Ortoreksja

Co to jest ortoreksja?
 

Ortoreksja po łac. orthorexia nervosa to obsesyjne dbanie o jakość spożywanego posiłku. Ortoreksja kwalifikuje się jako zaburzenia odżywiania, chory w nadmiarze skupia się na jakości produktów, co jednak nie przekłada się na ilość spożywanych posiłków.
 

Z medycznego punktu widzenia co to jest ortoreksja? Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ortoreksja nie jest oficjalnie zaliczana do zaburzeń psychicznych. Jednak ortoreksja tak samo jak inne zaburzenie odżywiania może wpłynąć na stan psychicznych, a także znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie i zagrażać zdrowiu. Ortoreksja mimo wszystko jest bardziej terminem używanym wśród lekarzy, który określa ortoreksja objawy oraz zwyczaje żywieniowe charakterystyczne dla ortoreksji.
 

Aby rozpoznać zaburzenia odżywiania ortoreksja chory powinien wykazywać takie zachowania jak:

• obsesyjne dbanie aby spożywane produkty były najwyższej jakości, chory akceptuje tylko zdrowe odżywianie, natomiast unika “niezdrowej” według niego żywności,
   

• rygorystyczne zasady oraz zachowania żywieniowe; jeśli chory naruszy swoje zwyczaje żywieniowe to powoduje to u niego poczucie winy, nadmierny stres i np. obawę przed chorobą,
   

• psychiczne pochłonięcie zaleceniami zdrowego odżywiania.
  
   

Przyczyny ortoreksji
 

Ortoreksja to zaburzenie odżywiania i do jej rozwoju mogą się zaliczać różne aspekty zarówno czynniki biologiczne, psychologiczne i społeczne.
 

Przyczyny ortoreksji - biologiczne
 

Ortoreksja objawia się podobnymi zachowaniami charakterystycznymi dla zaburzeń obsesyjno - kompulsywnych, m.in. dominujących przy obsesji czy nerwicy. Ich przyczyną mogą być nieprawidłowości w budowie anatomicznej lub problemy w prawidłowym funkcjonowaniu ośrodka układu nerwowego. Inna przyczyną ortoreksji mogą być czynniki genetyczne - jeśli ktoś z rodziny zmagał się z zaburzeniami odżywiania, to taka osoba ma duże prawdopodobieństwo do wystąpienia u niej również zaburzeń w odżywianiu.
 

Inne przyczyny ortoreksji mogą mieć podłoże medyczne, jeżeli chory w przyszłości zmagał się z problemami trawiennymi lub innymi schorzeniami, to większą uwagę może teraz poświęcać na spożywane przez niego produkty, co z czasem może się stać jego obsesją.
 

Przyczyny ortoreksji - psychologiczne

Czynniki, które mogą wpływać na pojawienie się zaburzeń odżywiania w tym ortoreksji mogą być uwarunkowane psychologicznie, wynikać to może z poznawczej obsesji poprzez spożywanie zdrowej żywności. Inne czynniki psychologiczne odpowiedzialne za ortoreksję to np. niskie poczucie własnej wartości, stosowanie w przeszłości niewłaściwego sposobu odżywiania oraz zdiagnozowane zaburzeń obsesyjno - kompulsyjnych lub diagnoza zaburzeń lękowych. Osoba, która przeszła w przeszłości traumy, lęki i ma skłonności do obsesji może być bardziej podatna na różne zaburzenia odżywiania.

 

Przyczyny ortoreksji - społeczne

 

Z czynników społecznych największy wpływ na rozwój zaburzeń odżywiania w tym ortoreksji mają media oraz portale społecznościowe, które promują zdrowe odżywianie często nieświadomie wypędzając swoich odbiorców do rozwoju obsesji. Dodatkowo idole w mediach kładą nacisk na wyimaginowane standardy piękna dodając przerabiane zdjęcia albo nakładając na nie filtry zmieniające swoje rysy twarzy. Zdarza się, że swój wygląd utożsamiają z osiągnięciem sukcesu, co dodatkowo napędza błędne postrzeganie rzeczywistości wśród odbiorców.

 

Czym objawia się ortoreksja?

Ortoreksja objawy pod względem emocjonalnym i behawioralnym ma między innymi takie jak:

• obsesja na punkcie jakości spożywanych pokarmów, bardzo ważne dla chorego jest to gdzie i w jaki sposób dany produkt został wyprodukowany,

• nawracające obawy i poruszanie tematu żywności,

• nadmierna kontrola osób, które przygotowują jedzenie, niechęć do spożywania jedzenia, które nie było nadzorowane,

• presja na osobach oraz chęć nawrócenia tych, którzy nie przestrzegają zasad zdrowego “czystego” żywienia,

• wycofanie się z życia społecznego, chory nie chce jeść poza domem,

• nadmierne poczucie winy, spowodowane poprzez zjedzenie “niezdrowego” produktu,

• obsesyjne sprawdzanie etykiet żywieniowych.
  
   

Ortoreksja objawy fizyczne - są to wskazówki, które być może pomogą dostrzec zachowania ortorektyczne i pomogą w diagnozie u siebie lub osób z bliskiego otoczenia :
 

• utrata masy ciała, częste wahania wagi,

• zaburzenia snu, bezsenność,

• problemy trawienne, zaparcia,

• objawy niedożywienia, odwodnienie,

• nadmierne wypadanie włosów.

Ortoreksja skutki to również wycofanie się z życia społecznego, izolacja, z czasem przerodzić się może nawet w fobię społeczną. Zaburzenia odżywiania ortoreksja może powodować również pogarszające się samopoczucie, uczucie przygnębienia, niską samoocenę, a w konsekwencji może spowodować nawet depresję. 

Diagnozowanie ortoreksji
 

Do zdiagnozowania ortoreksji najczęściej specjalista - psycholog używa testu ORTO-15 - to 15 stopniowy test skali Likerta, w którym badany na zadawane pytania musi użyć takich kategorii słów jak : zawsze, często, czasami i nigdy. Dzięki temu badaniu specjalista będzie w stanie znaleźć oznaki i objawy ortoreksji. Ortoreksja skutki mogą być poważne dla zdrowia, dlatego tak ważne jest wczesne zdiagnozowanie zaburzeń odżywiania oraz poddanie się odpowiedniemu leczeniu ortoreksji.

Wyżej opisany test można wykonać również samodzielnie im mniej punktów zdobędziemy, tym większa możliwość wystąpienia ortoreksji.
 

W diagnozie ważną rolę odgrywa również dialog z badanym, zdarza się, że potrzebna może być również rozmowa z bliskimi na temat zachowania oraz funkcjonowania w życiu codziennym osoby dotkniętej ortoreksją. 
 

Czy ortoreksję można leczyć - sposoby

 

W leczeniu ortoreksji, jak i innych zaburzeń odżywiania zazwyczaj stosuje się metody poznawczo - behawioralne w psychoterapii. Bardzo często specjaliści oceniają, że jest to najbardziej skuteczna i powszechna psychoterapia. Natomiast wybór nurtu pracy terapeutycznej należy pozostawić psychoterapeucie, który po zebraniu wywiadu, przeprowadzeniu diagnozy będzie w stanie dopasować nurt terapii do stanu zdrowia, naszych potrzeb a także źródła problemu.
 

Dodatkowo w terapii dialektyczno - behawioralnej dba się o jeszcze lepsze relacje pacjent - terapeuta. Zaleca się pozostawanie w częstym kontakcie ze sobą - rozmowy telefoniczne, sms-y, maile, które mają wspierać chorego oraz udzielać natychmiastowej pomocy jeśli pojawi się jakiś kryzys.  W leczeniu ortoreksji  można również zastosować farmakoterapię, głównie leki z zastosowaniem selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny. Psychoterapeuta czy lekarz psychiatra powinien zalecić również wizyty u psychodietetyka lub dietetyka klinicznego.

Literatura
 

Hoffman B., Ortoreksja - choroba czy styl życia?, Problemy opiekuńczo - wychowawcze., 2014 nr.3

Mróz MW, Korek E. Ortoreksja – nowa jednostka chorobowa związana z zaburzonymi wzorcami odżywiania. Med Og Nauk Zdr. 2020; 26(2): 102–105. doi: 10.26444/monz/122257