Autyzm cyfrowy, czyli jak telefon działa na mózg. Sposoby na leczenie

Obecnie nikt z nas nie wyobraża sobie raczej codzienności bez telefonu, który jest nie tylko urządzeniem do połączeń, ale pozwala również na chatowanie, oglądanie filmów, korzystanie z mediów społecznościowych, a nawet stanowi narzędzie pracy czy nauki.
 

Nieustanne korzystanie z telefonu ma jednak swoje minusy i negatywne strony, które nie zawsze są dostrzegane przez użytkowników. W artykule wskażemy jak nadmierne używanie telefonu wpływa na nasz mózg?

Czym jest autyzm cyfrowy? Jakie skutki dla młodych osób niesie uzależnienie od smartfona i czy może być powodem poważnych zaburzeń zdrowia psychicznego?

 

Autyzm cyfrowy to nazwa potoczna, nie określa danego rodzaju zaburzenia jednak objawy mają dużo wspólnego z zaburzeniami spektrum autyzmu - stąd wzięło się to określenie. Określenie autyzmu cyfrowego wiąże się z pogorszeniem  stanu psychicznego oraz zaburzeniem funkcji poznawczych, a spowodowane jest to nadużywaniem smartfona u młodych ludzi i dzieci.

Przyczyny i objawy autyzmu cyfrowego

Możemy wyróżnić następujące przyczyny powstania autyzmu cyfrowego:
 

• powszechność korzystania z telefonu - w dzisiejszych czasach praktycznie każdy ma smartfona i nie używa go tylko do pisania czy wysyłania smsów. Internet, masa różnych aplikacji, facebook czy instagram bardzo kuszą i są ogromnym pochłaniaczem czasu. Jednak telefon jest nam niezbędny do załatwiania szybko licznych spraw - można zrobić zakupy online, zapłacić w sklepie telefonem czy sprawdzić tramwaj i pogodę. Bardzo często służy nam jako narzędzie pracy, tak więc może być ciężko określić zdrową, rozsądną granicę korzystania z tego urządzenia,
   

• problemy w nawiązywaniu realnych kontaktów z innymi - nieśmiałość, którą można szczególnie zaobserwować u młodych ludzi, w okresie dojrzewania, często nie odczuwają potrzeby wyjścia ze znajomymi, mają problemy w nawiązywaniu nowych relacji oraz unikają rozmowy z innymi,

• używanie telefonu już od wieku niemowlęcego, oglądanie bajek, kolorowych filmików i słuchanie głośnej muzyki powoduje przebodźcowanie, uszkadza neuroprzekaźniki i mózg, co wiąże się z licznymi zaburzeniami,
   

• korzystanie z telefonu z przyzwyczajenia, bez konkretnego powodu - noszenie telefonu cały czas przy sobie powoduje, że często instynktownie sięgamy po smartfona, co przyczynia się do wykształcenia takiego nawyku,

• wiele osób odczuwa lęk przed samotnością, a korzystanie z telefonu sprawia, że mogą się otworzyć przed innymi,
   

• bardzo dużo osób, szczególnie dzieci wykazuje brak zainteresowań oraz hobby.

Objawy autyzmu cyfrowego to przede wszystkim :

 

• pogarszające się samopoczucie na skutek zwiększonej ilości przyswajanych informacji - uważa się, że jeśli młodzież lub dorosły spędza w internecie około 5- 8h dziennie, to nadmiar bodźców, które organizm otrzymuje powoduje, że czuje się zmęczony, ospały oraz nie ma na nic innego siły,
   

• mniejsza kreatywność - ciągłe surfowanie młodych ludzi w przeglądarce zmniejsza nasz umysł do wykonywania tzw. myślenia konceptualnego, czyli myślenia, podczas którego analizuje się różne informacje i szuka nowych rozwiązań, a dzięki temu mogą się pojawiać nowe pomysły. Niestety internet zaburza kreatywność, gdzie głównym źródłem przekazu jest obraz. Aby pobudzić myślenie konceptualne poleca się czytanie książki, czasopism, malowanie czy zabawy rozwojowe,
   

• pojawiają się problemy z koncentracją, nauką oraz zaburzone myślenie - korzystając z telefonu generalnie można sobie wszystko sprawdzić bez jakiegokolwiek większego wysiłku, dlatego człowiek przyzwyczaja się do wygody korzystając ze smartfona, a z czasem samodzielne myślenie zaczyna sprawiać mu trudności. Dodatkowo osoba uzależniona od sieci jest zazwyczaj mniej wydajna w pracy czy szkole, nie może się skupić na danym zadaniu oraz wykazuje się mniejszą pomysłowością,
   

• zaburzona umiejętność podtrzymywania relacji z innymi -  jedną z głównych objawów zaburzeń spektrum autyzmu jest brak potrzeby utrzymywania bliskich kontaktów ze społeczeństwem (rówieśnikami, rodziną); istnienie różnych aplikacji typu facebook, whatsapp czy instagram powoduje, że niektórzy ograniczają się do internetowych kontaktów, nie czują potrzeby wspólnego, realnego spędzania czasu.
   

• problemy psychiczne u dzieci i młodych ludzi - szczególnie możemy zaobserwować objawy autyzmu cyfrowego już u małych dzieci, a jest to zaburzony rozwój mowy, brak skupienia uwagi na czymś konkretnym, nadpobudliwość czy niepokój.

Skutki autyzmu cyfrowego

Nadmiar przyswajanych bodźców podczas korzystania z telefonu zaburza prawidłowe funkcjonowanie mózgu. Przede wszystkim z czasem stajemy się mniej kreatywni, myślenie sprawia coraz większe problemy, a procesy poznawcze zostają zaburzone.

Niewłaściwe działanie neuroprzekaźników oraz kory w mózgu powoduje zaburzenia struktury sieciowej, za którą odpowiadają trzy sieci:
 

• sieć aktywności bazowej - odpowiada za tworzenie wielu różnych, ciekawych pomysłów,

• sieć istotności - porządkuje przetworzone informacje,

• sieć wykonawcza - kontroluje wybór odpowiednich pomysłów oraz ignoruje te nietrafione. 
   

Również osoby dorosłe mogą zmagać się z tym problemem, co w konsekwencji powoduje u nich samotność i inne zaburzenia psychiczne. Ograniczenie życia społecznego na każdym etapie wpływa negatywnie na neuroplastyczność mózgu - jest to zdolność do tworzenia nowych połączeń w mózgu, co rozwija człowieka, poprawia jego pamięć, myślenie, adaptację, a nawet samonaprawę. Również skutkiem autyzm cyfrowy może być zaburzone okazywanie i wykształcenie się emocji i uczuć. Osobom doświadczającym autyzmu cyfrowego dużo trudniej przychodzi okazywanie emocji, szczególnie tych pozytywnych - nie lubią przytulać się czy też uśmiechać.
 

U osób młodych i nastolatków skutkiem autyzmu cyfrowego może być pogarszające się samopoczucie, co w konsekwencji doprowadzi do rozwoju różnych zaburzeń psychicznych. Możemy tutaj szczególnie wymienić depresję, fobie społeczne czy zaburzenia lękowe jako możliwe skutki autyzmu cyfrowego. 

W jaki sposób walczyć z autyzmem cyfrowym

Aby poprawić swoje samopoczucie oraz skutecznie walczyć z autyzmem cyfrowym można wdrożyć do swojego życia kilka ważnych kwestii:
 

• należy zadbać o rozwój zainteresowań, najlepiej wspólne hobby,
   

• warto zadbać o aktywność fizyczną szczególnie na świeżym powietrzu, jednak każdy ruch ma duże znaczenie dla naszego organizmu. Pozytywnie wpłynie pielęgnowanie relacji na początku z bliskimi, a z czasem warto otworzyć się na kontakt ze społeczeństwem. Konieczny może być również psycholog, który pomoże w przywróceniu sprawności psychicznej, określi odpowiednią terapię oraz otworzy nam  kontakt z innymi ludźmi,
   

• ważne jest spędzanie czasu sposób kreatywny oraz rozwijanie wyobraźni z pomocą czytania książki, gazet itp., czy przykładowo malowanie, układanki, gry planszowe. Bardzo rozwijającą zabawą jest budowanie z klocków różnych budowli, konstrukcji, zwierząt itd.
   

• spędzaj mniej czasu na internecie, przeglądarce - aby kontrolować czas można ustawić sobie alarm przypominający o upływającym czasie. Można również usunąć aplikacje, które są istnym pochłaniaczem czasu typu facebook czy instagram.
   

• aby wspierać równowagę psychiczną można wprowadzić trening uważności bądź mindfulness - systematyczne sesje łagodzą stany depresyjne, poprawiają komfort snu oraz zwiększają kreatywność.

 

Psychologia a zjawisko autyzmu cyfrowego

Ważną formą wsparcia dla osób z autyzmem cyfrowym jest wizyta u specjalisty: psycholog lub psychoterapeuta pomogą rozpoznać oraz znaleźć przyczynę tego zaburzenia. Czasem warto zadać sobie pytanie, czy zdajesz sobie sprawę ile danych przetwarzasz? Nasz mózg bombardowany jest z każdej strony informacjami, zdjęciami, obrazami czy plikami wideo. Oczywiście współczesna technologia niesie wiele pozytywnych rozwiązań i racjonalne korzystanie z urządzeń czy też aplikacji jest dla nas pomocne. Jednak często dochodzi do przekroczenia bezpiecznej granicy, szczególnie u dzieci i młodzieży. Jak sobie i innym pomóc, w jaki sposób wypracować sobie strategię postępowania i ograniczyć wpływ świata cyfrowego na nasze życie?
 

Szczególnie należy bacznie obserwować dzieci i młodzież,  kontrolować czas, który spędzają w internecie oraz należy zadbać o odpowiednią rozrywkę, a także angażować ich do różnych prac domowych, które wspierają rozwój dziecka. Dzieci powinny mieć zagwarantowaną odpowiednią dawkę ruchu oraz ważne aby zadbać o ich zdrową dietę i wartościowe posiłki.

Literatura
 

Amen G. D. Neuroplastyczność mózgu. wyd. Vital 2022

Grandin T. Panek R. Mózg autystyczny. wyd. CCP 2018

Kość-Ryżko K. Podręcznik dobrych praktyk. Wsparcie osób z autyzmem II. wyd.PFRON Warszawa 2013