Depresja

Czym jest depresja - definicja

Obniżenie nastroju utrzymujące się przez znaczną część czasu jest typowym objawem depresji. Warto tutaj zaznaczyć, że nawet jeśli ktoś przeżywa smutek w jakimś okresie swojego życia (np. po stracie kogoś bliskiego), to nie jest to jednoznaczne z depresją. Smutek w tym przypadku jest przejawem żałoby, ale osoba go doświadczająca wykonuje codzienne czynności oraz potrafi odczuwać przyjemność. Z kolei osoba z depresją nie umie odczuwać żadnej przyjemności, jak również nie ma sił na wykonywanie codziennych zajęć. Fizyczne objawy depresji czyli objawy somatyczne również towarzyszą objawom ze strony psychiki. Depresja to choroba, której koszty leczenia (bezpośrednie i pośrednie) sprawiają, że staje się jednym z największych problemów medycznych we współczesnym świecie.

Rodzaje depresji

Jakie są rodzaje depresji? Istnieje kilka głównych rodzajów depresji. Rodzaje depresji, ze względu na przebieg lub występujące okoliczności:

• depresja endogenna - przyczyną depresji endogennej są zaburzenia mające podłoże jako czynniki biologiczne, a konkretnie zaburzenia funkcjonowania w układzie nerwowym. Chorujący na depresję endogenną ma zbyt niski poziom tych neuroprzekaźników, które odpowiadają za witalność psychiczną i za samopoczucie, a więc noradrenaliny, dopaminy czy serotoniny. Jest to depresja, której objawy są na tyle nasilone, że pojawiać się mogą myśli samobójcze. Pojawia się w różnych okresach życia, cyklicznie i może być dziedziczona. Leczenie w tym przypadku wymaga środków farmakologicznych,
   

• depresja lękowa (agitowana) - depresja ta jest również częstą przyczyną samobójstw. Chory odczuwa dużą potrzebę rozładowania swoich emocji i napięcia poprzez wybuchowość czy drażliwość. Głównym objawem jest tutaj lęk i pobudzenie psychoruchowe,

• depresja reaktywna - ten rodzaj depresji jest łatwiejszy w diagnozie, ponieważ pojawia się ona po traumatycznych, silnie stresującym przeżyciu. Może to być np.: śmierć bliskiej osoby, rozwód, bankructwo czy niespełniona miłość. Stresujące wydarzenia życiowe sprzyjają powstaniu depresji reaktywnej. Depresja reaktywna trwa krócej, nie jest tak mocno nasilona. Najlepszym sposobem jej leczenia jest psychoterapia, czasem włącza się również leczenie farmakologiczne,
   

• depresja nerwicowa (dystymia) - to choroba przewlekła, typowym objawem depresji nerwicowej jest stale obniżony nastrój. Czasem jest traktowana jako typ charakteru, choć ta depresja to choroba. Bywa skutkiem choroby fizycznej, organicznej. Jej przebieg jest łagodniejszy niż przebieg typowej depresji,
   

• depresja poporodowa - dotyczy od 10-15% matek, które ze względu na towarzyszące porodowi zmiany hormonalne odczuwają obniżony nastrój, nie potrafią cieszyć się z macierzyństwa, nie interesują się dzieckiem lub nie odczuwają do niego miłości, są drażliwe, mają skrajne zaburzenia snu, nie mają sił,

• depresja sezonowa- przyczyną depresji sezonowej jest występujący w miesiącach jesienno- zimowych niedobór ilości światła, a co za tym idzie spadek neuroprzekaźników w mózgu. Chory odczuwa wówczas obniżenie energii, spadek nastroju, drażliwość, cierpi na zaburzenia snu, przejawia apetyt na słodycze lub wysoko przetworzoną żywność. Leczenie depresji sezonowej polega na odpowiednio dobranej psychoterapii, czasem włącza się również leczenie farmakologiczne,
   

• osłupienie depresyjne- jedna z najcięższych rodzajów depresji, wymagająca hospitalizacji. Chory przestaje kontaktować się z otoczeniem, nie odzywa się, nie przejawia żadnych ruchów, przestaje podejmować jakąkolwiek aktywność,
   

• choroba afektywna dwubiegunowa (zaburzenie afektywne dwubiegunowe) - czyli naprzemienne występowanie depresji (czyli obniżony nastrój, spadek energii i sił) i epizodów manii (nienaturalnie podwyższony nastrój). Między nimi występują okresy remisji. Choroba trwa całe życie, a jej leczenie jest leczeniem farmakologicznym. Zazwyczaj wystąpienie tej depresji daje pierwsze objawy między 20, a 30 rokiem życia.

Z kolei jeśli dzielimy depresję przed pryzmat objawów, to mamy dwa typy depresji:

• depresja typowa- której główne objawy to przygnębienie, smutek, obniżenie nastroju, utrata energii i chęci do życia, utrata sił, ciągłe zmęczenie, zaburzenia rytmu dobowego czy lęk,
   

• depresje maskowane - w tej depresji występują różne “maski” w postaci objawów ze strony ciała, za którymi ukrywa się wystąpienie depresji. Maskami mogą być: zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, zaburzenia ze strony układu oddechowego, przewlekłe zmęczenie, bóle głowy czy kręgosłupa, zaburzenia odżywiania, zaburzenia lękowe, świąd ciała czy nadużywanie alkoholu lub leków. 
  
   

Objawy depresji - jak je rozpoznać

Jakie ma depresja objawy? Depresja ma bardzo charakterystyczne objawy jednak trzeba pamiętać, że u każdego mogą się one trochę różnić. Dodatkowo, jak zostało wspomniane powyżej, depresja może się ukrywać za różnymi “maskami”, a więc symptomami, które kryją prawdziwą przyczynę problemów. 

Jeśliby jednak zapytać jakie są objawy typowej depresji, lub jakie objawy są wymieniane najczęściej przez Międzynarodową Klasyfikację chorób, to należy tu podać:

• objawy depresyjne to utrzymujący się przez większą część dnia obniżony nastrój,

• spadek samooceny i brak wiary w siebie,

• pesymizm, czarne scenariusze dotyczące przyszłości,

• ciągłe poczucie winy,

• zaburzenia rytmów biologicznych, skrajne zaburzenia snu,

• symptomy depresyjne to też zaburzenia koncentracji i uwagi,

• pogorszenie apetytu,

• myśli samobójcze.

Jakie są pozostałe objawy depresji w typowym przebiegu depresji?

Depresja objawy:
 

• utrata zainteresowań,

• brak zdolności odczuwania radości i przyjemności,

• zmniejszona energia,

• męczliwość,

• w przebiegu depresji występuje niechęć lub zaniechanie podejmowania codziennych aktywności,

• lęk i rozdrażnienie,

• ogólne pogorszenie funkcjonowania organizmu,

• zobojętnienie na otaczający świat,

• przygnębienie i smutek,

• symptomy depresyjne to również ciągłe zmęczenie, 

• spowolnienie ruchowe, ale też spowolnienie wypowiedzi i myślenia,

• płytki sen (wczesne wybudzanie się) lub senność,

• odczuwanie niepokoju, ciągłe uczucie zagrożenia i napięcia,

• poczucie winy, dręczące wyrzuty sumienia,

• brak higieny,

• objawy depresyjne to też niechęć do pracy,

• osłabienie kontaktów towarzyskich

• spadek libido, 

• trudności w podejmowaniu decyzji,

Należy pamiętać, że depresja, nawet w przebiegu typowym, może dawać również objawy somatyczne.

Fizyczne objawy depresji (objawy somatyczne depresji):

• suchość w ustach,

• zaparcia lub biegunki oraz inne problemy trawienne,

• kołatania serca,

• bóle głowy lub karku,

• bóle brzucha, mięśni, stawów

• wymioty,

• zmienność apetytu

• utrata wagi,

• osłabienie,

• poczucie ciągłego bólu,

• zaburzenia miesiączkowania u kobiet.

Epizody depresji - jak wyglądają, stopniowanie

Epizody depresji mogą różnić się między sobą przebiegiem oraz nasileniem objawów depresji. Możemy wyróżniać epizod depresji łagodny, umiarkowany lub ciężki. Jednak niezależnie od stopnia nasilenia symptomów depresyjnych każdy typowy epizod depresyjny charakteryzuje się znacznie obniżonym nastrojem, utratą wcześniejszych zainteresowań, brakiem odczuwania radości i przyjemności oraz zmniejszoną energią psychiczną i fizyczną.

Aby rozpoznać depresję to objawy z zakresu obniżonego nastroju i zmniejszenia napędu psychoruchowego muszą utrzymywać się przez okres przynajmniej 2 tygodni. 

Depresja sezonowa jest jednym z rodzajów depresji i charakteryzuje się występowaniem epizodu depresyjnego w okresie jesienno-zimowym. Brak słońca, krótsze okresu naświetlenia w ciągu dnia i niska temperatura przyczyniają się do obniżenia naszego samopoczucia. Dodatkowo brak słońca przekłada się na zmniejszoną syntezę witaminy D3, której niedobór jest kluczowy w powstawaniu objawów obniżonego nastroju. Epizod depresji sezonowej pojawia się więc wraz z początkiem jesieni i trwa aż do wiosny, natomiast by zdiagnozować  depresję sezonową, objawy depresyjne muszą występować przez okres co najmniej dwóch sezonów. 

Najczęstsze przyczyny depresji wiążą się z problemami emocjonalnymi, głównie na tle regulacji smutku czy lęku. Depresja jest poważną chorobą, w której objawy psychiczne mają bezpośrednie odzwierciedlenie w zaburzeniach równowagi biochemicznej w mózgu. Niski poziom serotoniny czy noradrenaliny w mózgu skutkuje objawami depresji. Oczywiście wśród przyczyn możemy wymienić też różnego rodzaju przykre wydarzenia życiowe, które prowadzą do rozwoju stanów depresyjnych. Wśród nich możemy wymienić występujące choroby somatyczne, wiadomość o śmierci bliskiej osoby, rozstanie czy rozwód, stratę, a także znaczącą zmianę w dotychczasowym życiu. 

Depresja a grupa wiekowa

Depresja u osób dorosłych może rozwinąć się w każdym wieku, jednakże specjaliści podają, że epizod dużej depresji najczęściej pojawia się po 50 roku życia. Depresja u dorosłych pojawiać się może zarówno na skutek trudnych przeżyć i przykrych doświadczeń emocjonalnych, ale może mieć również podłoże genetyczne. Badania dotyczące sprzężeń genetycznych potwierdzają, że depresja może być dziedziczna. Dlatego też osoby posiadające w rodzinie zdiagnozowany epizod depresyjny są o wiele bardziej narażone na zachorowanie na tę chorobę.

Depresja u dorosłych 

Nie bez znaczenia pozostają również inne zaburzenia psychiczne w przebiegu depresji. Depresja bowiem nie jest zaburzeniem wyizolowanym - bardzo często obok objawów depresji możemy rozpoznać również objawy innych zaburzeń psychicznych. Depresja często występuje z lękiem, a nawet może być wtórnym zaburzeniem w wyniku długotrwałego utrzymywania się zaburzeń i stanów lękowych. 

Depresja występować może równolegle z atakami paniki, lękiem uogólnionym, zespołem stresu pourazowego, zaburzeniami osobowości oraz zaburzeniami, w których występują objawy psychotyczne. 

Dodatkowo również diagnoza poważnej choroby może być wyzwalaczem do rozwoju depresji. Informacja o diagnozie ciężkiej czy nieuleczalnej choroby spowodować może utratę poczucia bezpieczeństwa, obniżenie nastroju oraz znaczące wycofanie z dotychczasowego życia. 

 

Depresja dzieci i młodzieży

 

Zaburzenia psychiczne wśród których znajduje się depresja coraz częściej obserwujemy również u dzieci i młodzieży. Niedawna pandemia Covid-19 oraz izolacja pokazały jak wiele młodych osób, w tym również dzieci doświadczyło poważnego kryzysu psychicznego, a przede wszystkim również objawów depresji. 

Depresja wśród dzieci i młodzieży może mieć również podłoże psychiczne i wynikać z wielu trudności z jakimi muszą mierzyć się maluchy i nastolatki. Depresja może być spowodowana trudnościami w domu czy w szkole, niezrozumieniem przez rodziców oraz brakiem wsparcia, kłopotami rówieśniczymi, a także obciążeniem obowiązkami szkolnymi czy zbyt dużymi wymaganiami.

Na rozwój depresji u dzieci i młodzieży wpływ mają również czynniki osobowościowe i charakterologiczne. Ryzyko zachorowania na depresję jest wyższe u tych dzieci, które cechują się nieśmiałością, niską samooceną, wysoką potrzebą osiągnięć czy też u których występuje silny lęk społeczny. 

W przypadku dorastającej młodzieży okres dojrzewania jest jednym z najcięższych okresów i to właśnie wtedy mogą pojawić się objawy depresji. Związane są one najczęściej nie tylko ze zmianami hormonalnymi, ale również z doświadczeniami pierwszej miłości czy odrzucenia, kształtowaniem się tożsamości, wyborem drogi życiowej czy kontaktami z rówieśnikami. 

Rokowania i przebieg depresji

Depresja  uznawana jest w charakterze ciężkiej i przewlekłej choroby to jednak jest możliwa do wyleczenia. Im szybciej i wcześniej podjęta zostanie interwencja i wdrożone zostanie odpowiednie leczenie tym większa szansa na pokonanie choroby. Przebieg depresji może być bardzo zróżnicowany i zależeć nie tylko od odpowiednio dobranych leków czy metod terapii, ale również wiąże się z czynnikami indywidualnymi osoby, a także z jej bezpośrednim środowiskiem. 

Oprócz odpowiednich metod terapeutycznych bardzo ważne jest też wdrożenie zdrowych codziennych nawyków, które pomagają w procesie leczenia. Regularna aktywność fizyczna, przebywanie na świeżym powietrzu, słuchanie muzyki, zdrowa dieta, dbanie o higienę snu czy medytacja ma kluczowe znaczenie w powrocie do zdrowia.  Medytacja czy joga, a także ćwiczenie uważności pozwala na wyciszenie naszego układu nerwowego, a stymulacja nerwu błędnego pozwala rozluźnić nasze ciało. Bowiem całościowe zadbanie o siebie i holistyczny proces leczenia pozwala wyleczyć depresję, która odcisnęła swoje piętno zarówno w przestrzeni psychicznej, ale również tej fizycznej. 

Najnowsze badania z zakresu leczenia depresji podają, że w przypadku ciężkich epizodów depresji, w tym również w przypadku depresji lekoopornej coraz bardziej skuteczna staje się głęboka stymulacja mózgu, jako przezczaszkowa stymulacja magnetyczna TMS. Jest to innowacyjna metoda leczenia depresji, która od niedawna wykonywana jest również w Polsce. 

Diagnozowanie depresji

By zdiagnozować depresję, specjalista musi zebrać dokładny wywiad oraz zbadać stan psychiczny pacjenta. Lekarz powinien zebrać informacje, czy pacjent choruje na jakieś współistniejące zaburzenia psychiczne lub na choroby natury somatycznej. Jest to o tyle ważne, ponieważ są to czynniki ryzyka depresji oraz mogą utrudniać leczenie lub nasilać objawy depresji. Ważne są również informacje na temat leków, które przyjmuje pacjent, ponieważ niektóre leki kardiologiczne lub hormonalne mogą wpływać na nasilenie objawów depresyjnych. Dodatkowo istotne są informacje, czy pacjent stosuje jakieś używki, gdyż np nadużywany alkohol będzie oczywiście mógł wpłynąć na pogorszenie stanu chorego. 

 

Czy istnieje test na depresję? Są różne kwestionariusze objawowe pomocne w diagnostyce depresji i służące monitorowaniu leczenia m.in Test Dass-21, który służy do oceny nasilenia objawów depresji. 

Inne metody do diagnozy depresji test:
 

• inwentarz depresji Becka,

• skala oceny anhedonii SHAPS,

• skala depresji Hamiltona.

Pomocne w diagnozie depresji mogą być również badania laboratoryjne, które mogą wskazywać niski poziom wit. D, kwasu foliowego, cynku czy zaburzenia pracy tarczycy.

Do diagnozy depresji wykorzystuje się również badanie w kierunku choroby afektywnej dwubiegunowej czyli tzw. objawów hipomaniakalnych. 

 

Jak leczyć depresję

Chorzy pytają jakie ma depresja leczenie i czy są dostępne leki na depresję. Leczenie depresji odbywa się zazwyczaj w gabinetach psychologicznych, psychiatrycznych czy w poradniach psychologicznych online. Hospitalizacja będzie konieczna jedynie w sytuacjach, kiedy życie pacjenta może być zagrożone - np. po próbach samobójczych lub podczas epizodów depresji z objawami psychotycznymi. 

Lekarz psychiatra może przepisać leki przeciwdepresyjne z szerokiej, dostępnej grupy, różniące się sposobem działania czy działaniami niepożądanymi. Będą to leki przeciwdepresyjne między innymi działające na jakiś konkretny rodzaj objawów lub przykładowo leki uspokajające. 

Bardzo często stosowaną, jak również wykazującą wysoką skuteczność formą leczenia depresji jest psychoterapia.

 

U kogo szukać pomocy z depresją - psycholog czy psychiatra

W przypadku depresji ogromne znaczenie ma specjalistyczna i profesjonalna pomoc. Jeśli zauważymy u siebie lub bliskich objawy wskazujące na depresję powinniśmy od razu szukać pomocy specjalisty - psychologa, psychoterapeuty czy psychiatry. Psychiatra jest lekarzem, więc jako jedyny może przepisać nam odpowiednie leki tzw. antydepresanty, które mają potwierdzoną skuteczność w leczeniu depresji. Powinniśmy się udać do niego w momencie, gdy odczuwamy silne objawy fizyczne depresji takie jak spadek napędu psychoruchowego, bezsenność, silny lęk i niepokój czy zaburzenia apetytu.

Leczenie farmakologiczne najczęściej wdrażane jest w przypadku ciężkiego epizodu depresji, kiedy osoba choroba istotnie cierpi psychicznie, pojawią się myśli samobójcze lub w wyniku stanów depresyjnych nie jest w stanie normalnie funkcjonować. 

Bardzo ważne w przypadku leczenia depresji jest podjęcie psychoterapii. Samo leczenie farmakologiczne jest pomocne w niwelowaniu negatywnych objawów, jednak nie rozwiązuje problemu. Objawy depresyjne najczęściej związane są z brakiem prawidłowej regulacji emocjonalnej oraz pojawiają się w wyniku zniekształceń naszych myśli i błędnych przekonań. Jak podają specjaliści połączenie stosowania farmakoterapii z psychoterapią daje najlepsze efekty i zwiększa szansę na powrót do pełni zdrowia psychicznego. 

Psychoterapia sposobem leczenia depresji

Najwyżej ocenianą skutecznością terapii w leczeniu depresji jest psychoterapia, a bardzo często terapia poznawczo- behawioralna. By wyleczyć depresję psycholog stosuje również inne formy terapii przykładowo terapię interpersonalną lub terapię psychodynamiczną. Wszystkie te nurty terapeutyczne są bardzo skuteczne w leczeniu depresji. Psychoterapia, co warto podkreślić, jest stosowana często jako główna metoda leczenia. Ma to miejsce w epizodach łagodniejszych lub umiarkowanych.
 

Najważniejsze jest to, że depresję można wyleczyć i można ponownie zacząć odczuwać radość życia. Dlatego w razie obniżonego nastroju nie warto zwlekać, trzeba zgłosić się po pomoc psychologiczną lub nakłonić do tego kogoś, kto tego potrzebuje. 
 

Kiedy iść do psychologa ?

Porozmawiaj z psychologiem, jeśli:
 

• czujesz, że twoje emocje przeszkadzają ci w pracy, w związkach, lub w innych dziedzinach twojego życia,
• masz problem z alkoholem lub narkotykami,
• jeśli pojawiają się myśli lub zachowania samobójcze - natychmiast skontaktuj się ze stacjonarną placówką służby zdrowia lub najbliższym szpitalem.

Depresja raczej nie zniknie same z siebie, a z biegiem czasu stan może się pogarszać. Skorzystaj z profesjonalnej pomocy zanim twoje samopoczucie stanie się ciężkie - leczenie na wczesnym etapie może być o wiele łatwiejsze.

U większości osób depresję można skutecznie leczyć za pomocą psychoterapii.

Literatura
 

Seligman M.E.P., Walker E.F., Rosenhan D.L. Psychopatologia. Zyski i S-ka, Poznań 2003;

Światowa Organizacja Zdrowia

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. „Vesalius”, Kraków, Warszawa 2000;

Cierpiałkowska, L. (2021). Psychopatologia, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, str. 240-270. 

Wieczorek, T., i współpracownicy. (2021). Przezczaszkowa stymulacja magnetyczna (TMS) w terapii zaburzeń psychicznych - aktualny przegląd badań, Psychiatria Polska 2021; 55, 3, str. 565-583.