Zespół abstynencyjny

Co to jest zespół abstynencyjny?

Zespół abstynencyjny, znany również jako zespół odstawienny, to zbiór objawów, które pojawiają się u osoby po zaprzestaniu lub znacznym ograniczeniu spożycia substancji, od której jest uzależniona. Najczęściej dotyczy to alkoholu, narkotyków, leków lub nikotyny. Objawy zespołu abstynencyjnego mogą być zarówno fizyczne, jak i psychiczne.

Jakie są objawy zespołu abstynencyjnego?

Objawy zespołu abstynencyjnego mogą różnić się w zależności od substancji.  Poniżej prezentujemy kluczowe objawy w obszarze objawów fizycznych i psychicznych. 

 

Zespół abstynencyjny objawy fizyczne to przede wszystkim:
 

• drżenie ciała, rąk,
• uczucie zmęczenia,
• potliwość,
• poczucie ogólnego rozbicia, złe samopoczucie,
• nudności i wymioty,
• ból głowy,
• bóle mięśni,
• przyspieszone bicie serca,
• zaburzenia snu,
• napady drgawek padaczkowych,

Zespół abstynencyjny objawy psychiczne to z kolei:

• lęk i niepokój,
• drażliwość,
• depresja,
• halucynacje, zaburzenia świadomości,
• dezorientacja,
• urojenia, zaburzenia psychiczne.

Przykłady substancji i ich charakterystyczne objawy odstawienne:
 

1. Alkohol: drżenie, potliwość, nudności, lęk, halucynacje, delirium tremens (ciężkie przypadki w tym napady drgawek, halucynacje).
    
2. Opioidy (np. heroina, morfina): bóle mięśni, biegunka, bezsenność, zimne poty, łzawienie.
    
3. Benzodiazepiny (np. diazepam, alprazolam): lęk, drżenie, bezsenność, napady paniki, drgawki.
    
4. Nikotyna: drażliwość, lęk, trudności z koncentracją, zwiększony apetyt.
    

Często podczas zespołu odstawiennego występuje zjawisko takie jak niemożność odczuwania przyjemności. Niemożność odczuwania przyjemności, znana jako anhedonia, jest jednym z częstych i trudnych do zniesienia objawów zespołu abstynencyjnego, szczególnie w przewlekłej fazie (PAW). Anhedonia może znacznie utrudniać proces zdrowienia i zwiększać ryzyko nawrotów.  Dzieje się tak, ponieważ używanie substancji uzależniających powoduje zmiany w mózgu, w szczególności w układzie dopaminergicznym, który jest odpowiedzialny za odczuwanie przyjemności i nagrody. Odstawienie substancji może prowadzić do niedoboru dopaminy, co skutkuje anhedonią.

Ile trwa zespół abstynencyjny?

Natomiast poniżej prezentujemy przybliżoną charakterystykę w zakresie tego, jaki jest czas trwania zespołu abstynencyjnego w zależności od różnych substancji.

Alkohol

Objawy mogą pojawić się już w ciągu 6-12 godzin od ostatniego spożycia alkoholu.
Najcięższe objawy występują zazwyczaj w ciągu 24-72 godzin. Większość objawów ustępuje w ciągu 5-7 dni, chociaż niektóre objawy, takie jak lęk, bezsenność i drażliwość, mogą utrzymywać się przez tygodnie lub nawet miesiące.

 

Opioidy (np. heroina, morfina)

Objawy mogą pojawić się w ciągu 6-12 godzin od ostatniego użycia krótko działających opioidów, takich jak heroina, a nasilenie objawów występuje zazwyczaj w ciągu 24-48 godzin. Większość z nich ustępuje w ciągu 5-10 dni, chociaż pewne objawy, takie jak bezsenność, mogą trwać dłużej.

 

Nikotyna
 

Objawy pojawiają się w ciągu kilku godzin od ostatniego użycia, a najcięższe z nich występują zazwyczaj w ciągu 2-3 dni. Większość objawów ustępuje w ciągu 1-2 tygodni, chociaż pragnienie nikotyny może utrzymywać się przez wiele tygodni lub miesięcy.

Stymulanty (np. kokaina, amfetamina)

Najcięższe objawy odstawienia występują zazwyczaj w ciągu 2-4 dni. Większość z nich ustępuje w ciągu 1-2 tygodni, chociaż pewne objawy, takie jak depresja, mogą trwać dłużej.

Kanabinoidy (np. marihuana)

Większość objawów ustępuje w ciągu 1-2 tygodni po odstawieniu, chociaż np drażliwość może utrzymywać się dłużej. 

Warto również w tym miejscu wspomnieć, czym jest przewlekły zespół abstynencyjny.

Jakie są zagrożenia związane z zespołem abstynencyjnym?

Zespół abstynencyjny może prowadzić do wielu zagrożeń, które zależą od rodzaju substancji, stopnia uzależnienia, długości trwania uzależnienia i ogólnego stanu zdrowia osoby uzależnionej.


Zagrożenia Fizyczne:
 

1. Drgawki, które mogą być potencjalnie śmiertelne.
    
2. Delirium Tremens (DT): Jest to ciężka forma zespołu abstynencyjnego od alkoholu, charakteryzująca się halucynacjami, dezorientacją, gorączką, oraz ogólnie śmiertelnym ryzykiem.
    
3. Zaburzenia rytmu serca szczególnie w przypadku odstawienia opioidów lub alkoholu.
    
4. Nudności i wymioty, które mogą powodować odwodnienie i wypłukanie elektrolitów.
    
5. Wzrost ciśnienia krwi i tachykardia.
    
6. Bóle mięśni i stawów często towarzyszące odstawieniu opioidów.
    
7. W ciężkich przypadkach, szczególnie przy odstawieniu alkoholu i benzodiazepin, może dojść do zgonu, szczególnie w przypadku, kiedy nie zostanie zastosowane odpowiednie leczenia medyczne.
   
    

Zagrożenia Psychiczne
 

1. Lęk i niepokój; mogą być bardzo intensywne i trudne do zniesienia, prowadząc do ryzyka samobójstwa.
    
2. Depresja, która często towarzyszy zespołowi abstynencyjnemu.
    
3. Halucynacje i urojenia.
    
4. Bezsenność: może pogłębiać problemy psychiczne i fizyczne.
    
5. Irracjonalne myśli i zachowania; mogą prowadzić do ryzykownych działań, w tym do powrotu do używania substancji.
    
6. Zagrożenia Społeczne i Życiowe.
    
7. Silne pragnienie substancji i trudności z radzeniem sobie z objawami abstynencyjnymi mogą prowadzić do nawrotu nałogu.
    
8. Drażliwość, zmiany nastroju i zachowania związane z zespołem abstynencyjnym mogą negatywnie wpływać na relacje z rodziną, przyjaciółmi i współpracownikami.
    
9. Problemy zdrowotne i emocjonalne mogą prowadzić do trudności w pracy, a w konsekwencji do problemów finansowych.

Jak przetrwać zespół abstynencyjny?

Jak przetrwać zespół abstynencyjny oraz jak zminimalizować zagrożenia?
 

1. Detoksykacja pod nadzorem medycznym może znacząco zmniejszyć ryzyko poważnych powikłań fizycznych i psychicznych.
2. Wsparcie farmakologiczne,
3. Wsparcie psychologiczne,
4. Programy rehabilitacyjne: długoterminowe programy mogą wspierać proces zdrowienia i pomagają w utrzymaniu abstynencji.
5. Wsparcie społeczne: rodzina, przyjaciele i grupy wsparcia mogą dostarczyć niezbędnego wsparcia emocjonalnego.

Jakie są metody leczenia zespołu abstynencyjnego?

Leczenie zespołu abstynencyjnego wymaga kompleksowego podejścia, które łączy leczenie farmakologiczne, wsparcie psychologiczne, monitorowanie medyczne oraz zmiany stylu życia. W leczeniu dostępne są też różne programy stacjonarne i ambulatoryjne. Oferują one kompleksową opiekę, która może obejmować terapię indywidualną, grupową oraz inne metody leczenia.
 

Psychoterapia a leczenie zespołu abstynencyjnego

Psychoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu zespołu abstynencyjnego, wspierając pacjentów w radzeniu sobie z psychicznymi i emocjonalnymi wyzwaniami związanymi z odstawieniem substancji uzależniających. Pacjenci uczą się o uzależnieniu, jego skutkach i procesie zdrowienia. Psychoterapia zapewnia wsparcie emocjonalne i pomaga pacjentom radzić sobie z trudnymi uczuciami.
Zaufanie i relacja z terapeutą mogą być kluczowe w procesie zdrowienia.

Poniżej prezentujemy formy psychoterapii, które mogą być używane w leczeniu zespołu abstynencyjnego, a mianowicie:
 

• Terapia Poznawczo-Behawioralna (CBT),
• Terapia Motywacyjna (MI),
• Terapia Dialektyczno-Behawioralna (DBT).
• Terapia Rodzinna;  angażuje członków rodziny w proces leczenia, co może zwiększyć wsparcie dla pacjenta i poprawić komunikację w rodzinie. Pomaga również w rozwiązaniu problemów, które mogą przyczyniać się do uzależnienia lub nawrotów.
• Terapia Grupowa; pacjenci mogą dzielić się doświadczeniami i wzajemnie się wspierać, co może być niezwykle pomocne w procesie zdrowienia. Terapia grupowa pomaga pacjentom rozwijać umiejętności interpersonalne i budować zdrowe relacje.

Psychoterapia jest kluczowym elementem kompleksowego planu leczenia zespołu abstynencyjnego, pomagając pacjentom nie tylko przetrwać fazę odstawienia, ale także zbudować zdrowe, trwałe strategie radzenia sobie i unikania nawrotów.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Literatura
 

Ashley M.J., Olin J.S., le Riche WH., Komaczewski A., Schmidt W, Rankin J.G. (1977) Morbidity in alcolwlics: evidencefor accelerated developmelll ofphysical disease in womell. JAMA, 137, 883-887.
Haddad P. Newer antidepressants and the discontinuation syndrome. J. Clin. Psychiatry 1997; 58 (supl. 7): 17–21.
Judge R, Parry MG, Quail D i in. Discontinuation symptoms: comparison of brief interruption in fluoxetine and paroxetine treatment. Int. Clin. Psychopharmacol. 2002; 17: 217–225