Dysmorfofobia - czym jest? Jak leczyć obsesję wyglądu?

Obsesja na punkcie wyglądu może przybierać rozmaite formy, najczęściej jednak koncentruje się na negatywnym obrazie ciała.

Osoba z obsesją wyglądu nie lubi swojego ciała, czuje niekiedy obrzydzenie patrząc w lustro, a w głowie pojawiają się myśli typu: jestem gruba, brzydka, okropna, beznadziejna, paskudna.

Czym jest dysmorfofobia? Czy zaburzony obraz własnego ciała i obsesja wyglądu może być niebezpieczna? W artykule opiszemy również jak pozbyć się tego zaburzenia i optymistycznie spoglądać w lustro.

 

Dysmorfofobia - definicja

Dysmorfofobia to cielesne zaburzenie dysmorficzne BDD - inaczej obsesja wyglądu - są to zaburzenia psychiczne, które przejawiają się jako zaburzony obraz własnego ciała. Z powodu dysmorfofobii osoba chora skupia nadmierną uwagę na defekty ciała, wyolbrzymiając nawet drobne niedoskonałości wyglądu zewnętrznego. Mogą to być niewielkie zmarszczki, blizna, “nie taki, jaki być powinien” nos, usta czy broda. Zdarza się, że osoba chora przekonana o swoim nieestetycznym wyglądzie,dostrzega niedoskonałości, których nawet nie ma - dysmorfofobia o charakterze urojeniowym.

Dodatkowo w przypadku dysmorfofobii chory nadmiernie koncentruje się na punkcie swojego wyglądu, częste przeglądanie części ciała powoduje, że tych defektów jest dużo i nawet jeśli uzna, że już się z daną niedoskonałością uporał to znajdują się następne. Paranoja i obsesja na słabym punkcie swojego ciała prowadzi do kompulsywnych zachowań, depresji, fobii społecznych, towarzyszyć temu może uszkadzanie skóry, myśli samobójcze, niska samoocena oraz unikanie kontaktu z ludźmi.

Dysmorfofobia przyczyny i objawy

W klasyfikacji zaburzeń psychicznych dysmorfofobia należy do grupy zaburzeń obsesyjno - kompulsyjnych pod postacią somatyczną. Rozpoznanie dysmorfofobii nie jest łatwe, ponieważ zaburzenie obrazu ciała może być odbierane jako zwykłe przejmowanie się. Należy zwracać uwagę czy przedstawione defekty ciała faktycznie występują oraz czy są na tyle poważne jak przedstawia to chory. Często objawy dysmorfofobii współwystępują z objawami innych zaburzeń psychicznych, np. depresji, fobii społecznej oraz zaburzeń odżywiania się. Choremu powinno zależeć na rozpoznaniu dysmorfofobii, gdyż to zaburzenie psychiczne jest uciążliwe oraz może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego i fizycznego człowieka.

Czynniki biologiczne w rozwoju dysmorfofobii
 

Przeprowadzone badania rodzinne pokazują, że około 20% chorych na cielesne zaburzenie dysmorficzne ma przynajmniej jednego bliskiego krewnego, który również dostrzega u siebie szereg objawów dysmorfofobii. Nie jest do końca jasne, czy mają na to związek czynniki genetyczne czy wspólne czynniki środowiskowe (opisane niżej).

Dodatkowo przyczyny dysmorfofobii doszukuje się w zaburzeniach prawidłowego funkcjonowania szlaków serotoniny. Możliwe, że u osób którym towarzyszy zaburzony obraz własnego ciała może mieć miejsce blokada lub zakłócenie w działaniu miejsc receptorowych, a to powoduje niewłaściwe działanie serotoniny. Również zaburzenia innych neuroprzekaźników takich jak dopamina i kwas gamma - aminomasłowy może powodować dysmorfofobię.

Czynniki psychologiczne i środowiskowe w rozwoju dysmorfofobii

 

Wśród czynników etiologicznych szuka się przyczyny dysmorfofobii w postawach rodziców i bliskich, którzy mogą wykazywać obsesje na punkcie swojego wyglądu, przesadne, nadmierne dbanie o ludzkie ciało oraz ciągłe doszukiwanie się niedoskonałości. Około 60% osób chorych na dysmorfofobię przyznaje się, że było wykorzystywane w dzieciństwie, część chorych doświadczyło przemocy w pracy (mobbing).

Okazuje się również, że niektóre cechy osobowości mogą sprzyjać rozwojowi zaburzeń wyglądu, takie jak. narcyzm, perfekcjonizm lub introwersja. Inne czynniki mogące mieć związek z dysmorfofobią to niektóre wydarzenia życiowe, np. przemoc psychiczna ze strony rówieśników, wyśmiewanie się, brak akceptacji wśród znajomych, odrzucenie przez partnera lub przemoc seksualna. Dodatkowo duży wpływ na zaburzenia obrazu ciała może mieć związek z mass mediami i kreowanie przez nich “idealnych” kanonów piękna, co powoduje obniżone poczucie własnej wartości oraz brak akceptacji swojego ciała i może się przyczyniać do powstawania innych zaburzeń psychicznych w tym, np. zaburzeń odżywiania.

 

Częste objawy dysmorfofobii:
 

• obsesja wyglądu,

• niska samoocena,

• objawy depresji,

• uczucie wstydu,

• nieprawdziwe myśli, urojenia na temat swojego wyglądu zewnętrznego,

• częste przeglądanie się w lustrze,

• myśli samobójcze i uszkadzanie skóry,

• ciągłe szukanie niedoskonałości i nadmierne skupianie się na nieistniejących defektach,

• izolacja społeczna, fobie społeczne, niechęć do zbliżeń intymnych,

• brak chęci do pracy, gorsze funkcjonowanie w szkole,

• napady lęku oraz lęku przewlekłego.

Z powodu dysmorfofobii duża część chorych stosuje zachowanie unikające, wycofując się z życia społecznego, pracy, pojawiają się problemy w szkole, brak akceptacji wśród znajomych oraz poczucie wstydu i ciągłe napady lęku. Chorzy przekonani o swoim nieestetycznym wyglądzie chcą poczuć się lepiej i często poddają się zabiegom chirurgicznym, co zazwyczaj nie wnosi poprawy w ich ogólną samoocenę. Ciągłe porównywanie swojego ciała z innymi pogarsza ich samopoczucie i wciąż obniża poczucie własnej wartości. Bardzo często rozwija się depresja, która z czasem może prowadzić do samobójstwa.
 

Wśród objawów dysmorfofobii pojawiają się także zachowania kompulsyjne. Możemy tutaj wyróżnić częste przeglądanie się w lustrze lub innych powierzchniach, które odbijają ludzkie ciało, np. szyby, samochody czy witryny sklepowe. Dodatkowo osoba z zaburzeniami dysmorficznymi może unikać różnych uroczystości, na których obecny ma być fotograf lub kamerzysta, np. wesela, chrzciny, ponieważ nie chce być fotografowana oraz obawia się, że inni będą o niej źle myśleć. Jeżeli już dochodzi do sytuacji, w której osoba z dysmorfofobią zostanie uwieczniona na fotografii, wtedy nie chce patrzeć na to jak wygląda, ponieważ może to prowadzić do nasilenia się objawów dysmorfofobii. Inne zachowania kompulsywne to np. zbyt intensywna aktywność fizyczna, stosowanie drastycznych diet, chęć zamaskowania swoich niedoskonałości - nadmierny makijaż, noszenie za dużych ubrań, kapeluszy; kompulsywne dotykanie skóry i obawa czy nie pojawiło się coś niepożądanego oraz wrogi stosunek do drugiej osoby.

 

Osoba z dysmorfofobią nie chce uczęszczać na lekcje, często wagaruje, a ograniczenie kontaktu ze znajomymi powoduje wycofanie, co może prowadzić do odrzucenia ze strony rówieśników. Również chory na dysmorfofobię często nie jest w stanie szukać miłości, obawia się upokorzenia z powodu swojego wyglądu i nie chce nawiązywać bliższych relacji z partnerem. 

Dlatego też konieczna jest wizyta u psychologa, poprawna diagnoza oraz podjęcie leczenia dysmorfofobii, które może znacząco poprawić funkcjonowanie i jakość życia. U osób z zaburzeniami obrazu ciała pojawiają się również inne zaburzenia psychiczne. Czasem są skutkiem nieleczonej dysmorfofobii, a czasem poprzedzają objawy dysmorfofobii. Możemy tutaj wyróżnić zaburzenia odżywiania, fobie społeczne, depresję, zaburzenia obsesyjno - kompulsyjne czy zaburzenia osobowości. Dodatkowo chory może doprowadzić do samookaleczeń ludzkiego ciała oraz pojawiają się myśli i próby samobójcze.
 

Jak postrzega siebie osoba z obsesją wyglądu?

Osoba chora na dysmorfofobię ma obsesję na punkcie swojego wyglądu, przeżywa ciągły lęk w obawie, co inni o niej myślą i jak ją postrzegają. Jest przekonana, że wygląda źle, ma same niedoskonałości i defekty ciała. Dodatkowo przekonana o swoim nieestetycznym wyglądzie lub sylwetce, wyolbrzymia swoje mankamenty - dla innych są one niezauważalne i nikt nie zwróciłby na nie nawet uwagi. 
 

Mężczyźni równie często chorują na dysmorfofobię, co kobiety. Szczególną uwagę skupiają na masie mięśniowej swojego ciała - bigoreksja. Jest to zaburzenie powodujące dysmorfię mięśniową, czyli ciągłe dążenie do uzyskania idealnej sylwetki, brak zadowolenia z uzyskanych efektów, nieustanna potrzeba zwiększania masy mięśniowej oraz brak kontroli i wyczucia, kiedy organizm mówi dość. Chorzy często przeglądają się w lustrze i porównują się z innymi, co jeszcze bardziej nasila ich niską samoocenę. Bardzo często towarzyszą im takie emocje jak poczucie wstydu, lęk, obawa przed brakiem akceptacji, obrzydzenie i smutek.

Konsekwencje nieleczenia dysmorfofobii?

Chory na dysmorfofobię przeżywa wysoki dyskomfort życia codziennego. Żyje w ciągłym stresie, obawie przed oceną innych, strachu o swój wygląd i towarzyszy mu obniżone poczucie własnej wartości. Brak leczenia dysmorfofobii znacząco utrudnia prawidłowe funkcjonowanie społeczne. Może dojść do przerwania nauki w szkole, utraty pracy, zerwaniu z partnerem, co jeszcze bardziej nasila objawy zaburzenia.

Dysmorfofobia, to zaburzenie, z którym mogą współwystępować inne zaburzenia psychiczne. Nieleczona dysmorfofobia, może być przyczyną powstawania innych chorób, w tym zaburzeń odżywiania, fobii społecznej, depresji czy zaburzeń lękowych. Współchorobowość jest bardzo poważna, chory może cierpieć również na uzależnienia od alkoholu, narkotyków czy środków psychoaktywnych. Duża część chorych, nie mogących sobie poradzić z objawami dysmorfofobii przeżywa brak sensu życia i ma myśli samobójcze. Dlatego tak ważny jest kontakt ze specjalistami oraz leczenie dysmorfofobii.

 

Jak leczyć dysmorfofobię?

 

Świadomość problemu ważna jest już na wczesnym etapie diagnozowania zaburzeń obrazu ciała, ponieważ gdy chory zmaga się dodatkowo z innymi zaburzeniami, takimi jak depresja, to może nie wykazywać chęci zmiany obecnego stanu oraz podjęcia odpowiedniego leczenia. Dlatego niezmiernie ważne w leczeniu dysmorfofobii jest wsparcie bliskich, to właśnie rozmowa może pomóc zrozumieć, iż problem dotyczący wyglądu zewnętrznego i obsesji na punkcie swojego ciała jest zakorzeniony w psychice. Konsekwencje nieleczonej dysmorfofobii są poważne, dotyczą zarówno zdrowia, jak także sfery towarzyskiej i zawodowej. To wszystko potwierdza jak ważne jest prawidłowe leczenie dysmorfofobii, którego wyznacznikiem jest terapia psychologiczna. 

Z powodzeniem w leczeniu dysmorfofobii stosuje się terapię poznawczo - behawioralną, w której chory uczy się poznawać przyczyny swojego zachowania. Możliwa jest również praca nad lękami, stresem oraz fobiami. Chorego można stopniowo oswajać z lękami społecznymi i poddawać na konkretne zachowania społeczne. Jest to technika ekspozycji z powstrzymaniem reakcji.  W leczeniu dysmorfofobii można dodatkowo stosować różne techniki relaksacyjne, medytacje czy akupunkturę, pozwolą one na poprawę samopoczucia chorego, pomogą zrelaksować się, dzięki czemu osoby z dysmorfofobią mogą bardziej akceptować swój wygląd. W leczeniu dysmorfofobii stosuje się również leki farmaceutyczne w tym środki antydepresyjne. W leczeniu dysmorfofobii szczególnie w początkowym etapie, jeśli chory wykazuje taką inicjatywą to w terapii mogą brać udział jego bliscy.

Literatura

Porczyk S., Dysmorfofobia. Pomocnik psychologiczny. 2007

Ross J., Gowers S., Zaburzenie obrazu ciała. 2011