Czym jest manipulacja w związku? Najpopularniejsze oznaki

Czym dokładnie charakteryzuje się manipulacja w związku ?

Dlaczego stajemy się ofiarami manipulanta w imię miłości i w jaki sposób uwolnić się od doświadczanej manipulacji ?

W niniejszym artykule wskazujemy symptomy manipulacji w związku, a także kładziemy nacisk na sposóby radzenia sobie w takiej relacji. 
 

Manipulacja - czym jest?

 

Manipulacja jest procesem, w którym osoba lub grupa stosuje odpowiednie strategie lub techniki manipulacji, aby wpływać na myśli, uczucia, zachowania lub decyzje innej osoby w sposób, który służy ich własnym interesom lub celom. Manipulacja może być wykorzystywana w celu kontrolowania, wprowadzania w błąd, wywierania presji lub osiągnięcia przewagi nad innymi. Często manipulacja opiera się na wykorzystaniu podświadomych lub świadomych mechanizmów psychologicznych, takich jak manipulacja emocjonalna, dezinformacja, wywieranie presji społecznej, wykorzystywanie słabości innych osób czy stosowanie manipulacji werbalnej. Manipulacja może być szkodliwa, może naruszać autonomię i wolność jednostki, szczególnie gdy jest wykorzystywana w sposób nieetyczny lub w celu osiągnięcia nieuczciwych korzyści.

 

Może również występować w relacjach społecznych, takich jak znajomości, grupy społeczne, czy media społecznościowe itp. Obejmuje ona wówczas manipulację opinią publiczną, propagowanie stereotypów, wywieranie presji społecznej czy manipulowanie emocjami innych.
 

Każdy z nas zdaje sobie też sprawę, że manipulacja ma miejsce w mediach i reklamie poprzez kreowanie pewnych narracji, wywoływanie sztucznych potrzeb, stosowanie psychologicznych technik wpływu czy manipulowanie faktami w celu manipulacji odbiorcami. Jednak niestety manipulacja występuje też często w relacjach bliskich osób tj. w rodzinie, wśród przyjaciół czy w związkach. Manipulacja i kontrola w związku zdarzają się, kiedy jedna z osób posługuje się pewnymi technikami i wykorzystuje drugą, by osiągnąć swoje cele. Warto być tego świadomym, by manipulant nie chciał wykorzystywać naszej miłości i niewiedzy. 

Techniki manipulacji w związkach

Techniki manipulacji w związkach stanowią zbiór taktyk, które są używane w celu kontrolowania, wpływania i wywierania negatywnego wpływu na partnera w ramach relacji. 

Jakie są techniki manipulacji w związku?:

• zmanipulowanie emocjonalne - manipulator może celowo wywoływać silne emocje u partnera, aby skłonić go do działania lub osiągnięcia własnych celów. Może to obejmować szantaż emocjonalny, groźby, wykorzystywanie winy lub wywoływanie zazdrości,
   

• dezinformacja i kłamstwa - wobec braku argumentów manipulant może celowo wprowadzać innych w błąd, prezentując fałszywe informacje, przekręcając fakty lub kłamiąc. Osoby posługujące się manipulacją i kłamstwem w związku mają na celu manipulowanie percepcją i przekonaniami drugiej osoby, by osiągać pożądane rezultaty,
   

• izolacja - manipulator może dążyć do izolowania partnera od rodziny, przyjaciół i innych bliskich relacji, aby zwiększyć swoją kontrolę i ograniczyć wsparcie, które partner może otrzymać spoza związku,
   

• gaslighting - manipulator celowo wprowadza partnera w stan dezorientacji i wątpliwości co do własnych myśli, uczuć i percepcji. Przez manipulację informacjami, kwestionowanie pamięci i zaprzeczanie rzeczywistości, osoba manipulująca stara się kontrolować narrację i podważyć pewność siebie partnera,
   

• kontrola finansowa - manipulator może kontrolować i ograniczać dostęp partnera do finansów, utrudniając mu niezależność finansową i zdolność podejmowania decyzji,
   

• izolowanie od wsparcia społecznego - manipulator może odizolowywać partnera od wsparcia społecznego, uniemożliwiając mu skorzystanie z pomocy, rad czy perspektyw osób spoza związku,
   

• manipulacja seksualna - osoba manipulująca może wykorzystywać seksualność jako narzędzie kontroli, zmuszając partnera do niechcianych działań lub unikając intymności, aby osiągnąć swoje cele.
  
  
  
  

   

Jakie taktyki oprócz tych wymienionych wyżej może również stosować manipulant?:
 

• chce się spotykać na “własnym” terenie; tam, gdzie czuje się pewny siebie i swobodnie,
   

• okazuje swoje niezadowolenie i negatywne emocje podczas rozmowy poprzez ton głosu, mocną gestykulację,
   

• przytłacza nadmiarem informacji, powoduje zagubienie u drugiej osoby, często nadużywa też specjalistycznej terminologii tak, by obniżyć jej pewność siebie i podać w wątpliwość jej wiedzę czy pamięć,
   

• często “stawia pod ścianą”, oczekuje szybkich decyzji, podaje szereg zaskakujących informacji,

• odgrywa ofiarę, zdarza się, że mówi “zobacz, co zrobiłeś/aś, przez Ciebie jestem chory/a” albo “przez ciebie stracę pracę, bo nie mogę się na niej skupić”,
   

• wymusza poczucie winy,
   

• często porównuje drugą osobę ze swoim poprzednim partnerem/partnerką,
   

• jest zbyt przytłaczający w swojej bliskości i okazywaniu miłości.

Dlaczego mamy skłonności do manipulacji innymi?

Skłonność do manipulacji innymi może wynikać z różnych czynników psychologicznych, społecznych i emocjonalnych.

Oto kilka możliwych przyczyn:

• kontrola i władza - czasami ludzie mają skłonność do manipulacji, ponieważ daje im ona poczucie kontroli i władzy nad innymi. Manipulowanie innymi może być sposobem na osiągnięcie swoich celów i zaspokojenie własnych potrzeb,
   

• narcystyczna osobowość - osoby posiadające osobowość narcystyczną są nastawione głównie na spełnianie swoich własnych potrzeb, nie zważając na uczucia i potrzeby innych. Osoba taka może posuwać się do nieetycznych metod, by osiągać swoje cele i utrzymać drugą osobę w związku. Brak empatii i troski o uczucia innych osób może sprzyjać manipulacyjnym zachowaniom,
   

• lęki i niepewność - niektórzy ludzie mogą stosować manipulację innymi jako sposób radzenia sobie z własnymi lękami i niepewnościami. Manipulacja może być mechanizmem obronnym, który pomaga uniknąć sytuacji, które wywołują niepokój lub stwarza poczucie bezpieczeństwa poprzez kontrolowanie innych,
   

• niska samoocena - osoby o niskiej samoocenie mogą próbować manipulować innymi, aby zrekompensować brak pewności siebie. Wykorzystywanie innych może dawać im poczucie wewnętrznej wartości i znaczenia,
   

• społeczne uczenie się - manipulanci mogą rozwijać umiejętności manipulacyjne, ponieważ zauważają, że manipulacja może być skutecznym sposobem na osiągnięcie celów w społeczeństwie. Mogą być narażone na modele manipulacyjnego zachowania w swoim otoczeniu, co prowadzi do naśladowania tych wzorców.

Jak działa manipulant?

Manipulacja emocjonalna w związku może być bardzo subtelna i czasami trudno ją zauważyć. Manipulant może starać się ukryć swoje intencje lub zachowywać się tak, aby inne osoby uważały, że jego działania są w ich najlepszym interesie. Robi to, gdyż odczuwa potrzebę kontroli osoby z którą żyje. Nie liczy się dla niego dobro drugiej osoby lub ich związku, lecz swoje korzyści. Stosuje szereg taktyk i strategii, które mają osłabić emocjonalnie i psychicznie drugą osobę. Taktyki te to najczęściej kłamstwo, karanie milczeniem, krytykowanie, obwinianie, zatajanie informacji. Często również nastawia inne osoby przeciwko partnerowi/partnerce, izoluje go/ją od rodziny i przyjaciół.

 

Ofiara manipulacji w związku często doświadcza naruszania swoich granic i emocjonalnego wykorzystywania ze strony partnera. 

Jak rozpoznać manipulację emocjonalną w związku?

Rozpoznanie manipulacji emocjonalnej w związku może być trudne, ponieważ manipulanci często operują na subtelnych poziomach i wykorzystują emocje, aby osiągnąć swoje cele. Niemniej jednak, istnieją pewne sygnały, na które warto zwrócić uwagę i które to mogą wskazywać na manipulację emocjonalną. 

Zastanawiasz się czy padłeś/aś ofiarą manipulacji w związku? Spróbuj zadać sobie kilka pytań:

• czy często odczuwasz winę? - manipulant może stale narzucać poczucie winy partnerowi, niezależnie od tego, czy jest to uzasadnione, czy też nie. Może używać tego, aby zmusić Cię do spełnienia swoich żądań lub podporządkowania się,
   

• czy odczuwasz brak równowagi władzy? - manipulant może dążyć do utrzymania dominującej pozycji w związku, ograniczając autonomię partnera i kontrolując większość decyzji. Może ignorować twoje potrzeby i prawa oraz próbować narzucić swoją wolę,
   

• czy często masz wątpliwości i zastanawiasz się, czy coś powiedziałeś/aś, jesteś zdezorientowany/a? -  manipulacja i kłamstwo w związku to też celowe wprowadzanie partnera w stan dezorientacji, kwestionowanie jego pamięć, zdolności oceny czy percepcji rzeczywistości,
   

• czy odczuwasz brak odpowiedzialności partnera za swoje czyny? - manipulant może unikać przyjęcia odpowiedzialności za swoje błędy, winy lub negatywne konsekwencje swojego zachowania. Zamiast tego, może przerzucać winę na partnera lub innych, 

• czy czujesz się odizolowany/a od wsparcia? - manipulant może starać się ograniczyć dostęp partnera do rodziny, przyjaciół i innych bliskich relacji. Może sabotować Twoje relacje z innymi, aby zwiększyć swoją kontrolę i utrzymać Cię w zależności od siebie,
   

• czy masz wrażenie ciągłych wahań nastroju swojej drugiej połówki? - manipulant może stosować manipulację emocjonalną, wywołując u partnera silne wahania nastroju. Może szybko zmieniać się od bycia bardzo kochającym i troskliwym do agresywnego lub wycofanego po to, aby osiągnąć swoje cele,
   

• czy czujesz się zależny finansowo od swojego partnera? - manipulanci zawsze chcą mieć jakiś as w rękawie, którym mogą się posłużyć do kontroli,
   

• w waszym związku często zdarzają się ciche dni? A może czujesz, że wasza bliskość i intymność też jest uzależniona od tego, czego oczekuje twój partner?-  manipulacja emocjonalna w związku to również “karanie milczeniem” oraz manipulacja seksualna.

Ważne jest, aby być świadomym tych sygnałów i zwracać uwagę na swoje emocje, a także granice w związku. Jeśli masz wątpliwości co do manipulacyjnych zachowań partnera, warto porozmawiać z zaufanymi osobami lub skonsultować się z terapeutą, który pomoże Ci zrozumieć i rozwiązać sytuację.

Ofiara manipulacji w związku może doświadczać negatywnych skutków psychologicznych, które prowadzić będą do wystąpienia lub pogłębienia zaburzeń psychicznych. Ofiara czuje się bezradna i zagubiona. Manipulacja może u niej powodować chroniczny stres, obniżone poczucie własnej wartości, poczucie winy, lęk, depresję oraz problemy z samooceną i zaufaniem do innych. W niektórych przypadkach, długotrwała manipulacja może przyczynić się do rozwoju takich zaburzeń jak zaburzenie depresyjne, zaburzenie lękowe, zaburzenie osobowości czy zespół stresu pourazowego (PTSD).

 

Jak radzić sobie z manipulacją w związku?

Manipulacja w związku jest niezdrowym i toksycznym zachowaniem, które może powodować problemy emocjonalne, nierównowagę w relacji i utratę zaufania. 

Jak więc radzić sobie z manipulacją w związku?

1. Zrozum, czym jest manipulacja - poznaj znaczenie manipulacji i naucz się rozpoznawać manipulacyjne zachowania. Manipulacja polega na wpływaniu na innych w celu osiągnięcia swoich własnych korzyści, często kosztem drugiej osoby. Jeśli jesteś świadomy manipulacyjnych technik, łatwiej będzie Ci się przed nimi bronić.
    

2. Buduj swoją pewność siebie - im bardziej jesteś pewny siebie i swoich wartości, tym trudniej będzie manipulować Tobą. Pracuj nad swoim poczuciem własnej wartości i rozwijaj umiejętności asertywności, aby umieć stawiać granice i wyrażać swoje potrzeby w sposób jasny i stanowczy.
    

3. Zidentyfikuj manipulacyjne zachowania - uważnie obserwuj zachowanie partnera i zidentyfikuj manipulacyjne techniki, które stosuje. Im bardziej będziesz wiedzieć, czego się spodziewać, tym lepiej będziesz w stanie z tym sobie radzić,
    

4. Komunikuj swoje granice -  wyraźnie komunikuj swoje granice i oczekiwania. Bądź asertywny i nie pozwól, aby manipulacyjne techniki naruszały Twoje prawa i dobre samopoczucie. Jeśli partner próbuje manipulować Tobą, wyraźnie zaznacz, że to nie jest dla Ciebie akceptowalne,
    

5. Znajdź wsparcie -  jeśli czujesz, że jesteś manipulowany w związku, ważne jest, aby mieć wsparcie emocjonalne. Porozmawiaj ze zaufanymi przyjaciółmi lub członkami rodziny i opowiedz im o swoich doświadczeniach. Jeśli sytuacja jest poważna, może być również pomocne skonsultowanie się z psychoterapeutą, psychologiem, którzy będą w stanie udzielić Ci fachowej pomocy i wsparcia psychologicznego,
    

6. Rozważ odejście - jeśli manipulacja w związku jest nieustająca i toksyczna, a Twoje wysiłki w kierunku zmiany sytuacji nie przynoszą rezultatów, warto rozważyć odejście z tej relacji. Ważne jest, aby chronić swoje zdrowie emocjonalne i dobre samopoczucie.

Podsumowanie
 

Każdy z nas będąc w związku, chciał kiedyś nakłonić partnera do pewnej decyzji lub do zmiany decyzji. Często bardzo zależy nam na czymś, ale partner nie podziela naszego entuzjazmu. W tej sytuacji próbujemy więc go przekonywać. Takie zachowanie to perswazja i różni się ono od manipulacji pod względem oceny moralnej. Perswazja może być postrzegana jako neutralne lub pozytywne działanie, gdy jest oparta na uczciwych argumentach, poszanowaniu granic drugiej osoby i dążeniu do wspólnego dobra.

Przekonująca perswazja może być używana w różnych sferach życia, takich jak marketing, negocjacje czy działalność społeczna, w celu wpływania na ludzi i osiągania pożądanych celów.

Oczywiście zdarza się, że manipulant działa nieświadomie lub nie wie, że to, co robi to manipulacja. Często bowiem granica między perswazją a manipulacją może być subiektywna i zależeć będzie od interpretacji danej sytuacji. Z tej przyczyny warto znać sygnały i techniki manipulacyjne, by móc zareagować w porę. Ważne jest, aby mieć świadomość różnicy między tymi dwoma pojęciami i dążyć do uczciwości, poszanowania granic tak, by druga osoba nie miała żadnych wątpliwości, że jej dobro jest dla nas bardzo ważne.

 

Manipulacja w związkach może zdarzać się w różnym stopniu i częstotliwości, jednak nie istnieje jednoznaczna odpowiedź na pytanie, jak często występuje. Manipulacyjne zachowania mogą mieć miejsce zarówno sporadycznie, jak i być powszechnym elementem dynamicznej relacji.

Literatura
 

Mandal, E. (2012). Władza i wywieranie wpływu w bliskich związkach. Chowanna, 36(special), 149-165.

Mandal, E. (2011). Miłość, władza i manipulacja w bliskich związkach. Wydawnictwo Naukowe PWN.