Hipersomnia

Czym jest hipersomnia

Hipersomnia co to jest za zaburzenie? Hipersomnia charakteryzuje się nadmierną sennością utrzymującą się w ciągu dnia, pojawia się nawet po przespaniu całej nocy. W hipersomnii istnieje duże prawdopodobieństwo zaśnięcia w ciągu dnia. Ale pytanie z czego to wynika i kiedy możemy podejrzewać, iż nasza nadmierna senność może być zaburzeniem w obszarze snu?
 

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu hipersomnia nadmierna senność występuje również wtedy, kiedy nie jesteśmy w stanie wytrzymać wystarczająco długo bez drzemek w ciągu doby, a sen nie daje nam uczucia regeneracji. Osoba z zaburzeniami snu jest niezdolna do utrzymania wystarczającej czujności podczas codziennych czynności. Z kolei nadmierna senność może się wahać i zwiększać podczas nudnych, monotonnych czynności, np. oglądania telewizji, czy czytania książek. Warto podkreślić, iż nadmiernej senności często towarzyszy brak poczucia regeneracji oraz częste wykonywanie bezsensownych czynności, np. wkładanie jedzenia do zlewu, a brudnych naczyń do lodówki, częste przerwy w rozmowie, wypowiadanie się na tematy pobieżne w trakcie takiej rozmowy.  

Hipersomnia przyczyny bardzo często powiązane ma z współwystępowaniem pierwotnie innych zaburzeń snu.  Nadmierną senność mogą wywoływać m.in. pierwotne endogenne zaburzenia snu tj.: 

• narkolepsja,

• hipersomnia idiopatyczna,

• zespół Kleinego - Levina.
  
   

Pozostałe hipersomnia przyczyny to między innymi takie elementy jak:.
 

• schorzenia układu nerwowego - wodogłowie komunikujące, 

• uszkodzenie mózgu oraz tylnej części podwzgórza,

• niedociśnienie tętnicze, 

• infekcje ogólne - hipoglikemia, 

• przewlekłe zaburzenia pracy nerek,

• choroby psychiczne, 

• infekcje bakteryjne.
  
   

Hipersomnia staje się częstą przyczyną wypadków w pracy oraz z oczywistym powodów wzrasta także ryzyko wypadków komunikacyjnych. Według badań epidemiologicznych na patologiczną senność cierpi około 5 - 15% populacji ludzkiej, natomiast w Polsce nadmierną senność wykazuje 5% ankietowanych.

 

Rodzaje hipersomnii


 

Do rodzajów hipersomnii zaliczyć można:
 

1. Narkolepsja - jest to choroba o podłożu neurologicznym, a jej głównym objawem jest nadmierna senność w ciągu dnia, zasypianie mimo woli,która dotyka zarówno mężczyzn jak i kobiet. Narkolepsja może się rozpocząć w każdym okresie życia człowieka, czasem pierwsze objawy można już zauważyć u nastolatków. Za genezę narkolepsji uważa się przede wszystkim czynniki genetyczne oraz problemy w prawidłowym funkcjonowaniu neurologicznym i uszkodzenia mózgu. Problemy z zasypianiem mogą pojawiać się również w nocy, w czasie snu podczas zasypiania lub budzenia się mogą pojawiać się omamy wzrokowe przypominające sen. Zazwyczaj stosuje się farmakologiczne leczenie narkolepsji. Chory dostaje leki psychostymulujące, które mają stymulować ośrodkowy układ nerwowy, pomoże to zwalczać patologiczną senność. Dodatkowo ważne jest aby osoby chore na narkolepsję utrzymywały regularny rytm dobowy - regularne pory snu. Również wskazana jest uprawianie aktywności fizycznej oraz unikanie alkoholu i innych używek, które mogą zaburzać rytm snu i czuwania.
    

2. Hipersomnia idiopatyczna - są to zaburzenia snu, które charakteryzuje występowanie długich 2 - 3 godzinnych drzemek w ciągu dnia, długim czasem trwania snu nocnego oraz problemami w budzeniu się rano bądź po drzemce w ciągu dnia. Zarówno sen nocny jak i drzemki nie regenerują organizmu, w trakcie czuwania osoba chora może przechodzić w stan upojenia przysennego oraz pojawiają się czasem mini epizody snu i automatyzmy. Upojenie przysenne to inaczej Zespół Elpenora, to zaburzenia świadomości po wybudzeniu się, częste omamy wzrokowe oraz upośledzenie procesów poznawczych. Inne objawy hipersomnii idiopatycznej to m.in. bóle głowy, złe samopoczucie, zaburzenia parametrów układu krążenia, zmienne ciśnienie i omdlenia. Objawy hipersomnii rozwijają się powoli, chory zaczyna je odczuwać w drugiej lub trzeciej dekadzie życia. Czy możliwe jest leczenie hipersomnii idiopatycznej? Prawdopodobnie zostanie już z chorym przez całe życie, jednak u około ¼ pacjentów następuje poprawa. Leczenie farmakologiczne u ⅔ pacjentów łagodzi senność, lekarze z powodzeniem stosują środki psychostymulujące oraz modafinil.
    

3. Zespół Kleinego - Levina - hipersomnia nawracająca - jest to rodzaj hipersomnii, który pojawia się na przemian z epizodami bezobjawowymi. Momenty patologicznej senności pojawiają się przynajmniej raz w ciągu roku, wówczas chory jest zdolny do przespania całej nocy, a w trakcie doby śpi około 16 -18 godzin. Budzi się tylko na potrzeby fizjologiczne oraz jedzenie. Momentom z nadmierną sennością towarzyszą jeszcze takie objawy jak: zaburzenia pamięci, spowolnienie, wzrost masy ciała, żarłoczność, złe samopoczucie, agresja lub pobudzenie seksualne. Koniec epizodów hipersomnii nawracającej mogą zwiastować amnezja oraz bezsenność. Po zakończeniu patologicznej senności przychodzi czas normalnego funkcjonowania, funkcje poznawcze są właściwe oraz nie stwierdza się zaburzeń w zachowaniu. Zespół Kleinego - Levina jest rzadko spotykany, zazwyczaj przypada na drugą dekadę życia, zazwyczaj z upływem czasu objawy słabną, szacuje się, że choroba trwa mniej więcej 4 - 5 lat. Do zdiagnozowania zaburzeń używa się hipersomnia test, można wykonać badanie EEG oraz PSG. Jako czynniki powodujące nawracanie nadmiernej senności chorzy zgłaszali m.in. infekcje (72%), spożywanie alkoholu (23%), silny stres (20%) oraz aktywność fizyczna (19%). Należy leczyć nadmierną senność, u części chorych leczenie litem zapobiega nawrotom choroby.
    

4. Zespół egzogennego niedoboru snu - są to zaburzenia, w których chory śpi krócej niż jego organizm potrzebuje. Natomiast w dni wolne od pracy, weekendy oraz w wakacje pacjent śpi więcej niż zazwyczaj. Podstawowe objawy niedoboru snu to nadmierna senność, drażliwość, zmęczenie, zaburzenia koncentracji, zdenerwowanie i niepokój. U osób, które zmagają się z egzogennym niedoborem snu wzrasta prawdopodobieństwo zaśnięcia w pracy oraz jest duże ryzyko wypadków komunikacyjnych czy przedawkowanie substancji psychostymulujących.
    

5. Hipersomnia w przebiegu zaburzeń somatycznych - zaburzenia snu mogą towarzyszyć chorobom somatycznym, możemy wyróżnić tutaj problemy drogi oddechowe, nadciśnienie, schorzenia dróg moczowych i żołądkowo - jelitowych oraz inne choroby związane z bólem. Nadmierną senność zgłasza ok 30 - 40% osób w powyższymi dolegliwościami.  
    

6. Hipersomnia spowodowana używaniem środków psychoaktywnych - hipersomnie może wywoływać używanie zbyt dużych dawek leków sedatywnych i nasennych oraz nadużywanie i nagłe odstawienie środków psychoaktywnych takich jak: alkohol, kokaina, amfetamina, kofeina i opioidów.
    

7. Hipersomnia nieokreślona - nieorganiczna - patologiczna senność może towarzyszyć innym zaburzeniom psychicznym, około 10 - 15% chorych na depresję wykazuje brak siły, poczucie wyczerpania oraz nadmierną senność. Hipersomnia może występować również w zaburzeniach schizoafektywnych, osobowości, zaburzeniach konwersyjnych oraz ostrej reakcji na stres. Sen w hipersomnii nieorganicznej jest mało wydajny, płytki, nie regeneruje organizmu, w ciągu dnia występują liczne, długie drzemki.

Objawy i diagnozowanie hipersomnii

Według Międzynarodowej Klasyfikacji Zaburzeń Snu aby zdiagnozować hipersomnie, jej objawy powinny się utrzymywać minimum trzy miesiące. Warto zaznaczyć, że jeśli nadmierna senność trwa już ponad miesiąc, to należy zwrócić się już do lekarza w celu ustalenia przyczyny zaburzeń snu. Aby poprawnie zdiagnozować hipersomnie używa się skala senności Epworth - podczas badania chory musi wykazać prawdopodobieństwo zaśnięcia w sytuacjach wymagających od niego uwagi i koncentracji; również stosuje się badania polisomnograficzne oraz hipersomnia test. Należy przeprowadzić dokładny wywiad lekarski oraz należy zbadać chorego: pomiar ciśnienia tętniczego krwi i zlecić wykonanie badań krwi w tym poziom cukru, badania hormonów tarczycy oraz morfologię.
 

Dodatkowo pojawiają się trudności z wybudzeniem oraz ciągłe uczucie zmęczenia. Patologiczna senność nasilać się może podczas wykonywania nudnych, rutynowych czynności takich jak czytanie, oglądanie telewizji czy w trakcie pracy lub w szkole. Innymi objawami, które towarzyszą hipersomnii są trudności w zapamiętywaniu, brak koncentracji, wolna mowa, brak energii, złe samopoczucie, uczucie lęku i niepokoju.
 

Jak wygląda kwestia diagnozy hipersomnii ? Przede wszystkim istnieje szansa wykonać test utrzymania czuwania. Test MWT czyli Wielokrotnego Pomiaru Utrzymania Czuwania umożliwia określenie, jak czujny jest badany podczas pobytu w miejscu relaksu. Test utrzymania czuwania pokaże, że osoba z hipersomnią będzie mieć problem z utrzymaniem czujności oraz pojawi się duże prawdopodobieństwo zaśnięcia.
 

Do diagnozy hipersomnii zaleca się również stosowanie Skali Senności Epworth, która pozwala wskazać nasilenie nadmiernej senności i ocenić czy ma ona związek z hipersomnią. Skala Senności Epworth stosowana jest w diagnozie zaburzeń snu, wykonać test można również samodzielnie. Skala stosowana jest ponadto do diagnozy snu, w których pojawia się bezdech senny. 

Sposoby leczenia hipersomnii

 

Hipersomnia jak leczyć? Po pomoc należy zwrócić się do specjalisty, który po rozpoznaniu podłoża zaburzeń opracuje terapię, która będzie w stanie poprawić ogólne funkcjonowanie człowieka. 
 

Przede wszystkim chory ma za zadanie spać przez co najmniej 8 godzin w nocy, sen powinien być głęboki oraz zaleca się zastosowanie kilku drzemek w ciągu dnia - zazwyczaj o tej samej porze, żeby wyregulować dobowy rytm dnia; który powinny regenerować i pozwalać na wypoczynek. Nie powinny być drzemki dłuższe niż 30 minut.

Hipersomnia leczenie opiera się przede wszystkim na zastosowaniu terapii behawioralnej. Jeżeli hipersomnia leczenie przez terapię behawioralną nie przynosi oczekiwanych efektów można włączyć leczenie farmakologiczne. Hipersomnia leki to przede wszystkim substancje stymulujące, które mają za zadanie pobudzać organizm do działania oraz utrzymywać chorego w jak najdłuższym czasie czuwania. Dodatkowo hipersomnia leki to również środki hamujące działanie ośrodkowego układu nerwowego.Ich działanie opiera się na powodowaniu zmian w funkcjonowaniu mózgu, co przyczynia się do zachowania prawidłowego snu, chory nie wybudza się w trakcie nocy, sen jest wydłużony, głęboki i powoduje regenerację organizmu. 

Czym grozi nieleczona hipersomnia

Nieleczona hipersomnia zakłóca prawidłowe funkcjonowanie organizmu, osoba chora może mieć problemy w szkole, nie jest w stanie się skupić, mogą pojawiać się problemy z pamięcią oraz kłopoty w wypowiadaniu się. Jeśli na hipersomnie chorują osoby starsze, wówczas mają kłopoty w pracy, często zasypiają, mają ograniczone możliwości skupienia się na danej czynności, są ciągle zmęczone i nawet zdenerwowane, co odbija się na innych otoczeniu.
 

Dlatego też ważne jest, żeby zgłosić się do leczenia hipersomnii przy wczesnym spektrum objawów zaburzeń snu oraz innych towarzyszących mu niepokojących objawów. Nadmierna senność może być również niebezpieczna dla zdrowia, ciągłe zmęczenie oraz brak energii utrudniają prawidłowe funkcjonowanie oraz może pojawić się obawa o życie chorego, ponieważ wzrasta prawdopodobieństwo zaśnięcia podczas jazdy samochodem lub w trakcie wykonywania innej niebezpiecznej pracy zawodowej. 

Literatura

Szelenberger W., Hipersomnie pochodzenia ośrodkowego. Katedra i Klinika psychiatryczna Akademii Medycznej w Warszawie., 2007

Żarowski M., Szczerba A., Malendowicz - Major B., et. al., Nawracająca hipersomnia. Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.