Nadmierna troska o dziecko - pomaga czy szkodzi? Psycholog odpowiada

Rodzicielska troska i opiekuńczość względem dzieci to coś pożądanego i naturalnego, sposób na okazywanie miłości względem dziecka. Rodzice martwią się o dziecko, jest ono dla rodzica niezmiernie ważne, a swoją troską stara się uchronić dziecko przed zagrożeniem czy porażką.

Jednak czy nadmierna troska o dzieci jest przejawem dobrego rodzicielstwa? Jakie konsekwencje może mieć przesadne martwienie się o dzieci i czy taka postawa będzie wpływać na poczucie bezpieczeństwa u dziecka?
 

Warto dowiedzieć się czym jest nadmierna troska o dziecko, kiedy warto powiedzieć sobie „stop” i jak budować wzajemne zaufanie w relacji z dzieckiem.
 

Czym objawia się nadmierna troska o dziecko?

Troska o dziecko to normalne uczucie, towarzyszące rodzicom już od czasu narodzin dziecka. Rodzice bowiem już od samego początku troszczą się o swoje dziecko, opiekują się nim jak tylko umieją, chcą zapewnić mu jak najlepszy rozwój i wiele możliwości. Jeśli jednak troska wykracza poza granice podstawowej opieki, rodzice wręcz myślą za dziecko czy podejmują za niego decyzje twierdząc, że wiedzą lepiej co jest dla niego najlepsze - wówczas możemy już konkretnie mówić o nadopiekuńczości rodzica. Jakie ma nadopiekuńczość objawy, jakie ma nadopiekuńczość skutki, jak określa nadopiekuńczość psychologia ? Przyjrzymy się tym wszystkim zagadnieniom w poniższym artykule. Sprawdzimy również jakie efekty daje nadopiekuńczość rodziców w rozwoju psychospołecznym dziecka oraz jak dzieci nadmiernie chronione rozwijają się w wieku nastoletnim i jak wyglądają ich relacje w życiu dorosłym. 

Dziecko nadopiekuńczych rodziców dorasta chronione w ten sposób, że niejako nie umie samo właściwie funkcjonować. Nie ma możliwości nauczyć się popełniać błędów czy ponosić za nie odpowiedzialność. Wszystko jest robione za niego, i choć ma to na celu (w przekonaniu nadopiekuńczych rodziców) dobro dziecka, to wpływa na niego bardzo negatywnie. Dziecko  w końcu zaczyna przejmować styl myślenia swoich rodziców - zaczyna żyć z poczuciem strachu, lęku przed ludźmi, przed swoim otoczeniem, uważa się za mniej zaradne, głupsze czy słabsze, boi się, że nie da sobie rady, by uporać się nawet z błahymi sprawami.
 

Konsekwencje nadopiekuńczości widać w życiu dziecka na wielu płaszczyznach, przejawiają się one w jego wieku nastoletnim i wpływają również na dorosłość dziecka. Rezultaty nadopiekuńczego wychowania mogą ujawniać się u dziecka w fobiach społecznych, depresji czy w nerwicach. Może również wykształcić się u niego osobowość niedojrzała lub unikająca, a także wynikiem nadopiekuńczości rodziców mogą być zaburzenia osobowości. 

Skutki nadmiernej troski w dzieciństwie

Czy nadopiekuńczość może niszczyć psychikę dziecka? Dla nadopiekuńczego rodzica jest to bardzo trudne i wydaje się niesprawiedliwe, jednak zdecydowanie jego postawa wpływa na zdrowie psychiczne dziecka i jego funkcjonowanie w dzieciństwie, a także w dorosłym życiu.
 

Przyjrzyjmy się, jakie są konsekwencje nadopiekuńczości w życiu dziecka. Zalicza się do nich między innymi takie skutki dla zdrowia psychicznego dziecka jak:
 

• dziecko nie wierzy w swoje możliwości, podświadomie uważa się za słabe i nieporadne,
   

• już w okresie wczesnego dzieciństwa nadopiekuńczość wpływa na opóźnienie w rozwoju psychospołecznym dziecka (dzieje się to, ponieważ nadopiekuńczy rodzice przez swoją nadmierną ostrożność i strach hamują nabywanie u dzieci nowych umiejętności, nie pozwalają na zdobywanie nowych doświadczeń),
   

• dzieci nadmiernie chronione nie wiedzą czego chcą oraz czego potrzebują, nie umieją podejmować żadnych decyzji dotyczących swojego życia, czego rezultatem może być to, że stają się zależne od innych,
   

• dziecko nadopiekuńczych rodziców nie uczy się prawidłowego rozwoju odpowiedzialności - jeśli za wszystkie jego poczynania odpowiada nadopiekuńcza matka lub ojciec, dziecko nie będzie nabywało w sobie umiejętności ponoszenia konsekwencji za swoje działania,
   

• nie umie nawiązywać kontaktów i budować relacji z innymi, jest nieufne wobec innych ludzi, nie umie nawiązywać przyjaźni, ponieważ podświadomie czuje, że jest bezpieczne jedynie przy swoich rodzicach,
   

• odrzucenie i brak akceptacji w grupie szkolnej pogłębiają samotność dziecka,
   

• dziecko nadopiekuńczego rodzica najczęściej nie ma obowiązków w domu, jest wyręczane, nawet najprostsze czynności są wykonywane za niego. W konsekwencji jest bardzo niesamodzielne, nieporadne, nie czuje się potrzebne w domu,
   

• dziecko nadopiekuńczego rodzica jest często przez niego uważane za bardzo delikatne, wrażliwe, a przez to jest chronione przed innymi. W rezultacie dziecko może stać się bardzo nieśmiałe, niepewne siebie lub wręcz egoistyczne czy roszczeniowe,
   

• często dzieci nadopiekuńczych rodziców nie radzą sobie ze swoimi emocjami, głównie z frustracją i złością.

Nadopiekuńczy rodzice a relacje z nastolatkami
 

Nastolatkowie, jako starsze dzieci nadopiekuńczych rodziców wkraczają w dorosłość jako często osoby roszczeniowe, choć tak naprawdę nieprzystosowane do życia i bezradne. Jak  nadopiekuńcza matka lub nadopiekuńczy ojciec wpływają na życie nastolatków?:
 

• nastolatkowie mają trudności w nawiązywaniu kontaktów, zdobywaniu przyjaźni czy znajomości,
   

• pojawiać się mogą zachowania manipulacyjne wobec swojego otoczenia,
   

• nastolatek oczekuje od innych ludzi, że będą mu pomagać lub wyręczać go w jego zadaniach i obowiązkach,
   

• jest samotny, egoistyczny, nieakceptowany przez rówieśników,
   

• jakie jeszcze ma nadopiekuńczość ojca lub nadopiekuńczość matki skutki? Nastolatkowie wychowani przez nadopiekuńczych rodziców wchodzą w niebezpieczne aspołeczne grupy, młode dziewczęta również wikłają się w niebezpieczne związki,
   

• nie mają wykształconego w toku swoich własnych decyzji i ponoszenia ich konsekwencji prawidłowego rozwoju odpowiedzialności, nie radzą sobie w pokonywaniu trudności wkraczając w dorosłe życie,
   

• nieodpowiedzialne poczynania kształtują przekonanie, że rodzice zawsze pomogą w razie popełnienia błędów czy w przypadku popadnięcia w tarapaty, 
   

• mają poczucie niesprawiedliwości świata, odczuwają wrogi stosunek do otoczenia, a dzieje się to przez sprzeczne komunikaty, które otrzymują w swoim życiu -  z jednej strony zachwyty i wyręczanie we wszystkim ze strony rodzica, a z drugiej wymagania i trudności, które spotykają ich w wieku nastoletnim,
   

• w wyniku swojej postawy nie są lubiani i akceptowani przez rówieśników, lecz oni uważają, że inni im zazdroszczą (pieniędzy, urody, czy kochających rodziców).

Nadmierna troska o dziecka a dorosłość

Dorośli ludzie, którzy jako dzieci byli wychowywani przez nadopiekuńczych rodziców mają szereg problemów w dorosłym życiu.
 

Z czym wiążą się te problemy w życiu dorosłym ? Warto wymienić przede wszystkim skutki nadmiernej troski rodziców w dzieciństwie takie jak:
 

• zaburzona niska samoocena; jest ona niska, bo nie są pewni czy poradzą sobie z problemami, które spotykają ich w dorosłości,
   

• nie umieją budować trwałych relacji,
   

• mają problem z kontrolowaniem emocji, często reagują agresją czy frustracją,
   

• swoją niską samoocenę często przykrywają postawą roszczeniową lub przekonaniem o swojej wyjątkowości,
   

• jakie jeszcze ma nadopiekuńczość skutki? młodzi dorośli odczuwają potrzebę ciągłego wysłuchiwania rad rodziców, nie umieją samodzielnie podjąć żadnych decyzji,
   

• konieczność opuszczenia domu rodzinnego jest dla takich dorosłych bardzo trudna, boją się samodzielności, nowych obowiązków,
   

• pojawia się obawa czy wyprowadzka z domu rodzinnego nie skrzywdzi rodziców, dlatego konsultują z nimi swoją decyzję lub ulegają próbom manipulacji nadopiekuńczych rodziców i rezygnują z wyprowadzki,
   

• również wybór partnera życiowego staje się wyzwaniem; przez nadopiekuńczość rodziców pojawią się problemy w nawiązywaniu kontaktów towarzyskich, odczuwana jest trudność w podjęciu decyzji, brak umiejętności zbudowania trwałej relacji,
   

• jeśli z kolei decyzja o małżeństwie się pojawia, to również i ona jest komentowana szczególnie przez nadopiekuńcze matki. Jeśli nie są one zadowolone z wyboru synowej lub zięcia (a najczęściej nie są), to bardzo jasno wyrażają swoje niezadowolenie,
   

• ingerencja w życie dorosłego wychowywanego przez nadopiekuńcze matki lub ojców widoczna jest również w całym późniejszym życiu przez częste telefony, kontrole, wkraczanie w wiele sfer małżonków w tym w życie intymne czy wychowywanie dzieci,
   

• synowie wychowywani przez nadopiekuńcze matki również nie umieją wziąć odpowiedzialności za swoje życie, przerasta ich wychowywanie potomstwa, nie są w stanie być oparciem i dostatecznie wspierać swoją rodzinę,
   

• własne możliwości osób dorosłych wychowywanych przez nadopiekuńczych rodziców są dużo niższe niż innych.
  
  
   

Nadopiekuńczość z punktu widzenia psychologii
 

Jakie ma nadopiekuńczość matki skutki oraz jak określa nadopiekuńczość psychologia? Jak widać powyżej, skutki neurotycznej osobowości matki bardzo szeroko i negatywnie wpływają na całe życie młodego człowieka i rzutują również na jego wiek nastoletni oraz dorosłość. Nadopiekuńcza matka to przeszkoda dla nauki nowych umiejętności przez dziecko, to hamulec jego samodzielności. Dzieci wychowane przez nadopiekuńcze matki lub nadopiekuńczych ojców to niezaradni, roszczeniowi i egocentryczni dorośli. Nie wierzą oni w swoje możliwości, mają wpojone, że wszelkie wyzwania, problemy czy trudności nie zostaną przez nich rozwiązane, a jedynie przez ich rodziców.
 

Jednak nie potrafią zaakceptować tego, że życie, w tym życie ich dziecka, nie zawsze składać się będzie z samych dobrych momentów. Błędy, cierpienie, złe decyzje czy porażki to również elementy i składowe życia, z których młody człowiek może wyciągnąć wiele lekcji. Warto zaznaczyć, że również samotne macierzyństwo często wpływa na nadopiekuńcze zachowania matki w stosunku do swojego dziecka. Jest to dla niej pewnego rodzaju rekompensata w ulokowaniu uczuć, a swoim zachowaniem chce ona uchronić swoje dziecko od całego zła tego świata.

Jeśli zrozumiemy, że jesteśmy nadopiekuńczymi rodzicami, lub jesteśmy dziećmi nadopiekuńczych rodziców, będzie to już połowa sukcesu ku poprawie naszej sytuacji. Drugą połową może być chęć zgłoszenia się na psychoterapię, skonsultowanie z psychologiem. Psychoterapia może bardzo dużo pomóc i warto z niej skorzystać. Dzięki psychoterapii można uporać się z konsekwencjami nadopiekuńczości rodziców - w tym z nerwicami, fobiami, niską samooceną czy depresją. Może również warto skorzystać z psychoterapii całą rodziną i zastąpić szkodliwe oraz negatywne wzorce myślenia tymi pozytywnymi? Możliwości jakie niesie psychoterapia jest bardzo wiele, więc kluczowe jest wybranie psychologa i skorzystanie z pierwszej konsultacji psychologicznej. Rozmowa z psychologiem pozwoli na wypracowanie strategii psychoterapii i umocni nas w przekonaniu, że warto walczyć o pozytywną zmianę w naszym życiu.
 

Dzięki odpowiednio dobranej terapii będzie można uporać się z problemami, które ukształtowały się w życiu przez wychowywanie w nadopiekuńczym domu.

Literatura
 

Jankowska, M. (2019). Postawy rodzicielskie a inteligencja emocjonalna u młodych dorosłych do 26 roku życia. Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio, 37(1), 50-82.
Jankowska, M. (2015). Wychowanie jako system wzajemnych oddziaływań rodziców i dzieci. Kwartalnik naukowy Fides et ratio, 21(1), 5-33.
Marchwicki, P. (2004). Style przywiązania a postawy rodzicielskie. Doniesienie z badań. Roczniki Psychologiczne, 7(2), 81-103.