Zespół Parkinsona - zaburzenia psychiczne

Czym jest zespół Parkinsona?

Choroba Parkinsona to schorzenie neurologiczne, które rozwija się w następstwie zaniku komórek istoty czarnej w śródmózgowiu. Przebieg choroby Parkinsona i jej początek jest zróżnicowany, jednak zazwyczaj rozpoczyna się około 60. roku życia. Istnieją jednak przypadki wcześniejszego zachorowania, nawet przed 40. rokiem życia. Na chorobę Parkinsona częściej chorują mężczyźni. 

Jak wygląda kliniczne rozpoznanie choroby Parkinsona? Kliniczne rozpoznanie choroby Parkinsona opiera się na kilku krokach: 
 

1. Zaobserwowanie co najmniej dwóch z trzech podstawowych symptomów parkinsonizmu: drżenie spoczynkowe, spowolnienie ruchowe, sztywność mięśniowa. Do objawów dodatkowych można zaliczyć zaburzenia wegetatywne (zaburzenia snu, ślinotok, potliwość, itp.) oraz mikrografie, czyli stopniowe zmniejszanie się wielkości liter w trakcie pisania.
    
2. Zapytanie pacjenta bądź samodzielne stwierdzenie, czy początkowe objawy miały/mają charakter jednostronny. U osoby chorej na Parkinsona występuje drżenie tylko jednej kończyny, najczęściej górnej. 
    
3. Wykluczenie u chorującego parkinsonizmu objawowego, to jest: parkinsonizmu toksycznego, polekowego, pośpiączkowego, w przebiegu zwyrodnienia wieloukładowego, zespołu Hakima.
    
4. Sprawdzenie reakcji na leki stymulujące układ dopaminergiczny. Jeżeli reakcja jest przewidziana oraz pożądana, w takim wypadku można zdiagnozować chorobę Parkinsona. 

Jakie są najczęstsze zaburzenia psychiczne u pacjentów z chorobą Parkinsona?
 

Przebieg choroby Parkinsona jest zróżnicowany u każdego pacjenta. U niektórych z nich mogą pojawić się zaburzenia psychiczne (takie jak epizod psychotyczny czy depresja), a także inne objawy behawioralne oraz psychologiczne. Występowanie trudności z zakresu zdrowia psychicznego może być powodem pogorszenia symptomów chorobowych u osoby chorej. Szybszy rozwój deficytów poznawczych oraz większe ryzyko hospitalizacji to tylko niektóre z negatywnych skutków zaburzeń psychicznych w chorobie Parkinsona.
 

Jak objawiają się zaburzenia zachowania u osób starszych? Zaburzenia zachowania polegają na przejawianiu przez pacjenta zachowań, które utrudniają funkcjonowanie jego oraz otoczenia.
 

Zaburzenia zachowania w chorobie Parkinsona mogą przybierać następującą postać:

• agresja, 
• wrogość, 
• krzyk, 
• niepokój, 
• pobudzenie, 
• zachowania nieadekwatne kulturowo, 
• przejawy odhamowania (np. emocjonalnego, seksualnego), 
• apatia, 
• wycofanie.
   

W chorobie Parkinsona osoba chora może doświadczyć objawów psychotycznych, które mogą mieć zróżnicowaną formę w zależności od danego przypadku. Najczęściej obserwuje się występowanie halucynacji wzrokowych, które są złożone z wielu szczegółów. Rzadziej natomiast spotyka się urojenia oraz bardziej złożony charakter psychozy. 
 

Jak diagnozować zaburzenia psychiczne u pacjentów z chorobą Parkinsona?

Behawioralne oraz psychologiczne objawy Parkinsona występują stosunkowo często, ponieważ duża część chorych może ich doświadczyć w pewnym momencie choroby. Wspomniane symptomy mogą dotkliwie dokuczać osobie chorej, dlatego ich rozpoznanie jest kluczowe we wdrożeniu odpowiedniego leczenia. Najczęstszym zaburzeniem pojawiającym się u pacjentów z chorobą Parkinsona są zaburzenia depresyjne, a także jego pojedyncze objawy, takie jak: przygnębienie, apatia czy izolacja społeczna 

Rozpoznawanie choroby Parkinsona i jego symptomów może ułatwić dalsze rozpoznanie trudności psychicznych. Powszechnie wiadomo, iż choroba Parkinsona bardzo często wiąże się ze współwystępowaniem stanów depresyjnych. Mimo, iż na pierwszy rzut oka pacjent nie przejawia objawów zaburzeń psychicznych, to mogą się one pojawić dopiero w przyszłym etapie choroby. Z tego powodu warto zadbać o odpowiednią obserwację pacjenta.

 

Jakie są możliwości leczenia zaburzeń psychicznych u pacjentów z chorobą Parkinsona?

Leczenie choroby Parkinsona i jej skutków psychologiczno-behawioralnych - jakie należy podjąć kroki? Gdy u pacjenta z chorobą Parkinsona wystąpią trudności psychiczne oraz behawioralne, można podjąć konkretne działania, które pomogą pacjentowi w procesie zdrowienia. Kroki te obejmują:
 

1. Poszukiwanie sygnałów świadczących o somatycznych podstawach zaburzeń zachowania (takich jak ból, infekcja, odwodnienie, problemy ze wzrokiem i słuchem) oraz wykluczenie zaburzeń świadomości u pacjenta.
    
2. Próba odnalezienia środowiskowych przyczyn zaburzeń zachowania, a także wprowadzenie interwencji niefarmakologicznych oraz leczenia farmakologicznego.
    
3. Leczenie choroby Parkinsona - jak pomóc choremu w zwalczaniu objawów behawioralnych oraz psychologicznych? Terapia zaburzeń psychicznych u pacjenta z chorobą Parkinsona powinna opierać się na optymalnym dawkowaniu leków prokognitywnych, inhibitorów cholinesterazy oraz memantyny. 
    
4. W przypadku niektórych epizodów psychotycznych, choremu mogą zostać przypisane leki przeciwpsychotyczne. Nie są one jednak zbyt często przypisywane, ponieważ zwiększają ryzyko przedwczesnej śmierci z powodu incydentów sercowo-mózgowych. Leki psychotropowe charakteryzują się ograniczoną skutecznością oraz występowaniem objawów niepożądanych, dlatego one także nie są rekomendowane. Leki przeciwdepresyjne wykazują niewielką skuteczność w leczeniu depresji czy zaburzeń lękowych, jednak co ciekawe, posiadają one potwierdzone zastosowanie w leczeniu nadmiernego pobudzenia, agresji oraz stanów psychotycznych.
    
5. Niefarmakologiczne leczenie Parkinsona oraz jego objawów psychologicznych jest istotne, ponieważ dzięki temu funkcjonowanie pacjenta może się poprawić. Regularne wizyty u psychologa lub psychoterapeuty, a także edukacja pacjentów oraz opiekunów z zakresu zdrowia psychicznego, może przyczynić się do lepszego zrozumienia występujących trudności psychicznych u pacjenta z chorobą Parkinsona.
    

Jakie czynniki mogą wpływać na rozwój zaburzeń psychicznych w chorobie Parkinsona?

Dlaczego w chorobie Parkinsona mogą pojawić się objawy psychozy? Choroba Parkinsona może wiązać się z występowaniem symptomów psychotycznych z powodu czynników wewnętrznych (przebieg choroby Parkinsona, indywidualne uwarunkowania) oraz zewnętrznych (prowadzona terapia farmakologiczna). 
 

Jako wewnętrzne czynniki ryzyka można wymienić: 

• zaawansowany wiek chorego, 
• czas trwania choroby, 
• deficyty w zakresie przetwarzania obrazu, 
• zaburzenia czynnościowe mózgu. 

Do czynników zewnętrznych, predysponujących osobę chorą do psychozy, zalicza się stosowanie dopaminergicznej terapii zastępczej oraz leków o działaniu antycholinergicznym.

Jakie są powody depresji u pacjentów z chorobą Parkinsona? Geneza depresji w tej chorobie zdaje się być zróżnicowana. Zakłada się, że jedną z przyczyn pojawienia się u pacjenta objawów depresyjnych jest moment dowiedzenia się o postępującej chorobie neurozwyrodnieniowej. W wielu przypadkach informacja ta zaburza dotychczasowe funkcjonowanie pacjenta, obniżając jego jakość życia. Kluczową rolę w rozwoju zaburzenia depresyjnego odgrywa także subiektywna ocena własnej niepełnosprawności oraz przypisywane przez pacjenta znaczenie choroby w jego życiu.
 

Jakie są strategie wsparcia psychologicznego dla pacjentów z chorobą Parkinsona?

Wsparcie psychologiczne jest jedną z metod pomocy pacjentom z chorobą Parkinsona, szczególnie w przypadku, gdy doznają oni objawów psychologicznych oraz behawioralnych. Niestety często leczenie zaburzeń psychicznych opiera się wyłącznie na stosowaniu farmakoterapii, co uniemożliwia pełną, skuteczną interwencję. Warto pamiętać, iż diagnoza trudności psychicznych oraz ich leczenie może przyczynić się do lepszego funkcjonowania pacjentów, jak i ich opiekunów. 
 

Leczenie Parkinsona - jak pomóc osobie doświadczającej współwystępujących zaburzeń psychicznych? Pierwszym, kluczowym etapem w leczeniu zaburzeń psychicznych jest dostrzeżenie oraz zmiana czynników zewnętrznych, odpowiadających za pogorszenie stanu psychicznego u pacjentów z chorobą Parkinsona. Gdy takie działanie okaże się nieskuteczne, warto w takiej sytuacji zaproponować pacjentowi leczenie farmakologiczne oraz niefarmakologiczne, które jest oparte na otrzymaniu wsparcia psychologicznego.
 

Jaka forma terapii może być najbardziej korzystna dla osób chorych doświadczających objawów psychologiczno-behawioralnych? Pomocną formą wsparcia psychologicznego może być zastosowanie odpowiednich interwencji psychospołecznych. Przykładem takiej interwencji może być uczestnictwo pacjenta w terapii grupowej z elementami psychoedukacji. Pacjent ma także możliwość podjęcia psychoterapii indywidualnej, podczas której może między innymi zauważyć posiadane przez siebie zasoby oraz dostrzec istotność posiadania motywacji w walce z ciężką chorobą. 

 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ


 

Literatura

Friedman, A. (1999). Choroba Parkinsona. KOSMOS Problemy Nauk Przyrodniczych, 48(2), 193-199.
Kupryjaniuk, A., Sobstyl, M., Pietras, T. (2020). Jakość życia, deficyty funkcji poznawczych i depresja w chorobie Parkinsona. Kwartalnik Naukowy Fides Et Ratio, 44(4), 314-321.
Sobów, T. (2012). Zaburzenia psychiczne w przebiegu zespołów otępiennych – znaczenie kliniczne i zasady postępowania. Aktualności Neurologiczne, 12(4), 236–244.
Wallner, R., Senczyszyn, A., Budrewicz, S., Rymaszewska, J. (2019). Zaburzenia poznawcze i neuropsychiatryczne w chorobie Parkinsona. Polski Przegląd Neurologiczny, 15(2), 96-105.