDP ma wpływ kilka kluczowych elementów.  Do tych czynników ryzyka BDP zalicza się przede wszystkim czynniki psychiczne, czynniki poznawcze, czynniki biologiczne, środowiskowe, społeczne, a nawet kulturowe.

 

Jaki wpływ na zdrowie psychiczne mają zaburzenia osobowości
 

Zaburzenia osobowości borderline, jak każde inne zaburzenie w zakresie zdrowia psychicznego znacznie wpływa na jakość i komfort życia. Niewątpliwie zaburzenia osobowości wpływają na codzienne funkcjonowanie, relacje w związku, kontakty interpersonalne, na życie osobiste i zawodowe jednostki.

Ponadto przy zaburzeniach osobowości wsparcie jest konieczne również dla członków rodziny, bowiem terapia dla rodzin w przypadku zaburzeń osobowości ma ogromne znaczenie.
 

Zrozumienie specyfiki zaburzenia przez najbliższą rodzinę daje ogromne wsparcie i podnosi szansę powodzenia terapii. Warto mieć na uwadze, że życie u boku osoby z borderline staje się często źródłem stresu, cierpienia emocjonalnego i codziennych trudności. Terapia dla rodzin osób z borderline może pomóc w zrozumieniu specyfiki choroby, jej konsekwencji i przebiegu. Poprawia to znacznie komfort życia całej rodziny i staje się wsparciem terapii dla osoby z borderline.
 

Niestety zaburzenia osobowości typu borderline wymagają wsparcia i oddziaływania terapeutycznego, bowiem istnieje zagrożenie myślami samobójczymi, czy też czynna autoagresja. Ponadto zaburzenia z pogranicza przyczyniają się do występowania wielu zachowań autodestrukcyjnych i na ich przebieg składa się wiele psychopatologii takich jak: labilność emocjonalna, niestabilność w uczuciach czy impulsywność w zachowaniu. Osoby z borderline mogą również doświadczać współwystępujących zaburzeń zdrowia psychicznego takich jak: depresja czy zaburzenia lękowe. Ponadto bardzo trudno jest im zbudować i utrzymać trwały związek partnerski.

Psychoterapia - czy warto stosować przy leczeniu osobowości borderline?

Psychoterapia w leczeniu borderline jest najważniejszą i najskuteczniejszą metodą. Wśród różnych rodzajów terapii nastawionych na leczenie zaburzenia osobowości borderline, istnieje kilka stosowanych najczęściej. Jedną z nich jest terapia dialektyczno-behawioralna DBT (dialectical behavior therapy) opracowana przez dr Linehan. Ma ona na celu nauczyć pacjentów z borderline panować nad negatywnymi aspektami swojej osobowości, poznać jej cechy i niuanse, uzmysłowić im, jakie mechanizmy generują ich nastroje tak, by móc sobie
z nimi radzić i dobrze funkcjonować na co dzień. Pacjenci uczą się regulować swoje emocje, panowań nad ich zmiennością, lepiej kształtować relacje między nimi a ich bliskimi. 
 

Kolejnym, wykorzystywanym w leczeniu zaburzenia osobowości typu borderline podejściem terapeutycznym jest Terapia schematu. Ma ona na celu dotarcie do zakorzenionych głęboko w podświadomości schematów zachowania, które wiążą się z trudnymi sytuacjami z dzieciństwa. Często niezaspokojone wtedy potrzeby lub co gorsza traumatyczne przeżycia rzutują na codzienność w życiu dorosłym osób borderline. Aktywują się one w ciężkich, stresujących sytuacjach w dorosłości, aktywują negatywne myśli, zachowania czy sposób myślenia. Często to właśnie one są tym destrukcyjnym zapalnikiem. Dotarcie do nich, odpowiednie ich opisanie i przepracowanie z psychoterapeutą bardzo często przynosi pozytywne wyniki. 
 

Inną formą terapii jest terapia Kernberga skoncentrowana na przeniesieniu TFT (transference focused therapy). Zakłada ona, że pacjent, podczas samej terapii, odtwarza taki sposób funkcjonowania, który jest u niego dominujący także w codziennych zachowaniach i relacjach z innymi ludźmi. Terapia TFT ma na celu poszerzenie jego świadomości i takie zintegrowanie aspektów świata wewnętrznego, aby mógł go odbierać spójnie, w sposób zrównoważony. 

W niektórych przypadkach skuteczna może okazać się również terapia poznawczo-behawioralna, a więc terapia zorientowana na cel.
 

By wyleczyć osobowość borderline stosowanych jest również wiele innych metod terapeutycznych. Wybór najkorzystniejszej zależy od psychoterapeuty i zawsze dostosowany jest do potrzeb pacjenta. Zaburzenie borderline można leczyć tak, by móc dobrze, komfortowo funkcjonować w życiu codziennym.

Literatura

Gabbard G.0.: Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2009.

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych. Rewizja dziesiąta. Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Uniwersyteckie Wydawnictwo Medyczne „Vesalius”i Instytut Psychiatrii i Neurologii, Kraków–Warszawa 1998.

Paul T. Mason, Randi Kreger. Borderline. Jak żyć z osobą o skrajnych emocjach. GWP, 2019.

Jerold J. Kreisman, Hal Straus. Nienawidzę cię! Nie odchodź! Zrozumieć osobowość borderline. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.

Lidia Cierpiałkowska, Emilia Soroko. Zaburzenia osobowości: problemy diagnozy klinicznej. Wydawnictwo Naukowe UAM, 2017.

Gabbard, Glen O. (1949-). Psychiatria psychodynamiczna w praktyce klinicznej / Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.