Mutyzm

Co to jest mutyzm?

Bardzo często rodzice zastanawiają się co to jest mutyzm. Jakie są charakterystyczne objawy mutyzmu i czy w diagnozie wstępnej można wykonać samodzielnie test na mutyzm. Mutyzm bardzo często utożsamiany jest w kategorii zaburzenia mowy, jednak przede wszystkim warto rozpatrywać go w aspekcie natury psychologicznej dziecka. Dlaczego mutyzm nie powinien być łączony z uszkodzeniem ośrodków mowy ? Niestety błędna interpretacja zaburzenia jakim jest mutyzm prowadzi do trudności w jego leczeniu. 

Pomimo tego, że logopeda jest najczęściej pierwszym specjalistom do którego trafia dziecko z mutyzmem, warto zaznaczyć, że to właśnie psycholog / psychoterapeuta dziecięcy jest w stanie w ramach prowadzonej terapii pomóc zarówno dziecku, jak również rodzicom w leczeniu mutyzmu.

 

Natomiast milczenie dziecka pojawia się szczególnie w sytuacjach społecznych, w których dziecko odczuwa lęk i brak pewności siebie. To wszystko sprawia, że mutyzm nie jest powiązany z problemem jąkania, opóźnieniem rozwojowym dziecka, uszkodzeniem ośrodka mowy czy autyzmem. Prawdziwe przyczyny braku mówienia są efektem rzeczywiście odczuwanego lęku.

Wracamy więc do podsumowania co to jest mutyzm?  Mutyzm opisano po raz pierwszy w 1877 roku prezentując przypadek dziecka, które wskazywało niemożność mówienia w określonych sytuacjach. Nazewnictwo w zakresie tego zaburzenia ewoluowało, początkowo określono mutyzm jako afazję dobrowolną, później zaproponowano określenie mutyzm planowany.

 

Rodzaje mutyzm 

Warto wspomnieć, iż mutyzm dzieli się na trzy rodzaje zaburzenia, które zróżnicowane są pod względem sytuacji, wyzwalających u dziecka zaburzenie lękowe i powodujących jego milczenie. Do kluczowych rodzajów mutyzmu zalicza się:
 

• mutyzm selektywny / mutyzm wybiórczy,

• mutyzm sytuacyjny,

• mutyzm całkowity.

Mutyzm selektywny - mutyzm wybiórczy

Warto podkreślić, iż mutyzm selektywny to inaczej mutyzm wybiórczy i określenia te stosowane są zamiennie. Mutyzm selektywny bardzo często objawia się tym, że dziecko bardzo dobrze komunikuje się z najbliższymi członkami rodziny, a całkowicie milczy w kontakcie z obcą osobą - np. opiekunką w przedszkolu lub nauczycielem w szkole. Wiele osób dowiadując się o mutyzmie wybiórczym żyje w przekonaniu, że nie może to dotyczyć jego dziecka, bowiem przecież nie jest z natury nieśmiałe. Trzeba mieć jednak na uwadze, że mutyzm selektywny nie można utożsamiać z nieśmiałością, bowiem dziecko w wielu społecznych sytuacjach może być radosne, roześmiane, a nawet inicjować różne zabawy.

 

Mutyzm sytuacyjny

Mutyzm sytuacyjny z kolei pojawia się wtedy, kiedy milczenia dziecka można powiązać z konkretną sytuacją, która powoduje u niego zaburzenie lękowe i stres. Ten rodzaj mutyzmu często staje się przejściowy, bowiem dziecko z czasem oswaja się z daną sytuacją, co pozwala na komunikację z wykorzystaniem mowy. Może pojawić się na etapie adaptacji w przedszkolu czy też szkole, jednak mutyzm sytuacyjny na ogół samoistnie mija.

Mutyzm całkowity

Najcięższą postacią mutyzmu jest mutyzm całkowity, bowiem charakteryzuje się ten rodzaj zaburzenia całkowitym milczeniem dziecka i brakiem mowy. Dziecko bardzo dobrze rozumie co mówią do niego inni, jednak odpowiada jedynie z wykorzystaniem mimiki i gestykulacji.

Mutyzm całkowity stanowi przede wszystkim reakcję obronną dziecka na szok, który przeżyło. Często wydaje z siebie szepty, czy też krzyki, a starsze dzieci mogą nawet porozumiewać się w formie pisania. Mutyzm całkowity ma podłoże psychogenne i objawami towarzyszącymi są zaburzenia łaknienia, problemy z przełykaniem pokarmów czyli dysfagia, czy też niemożność w wydawaniu dźwięków.

Warto również podkreślić że dany rodzaj mutyzmu nie do końca jeszcze jednoznacznie świadczy o intensywności objawów, bowiem w przypadku natężenia objawów warto wyróżnić mutyzm lekkiego stopnia i mutyzm ciężkiego stopnia.

Natomiast dzieci z mutyzmem ciężkiego stopnia charakteryzują się całkowitym milczeniem, nie komunikują się na poziomie mowy z większością osób. Odczuwają lęk przed tym, że zostaną usłyszane przez innych np. w przedszkolu czy szkole.
 

Przyczyny i objawy mutyzmu

Trzeba wspomnieć, że dzieci z mutyzmem wybiórczym wcale nie są z natury samotnikami, bardzo zależy im na akceptacji i sympatii otoczenia. Jakie są w takim razie przyczyny mutyzmu i objawy mutyzmu ? Mutyzm wybiórczy objawy ma charakterystyczne i szczególnie powiązane z brakiem mowy, co zostało opisane powyżej w aspekcie rodzajów mutyzmu.



Jakie są charakterystyczne objawy mutyzmu ? Zalicza się do nich:
 

• niemożność mówienia w określonych sytuacjach,

• czas trwania niemożności mówienia utrzymuje się w granicach powyżej 4 tygodni,

• unikanie kontaktu wzrokowego,

• mogą współwystępować inne zaburzenia lękowe, przykładowo tiki nerwowe,

• brak wyrażania emocji twarzą w twarz,

• nadwrażliwość na dźwięki,

• niskie poczucie własnej wartości.

Wracając jednak do przyczyn mutyzmu warto właśnie podsumować czym są przyczyny natury psychologicznej, które są kluczowe w występowaniu mutyzmu. Jakie są więc przyczyny mutyzmu ? Jak już wspomnieliśmy wyżej w perspektywie definicji mutyzmu, warto podkreślić, że w mutyzmie nie rozpoznaje się neurologicznych przyczyn zaburzeń mowy.

 

Diagnozowanie i leczenie mutyzmu

Mutyzm wybiórczy najczęściej dotyczy dzieci w wieku przedszkolnym, czy wczesnoszkolnym, a pierwsze objawy zwykle pojawiają się między 3 a 6 rokiem życia. 

Co jest najważniejsze w leczeniu mutyzmu ? Istotna jest odpowiednio postawiona diagnoza, bowiem to ona ma znaczący wpływ na dalsze leczenie dziecka z mutyzmem wybiórczym. Czym szybciej zostanie zastosowana odpowiednia terapia psychologiczna, tym większe szanse na powodzenie w leczeniu mutyzmu. Diagnoza mutyzmu to złożony proces, który opiera się na opinii takich specjalistów takich jak: lekarz psychiatra, logopeda i psycholog dziecięcy. 

Przy diagnozie mutyzmu rodzice często zastanawiają się czy istnieje test na mutyzm ? Obecnie opracowany jest zestaw 25 arkuszy diagnostycznych, które służą do oceny skali objawowych zaburzeń lękowych u dzieci. Warto wspomnieć, że arkusze diagnostyczne pomocne są do diagnozy mutyzmu, jednak są jedynie pojedynczym elementem w złożonym procesie diagnozy.

 

Jak wygląda natomiast leczenie mutyzmu ? Mutyzm wybiórczy terapia opiera się przede wszystkim na redukowaniu poziomu lęku u dziecka, a także umacnianiu właściwych zachowań w sytuacjach stresujących. Kluczowe w leczeniu mutyzmu jest uwzględnienie sytuacji dziecka w której pojawiają się przejawy mutyzmu wybiórczego. Psychoterapia dziecka i psychoedukacja rodziców to istotne elementy dla poprawy funkcjonowania dziecka z mutyzmem. Możliwą i dostępną formą wsparcia dziecia i rodzica jest również psychoterapia online.  Ponadto niezmiernie ważne jest zaangażowanie w proces leczenia opiekunów i wychowawców dziecka, bowiem to najczęściej właśnie w szkole czy przedszkolu dochodzi do milczenia dziecka. Intensywne oddziaływania terapeutyczne są w stanie wypracować pozytywne efekty już po kilku tygodniach systematycznej terapii. Warto zaznaczyć, że w mutyzm wybiórczy terapia wymaga również włączenia do terapii najbliższej rodziny dziecka.



 Połączenie psychoedukacji z psychoterapią, a także angażowanie rodziców w ćwiczenia z dzieckiem w domu są w stanie dać pozytywne efekty w leczeniu mutyzmu wybiórczego.
 

Literatura
 

Kos, E. A. (2022). Mutyzm wybiórczy–symptomatologia i czynniki predysponujące do ujawnienia się objawów zaburzenia u dzieci.

Wilczyńska, K., & Waszkiewicz, N. Mutyzm wybiórczy–opis zaburzenia i etiologia: czy wybiórczy brak mowy jest zaledwie wierzchołkiem góry lodowej?.

Bystrzanowska, M. Mutyzm selektywny-wyniki badań własnych.