Amnezja

Czym jest amnezja

 

Amnezja to stan utraty lub zaburzenia pamięci, który może prowadzić do trudności w zapamiętywaniu lub przypominaniu sobie informacji. Może to dotyczyć zarówno wydarzeń z przeszłości, jak i zdolności do tworzenia nowych wspomnień. Amnezja może być przejściowa lub trwała, mogą ją wywołać różne czynniki, a jej skutki mogą być różnie nasilone. 

 

Amnezja to zjawisko, które nie zostało jeszcze do końca zbadane. To obszar badań, który nadal pozostaje tajemniczy i pełen możliwości. Zrozumienie mechanizmów i konsekwencji tego zaburzenia pamięciowego może prowadzić do nowych odkryć zarówno w dziedzinie neurologii, jak i psychologii. Zarówno amnezja, jak i wszelkie zjawiska zaburzeń pamięciowych są tak fascynujące, że często pojawiają się jako kluczowy wątek w filmach, książkach i serialach telewizyjnych, nadając historiom tajemniczy lub dramatyczny wymiar. Przykłady obejmują takie filmy jak "Memento" czy "Pamiętnik", gdzie amnezja stanowi kluczowy element fabuły.

Czym jest amnezja, jakie możemy wyróżnić rodzaje i objawy amnezji oraz jakie są dziś dostępne terapie leczenia amnezji. Tego wszystkiego dowiesz się w poniższej publikacji poświęconej zagadnieniu amnezji. 

Jakie wyróżniamy rodzaje amnezji?
 

Rodzaje amnezji obejmują między innymi takie formy jak:
 

Amnezja retrospektywna: dotyczy trudności w przypominaniu sobie wydarzeń z przeszłości. Osoba dotknięta amnezją retrospektywną może mieć luki w pamięci dotyczące ważnych wydarzeń lub okresów czasu ze swojego życia. Może to dotyczyć zarówno wydarzeń codziennych, jak i bardziej istotnych wydarzeń życiowych.

Amnezja następcza (amnezja anterograda): charakteryzuje się trudnościami w tworzeniu nowych wspomnień po wystąpieniu zdarzenia lub urazu. Osoba dotknięta amnezją anterogradą może mieć trudności z zapamiętywaniem informacji, wydarzeń lub doświadczeń, które miały miejsce po wystąpieniu problemu pamięciowego. Amnezja następcza przybiera różne formy, a jedną z nich jest zespół Korsakowa, który często występuje u osób z długotrwałym nadużywaniem alkoholu. Osoby z zespołem Korsakowa mogą mieć trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, ale mogą zachować pamięć o wydarzeniach sprzed wystąpienia tego zespołu.

Amnezja globalna: Jest to całkowita utrata zdolności do zapamiętywania zarówno wydarzeń z przeszłości, jak i tworzenia nowych wspomnień. Jest to najbardziej skrajna forma amnezji, gdzie pamięć dotycząca różnych aspektów życia może być całkowicie zaburzona. Amnezja globalna stwarza trudności w przypominaniu sobie swojej tożsamości, relacji z innymi, wydarzeń życiowych czy nawet prostych codziennych rutyn. W skrajnych przypadkach osoby nią dotknięte mogą nawet zapomnieć o podstawowych umiejętnościach, takich jak chodzenie czy mówienie.

Amnezja wsteczna: Obejmuje utratę pamięci jedynie dla określonego przedziału czasowego, często obejmującego okres bezpośrednio poprzedzający wystąpienie problemu pamięciowego.

Amnezja psychogenna: to rodzaj zaburzenia pamięci, którego przyczyną są czynniki psychologiczne, takie jak stres, trauma lub konflikt emocjonalny, a nie fizyczne uszkodzenia mózgu. Jest to zjawisko, w którym utrata pamięci występuje bez jakichkolwiek widocznych zmian w strukturze mózgu.

Amnezja organiczna: to rodzaj zaburzenia pamięci spowodowanego fizycznymi uszkodzeniami lub chorobami mózgu, takimi jak urazy, choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera), infekcje mózgu (np. zapalenie mózgu) lub inne schorzenia neurologiczne. Jest to zaburzenie pamięci, które wynika z fizycznych zmian w strukturze lub funkcjonowaniu mózgu. Osoby dotknięte amnezją organiczną mogą mieć trudności w zapamiętywaniu nowych informacji, przypominaniu sobie wydarzeń z przeszłości lub utrzymaniu spójnej świadomości o sobie i swoim otoczeniu. 

Amnezja dysocjacyjna: to rodzaj zaburzenia pamięci, które jest zazwyczaj związane z ekstremalnym stresem, traumatycznymi doświadczeniami lub innymi czynnikami psychologicznymi. Amnezja dysocjacyjna stwarza trudności w przypominaniu sobie ważnych informacji o sobie, swojej przeszłości lub wydarzeniach, które miały miejsce. Charakterystyczne jest to, że te trudności w pamięci nie mogą być wyjaśnione przez obiektywne uszkodzenia mózgu ani inny fizyczny czynnik. W przypadku amnezji dysocjacyjnej, dana osoba może również mieć braki w pamięci dotyczące zdarzeń, które miały miejsce przed wystąpieniem traumatycznego wydarzenia, co odróżnia ją od amnezji posttraumatycznej, gdzie trudności w pamięci dotyczą głównie wydarzeń traumatycznych.

Amnezja dziecięca, znana również jako "amnezja dzieciństwa" odnosi się do zjawiska polegającego na trudnościach w zapamiętywaniu wydarzeń lub doświadczeń z okresu wczesnego dzieciństwa. Jest to dość powszechna obserwacja, bowiem wiele osób nie pamięta wydarzeń z okresu niemowlęctwa ani też wczesnego dzieciństwa. Zjawisko to zostało szeroko opisane w badaniach psychologicznych, a nazwa "amnezja dziecięca" odnosi się do braku świadomej pamięci z tego okresu życia. Pomimo że pamięć ta może być ograniczona lub nieobecna, nie oznacza to, że doświadczenia z tego okresu nie mają wpływu na rozwój danej osoby. Wpływ na formowanie osobowości i zachowania mogą mieć doświadczenia z okresu dzieciństwa, nawet jeśli nie są świadomie pamiętane
.
Amnezja powypadkowa -  termin ten może być używany w kontekście opisu utraty pamięci związanej z urazem głowy lub innym wypadkiem. Jest to rodzaj amnezji, który może wystąpić po przeżyciu urazu lub wypadku, który prowadzi do uszkodzenia mózgu. W przypadku amnezji powypadkowej, mogą pojawić się trudności w przypominaniu sobie wydarzeń związanych z okresem bezpośrednio poprzedzającym uraz, a także zdarzeń, które miały miejsce bezpośrednio po urazie. Jest to często wynik uszkodzenia struktur mózgowych odpowiedzialnych za przetwarzanie i przechowywanie informacji pamięciowych.

Amnezja słowna - znana również jako afazja amnestyczna, to specyficzny rodzaj zaburzenia mowy, który charakteryzuje się trudnościami w przypominaniu sobie słów. Osoby dotknięte tą formą afazji mogą mieć trudności z wydobywaniem określonych słów, nawet jeśli znają ich znaczenie i są w stanie poprawnie je zrozumieć.

Przyczyny i objawy amnezji

 

Zagadnienie wokół przyczyn i objawów amnezji pozwala na głębsze zrozumienie tego złożonego zaburzenia pamięciowego, które może znacząco wpływać na życie jednostki oraz jej otoczenia. Amnezja, jako zaburzenie pamięci, może być wynikiem różnorodnych czynników obejmujących czynniki fizyczne, jak i psychologiczne. Zrozumienie tych mechanizmów przyczynowych jest kluczowe dla właściwej diagnozy i skutecznego leczenia amnezji.

Jakie z kolei są objawy amnezji? Od zapominania istotnych wydarzeń po trudności w przypominaniu sobie informacji, objawy te mogą mieć zróżnicowane nasilenie i wpływać na różne aspekty życia codziennego.

Przyczyny amnezji to przede wszystkim:
 

• fizyczne uszkodzenia mózgu: takie jak urazy głowy, pourazowe uszkodzenia mózgu, choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera), guzy mózgu, infekcje mózgu (np. zapalenie mózgu), udary mózgu itp.,
   
• czynniki psychologiczne: silny stres, traumy, zaburzenia psychiczne (np. depresja, stany lękowe), zaburzenia dysocjacyjne,
   
• substancje chemiczne: nadużywanie alkoholu, narkotyków, toksyczne substancje, leki.

Objawy amnezji to między innymi:
 

• trudności w zapamiętywaniu: mogę pojawić się trudności z zapamiętywaniem nowych informacji, wydarzeń czy doświadczeń,
   
• trudności w przypominaniu sobie: niezdolność do przypomnienia sobie wydarzeń lub informacji z przeszłości,
   
• dezorientacja: dana osoba może być zdezorientowana co do czasu, miejsca lub własnej tożsamości,
   
• zaburzenia świadomości: mogą wystąpić zaburzenia świadomości, takie jak splątanie lub stan zamroczenia,
   
• zaburzenia funkcji poznawczych: mogą wystąpić problemy z myśleniem, koncentracją, planowaniem i podejmowaniem decyzji,
   
• zmiany nastroju i zachowania: zmiany nastroju, apatia, niepokój lub agresja mogą być obserwowane w niektórych przypadkach amnezji.

Jak diagnozować i leczyć amnezję

 

Diagnoza i leczenie amnezji wymagają podejścia interdyscyplinarnego, które obejmuje współpracę lekarzy, neuropsychologów i terapeutów zajęciowych. Jakie innowacyjne strategie mogą przynieść ulgę i poprawę jakości życia osobom zmagającym się z tym schorzeniem?  Przede wszystkim warto rozpocząć od właściwie postawionej diagnozy, która pozwoli na dotarcie do przyczyn.

Diagnoza opiera się przede wszystkim na takich aspektach jak:

• wywiad medyczny: specjalista przeprowadza wywiad medyczny, aby zrozumieć historię choroby, objawy, czynniki ryzyka oraz wykluczyć inne możliwe przyczyny problemów z pamięcią,
   
• badanie fizyczne: specjalista może wykonać badanie fizyczne w celu wykluczenia ewentualnych przyczyn organicznych problemów z pamięcią, takich jak urazy głowy lub choroby neurologiczne,
   
• badania obrazowe mózgu: w przypadku podejrzenia uszkodzenia mózgu, takiego jak guzy, urazy lub zmiany związane z chorobami neurodegeneracyjnymi, lekarz może zalecić wykonanie badań obrazowych mózgu, takich jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI),
   
• testy neuropsychologiczne: neuropsycholog może przeprowadzić szczegółowe testy oceniające różne aspekty funkcji poznawczych, w tym pamięć, uwagę, funkcje wykonawcze i językowe.

Leczenie amnezja opiera się przede wszystkim na takich aspektach jak:

Leczenie przyczynowe: w przypadku amnezji organicznej leczenie może obejmować leczenie przyczynowe, takie jak leczenie chorób neurologicznych lub fizykoterapię w przypadku urazów mózgu.

Terapia farmakologiczna: w niektórych przypadkach leczenie amnezji może być wspierane przez terapię farmakologiczną. Leki mogą być stosowane w celu poprawy funkcji poznawczych lub kontroli objawów związanych z amnezją, zwłaszcza w przypadku amnezji organicznej.

Rehabilitacja neuropsychologiczna: programy rehabilitacji neuropsychologicznej mogą być stosowane w celu poprawy funkcjonowania poznawczego, umiejętności społecznych i zdolności do samodzielnego funkcjonowania.

Wsparcie psychologiczne w tym terapia poznawczo-behawioralna: osoby dotknięte amnezją mogą również skorzystać ze wsparcia psychologicznego, aby radzić sobie ze stresem, depresją lub innymi problemami emocjonalnymi związanymi z zaburzeniem pamięci.
 

Psychoterapia w leczeniu amnezji

Psychoterapia może być skutecznym elementem leczenia amnezji, zwłaszcza w przypadkach, gdy zaburzenie pamięci jest związane z czynnikami psychologicznymi, takimi jak stres, trauma czy zaburzenia emocjonalne. 
 

Oto kilka metod psychoterapeutycznych, które mogą być stosowane w leczeniu amnezji:

Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): CBT może pomóc osobom z amnezją w identyfikowaniu i zmianie myśli, przekonań, zachowań, które przyczyniają się do trudności pamięciowych. Terapia ta może również obejmować techniki relaksacyjne, strategie zarządzania stresem oraz trening umiejętności pamięciowych.

Terapia traumy: w przypadku amnezji związanej z traumatycznymi doświadczeniami, terapia traumy może być skuteczną metodą. Terapeuta pomaga pacjentowi w przetwarzaniu i integracji traumy oraz wspieraniu go w radzeniu sobie z jej konsekwencjami.
Terapia poznawczo- behawioralna oparta na uważności (MBCT): MBCT może pomóc osobom z amnezją w rozwijaniu umiejętności uważności, czyli świadomego obserwowania myśli, uczuć i doznań z chwilą obecną. Może to pomóc w redukcji stresu i poprawie funkcjonowania poznawczego.

Terapia psychodynamiczna:  może być pomocna w zrozumieniu głębszych przyczyn amnezji, takich jak nieświadome konflikty emocjonalne czy obronne mechanizmy. Poprzez pracę nad relacjami interpersonalnymi i przeszłymi doświadczeniami, terapeuta może pomóc pacjentowi zintegrować utracone wspomnienia i poprawić funkcjonowanie pamięciowe. Terapia zajęciowa: może być stosowana w celu poprawy funkcji poznawczych i umiejętności życiowych poprzez angażowanie pacjenta w różnorodne aktywności, takie jak ćwiczenia pamięciowe, gry planszowe, sztukę czy muzykoterapię.

Jak amnezja wpływa na życie codzienne?

Jakie mogą być konkretne jej konsekwencje?
 

1. Osoba z amnezją może mieć trudności w zapamiętywaniu ważnych informacji, takich jak numery telefonów, terminy spotkań, miejsce odłożenia kluczy czy instrukcje dotyczące wykonywania zadań domowych lub zawodowych. Amnezja może też prowadzić do zapominania o ważnych wydarzeniach czy zobowiązaniach, co może powodować frustrację u osób bliskich. Ponadto, osoby z amnezją mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymywaniu relacji interpersonalnych ze względu na częste zapominanie o wspólnych doświadczeniach.
    
2. Osoby dotknięte amnezją mogą mieć trudności z utrzymaniem spójnej świadomości siebie i swojej przeszłości, co może prowadzić do zmniejszenia poczucia tożsamości i poczucia kontroli nad swoim życiem.
    
3. Problemy z pamięcią mogą prowadzić do trudności w planowaniu działań oraz organizacji codziennych obowiązków, co może wpływać na efektywność wykonywania zadań.
    
4. Stałe konfrontowanie się z trudnościami pamięciowymi może prowadzić do stresu, frustracji i obniżonego samopoczucia, co z kolei może pogłębiać problemy z pamięcią i funkcjonowaniem poznawczym.
    
5. Amnezja może prowadzić do utraty ważnych wspomnień i doświadczeń z przeszłości, co może być szczególnie bolesne i frustrujące dla osoby dotkniętej tym zaburzeniem
   
    

Podsumowanie

 

Amnezja to zaburzenie pamięci, które może mieć różne przyczyny i objawy. Może wynikać zarówno z fizycznych uszkodzeń mózgu, jak i czynników psychologicznych, takich jak stres czy trauma.  Amnezja częściej występuje u starszych osób, zwłaszcza jeśli chodzi o amnezję organiczną, która jest związana z chorobami neurologicznymi, takimi jak choroba Alzheimera czy inne zaburzenia demencji.

 

W badaniach nad amnezją odkryto, że niektóre osoby z amnezją mogą zachować zdolność do nauki nowych umiejętności, nawet jeśli nie pamiętają procesu uczenia się. To odkrycie sugeruje, że proces uczenia się i pamięć mogą być zależne od różnych mechanizmów w mózgu.

 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Domżał, T. M. (2013). Pamięć w neurologii: zaburzenia, diagnostyka i leczenie. In Forum Medycyny Rodzinnej (Vol. 7, No. 4, pp. 155-164).
Gabrysiak-Kula, J. Amnezja-co to jest i jak się objawia? Przyczyny i leczenie utraty pamięci.