Makiawelizm, czyli manipulacja i dążenie do celu bez skrupułów

W niniejszej publikacji znajdziesz odpowiedź na pytanie, czym jest makiawelizm i jak przejawia się w codziennym życiu.

Opiszemy jego kluczowe cechy, wyjaśnimy, jakie mechanizmy psychologiczne stoją za manipulacją oraz w jaki sposób makiaweliści dążą do celu bez skrupułów.

Opowiemy też o wpływie makiawelizmu na relacje międzyludzkie oraz podpowiemy, jak rozpoznawać i radzić sobie z manipulacją.

 

Makiawelizm co to? 

Zastanawiając się czym jest makiawelizm warto podkreślić , iż pojęcie to pojawia się często w kontekście psychologii społecznej, a także w badaniach nad manipulacją i strategią osiągania celów. Definicja makiawelizmu odnosi się do zespołu cech osobowościowych, charakteryzujących osoby, które stosują manipulację ludźmi, brak skrupułów oraz tzw. strategię „cel uświęca środki” w celu osiągania własnych celów. Osoby makiaweliczne wykazują wysoki poziom cynizmu, nie kierują się emocjami i brakiem empatii, a ich działania cechuje wyrachowane dążenie do celu.

 

Christie i Geis, badając zachowania polityczne oraz mechanizmy przywództwa w organizacjach, doszli do wniosku, że osoby o wysokim poziomie makiawelizmu posiadają cztery kluczowe cechy takie jak:
 

1. Brak empatii i chłód emocjonalny w relacjach interpersonalnych.
    
2. Brak przywiązania do norm moralnych – czyli kłamstwo i oszustwo są akceptowane, jeśli pomagają osiągnąć własne cele.
    
3. Racjonalne podejście do manipulacji – makiawelista nie jest neurotykiem ani psychotykiem, lecz chłodno kalkulującym strategiem.
    
4. Niskie zaangażowanie ideologiczne – ważne są realne korzyści, a nie wzniosłe idee.

Osoby makiaweliczne postrzegają świat jako pole walki o wpływy i dobra, w którym inni ludzie są jedynie narzędziami do osiągania zamierzonych celów. W ich przekonaniu wszyscy są skłonni do manipulacji, dlatego stosowanie tej strategii wydaje się logiczne i skuteczne. Oznaki makiawelizmu obejmują także takie umiejętności jak dostosowywania się do sytuacji, odporność na wpływy społeczne oraz chłodne, kalkulacyjne podejście do relacji międzyludzkich.
 

Makiawelizm a psychopatia to dwa różne zjawiska, choć mają wspólne cechy takie jak  brak empatii, manipulacyjność i instrumentalne traktowanie ludzi. Psychopaci jednak częściej działają impulsywnie i agresywnie, podczas gdy makiaweliści kalkulują swoje działania z wyprzedzeniem.

 

Makiawelizm - przyczyny

Podsumowując makiawelizm to zespół cech osobowościowych, charakteryzujących się manipulacyjnym podejściem do relacji międzyludzkich, brakiem empatii oraz cynicznym spojrzeniem na otaczający świat. Osoby makiaweliczne dążą do realizacji swoich zamierzonych celów poprzez manipulację ludźmi, stosowanie podstępu oraz wykorzystywanie innych bez skrupułów. W myśl zasady cel uświęca środki, często posługują się kłamstwem i manipulacją, aby osiągnąć własne cele. Już wiemy co to jest makiawelizm, więc kluczowe jest również dotarcie do jego przyczyn.
 

Osoby wykazujące makiaweliczne tendencje często pochodzą z rodzin, w których dominował surowy styl wychowania, brakowało emocjonalnego ciepła, a oczekiwania wobec dziecka były wygórowane. Równie często makiawelizm rozwija się u osób doświadczających przemocy fizycznej i psychicznej, wychowujących się w domach alkoholowych lub placówkach opiekuńczych. W takich warunkach dziecko uczy się, że aby osiągnąć własne cele, należy polegać wyłącznie na sobie i stosować wszelkie metody, niezależnie od ich moralnej oceny.

Często machiawelizm może być efektem traumy osobistej. Osoby, które doświadczyły napadu, gwałtu lub zdrady mogą wytworzyć mechanizmy obronne polegające na dystansowaniu się od emocji i instrumentalnym traktowaniu innych ludzi. Kłamstwo, brak wyrzutów sumienia oraz cynizm stają się dla nich sposobem na funkcjonowanie w społeczeństwie.

Osoby o wysokim poziomie makiawelizmu często osiągają sukces w polityce, biznesie i na kierowniczych stanowiskach. Wyróżniają się pewnością siebie, chłodem emocjonalnym i umiejętnością wykorzystywania innych do swoich celów. Ich powierzchowny urok pomaga im zdobywać zaufanie, ale ich głównym narzędziem są tendencja do kłamstwa oraz doskonała zdolność adaptacji do sytuacji. Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo rozwoju machiawelizmu u dzieci, kluczowe jest budowanie zdrowych relacji opartych na emocjonalnym wsparciu, otwartej komunikacji oraz nauce empatii. Dziecko, które doświadcza akceptacji i miłości, ma mniejszą skłonność do wykorzystywania innych w dorosłym życiu.
 

Czym charakteryzuje się makiawelista?

Makiawelizm to cecha osobowości, która wiąże się z manipulacją, cynizmem i brakiem skrupułów moralnych w dążeniu do osiągnięcia własnych korzyści. Ludzie o osobowości makiawelicznej cechują się skłonnością do wykorzystywania innych, chłodnym podejściem do relacji oraz chłodnymi kalkulacjami w podejmowaniu decyzji.
 

Osobowość makiaweliczna charakteryzuje się następującymi zachowaniami i przekonaniami:

• człowiek makiaweliczny uważa, że ludzie są słabi, niegodni zaufania i kierują się własną korzyścią,
• pomimo takiego poglądu, sam stosuje zachowania manipulacyjne, aby osiągnąć swoje cele,
• zna normy moralne, ale stosuje je tylko wtedy, gdy są mu na rękę,
• brakuje mu empatii, w relacjach interpersonalnych kieruje się wyłącznie własnym interesem,
• jest egocentryczny, uważa się za osobę zasługującą na to, co najlepsze,
• osobowość makiawelistyczna przejawia się w zdolności do planowania i opracowywania strategii manipulacji,
• doskonale analizuje słabe punkty innych i wykorzystuje je do własnych celów,
• nie potrafi zaufać innym, co często prowadzi do problemów w relacjach w związku i relacjach w rodzinie,
• jest charyzmatyczny i potrafi zjednywać sobie ludzi, ale jego urok osobisty jest często powierzchowny,
• cechuje go duża ambicja i determinacja w dążeniu do sukcesu,
• zachowania makiawelistów często obejmują mściwość i skłonność do złośliwości,
• ma skłonność do rywalizacji, ale nie znosi porażek i krytyki,
• może być impulsywny i działać pod wpływem chwili,
• bywa agresywny, zarówno w słowie, jak i w czynie,
• często przejawia cechy narcystyczne i wykazuje nadmierną pewność siebie.

Makiawelizm cechy

W badaniach Allsoppa, Eysencka i Eysenck (1991) wykazano, że poziom makiawelizmu koreluje dodatnio z psychotyzmem i ekstrawersją. Z kolei Marušić, Bratki i Zarevski (1995) stwierdzili, że makiawelizm ma związek z psychotyzmem, ale niekoniecznie z ekstrawersją. Paulhus i Williams (2002) wykazali, że makiawelizm a narcyzm mają pewne punkty wspólne, ale różnią się pod względem emocjonalności i zdolności do kontrolowania impulsów.

 

Makiawelizm a zdrowie psychiczne

Osoby o cechach osobowości makiawelicznej mogą mieć skłonności do stanów lękowych i depresyjnych, zwłaszcza jeśli ich manipulacje nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. Badania wskazują, że makiawelizm ma wpływ na poziom stresu oraz jakość relacji interpersonalnych, prowadzi do konfliktów i trudności w nawiązywaniu trwałych więzi. Makiawelizm a stres są ze sobą powiązane, ponieważ ciągła konieczność manipulacji i kontrolowania otoczenia może generować napięcie.

 

Makiawelizm przykłady

Historia zna wielu ludzi o osobowości makiawelistycznej, a sama koncepcja wywodzi się z dzieł Niccolò Machiavellego. Współcześnie typ osobowości makiawelicznej można spotkać w polityce, biznesie czy środowisku korporacyjnym. Osoby te często zajmują wysokie stanowiska, a ich sukces opiera się na umiejętności manipulowania i kreowania korzystnego wizerunku. Podsumowując, makiawelizm a osobowość są ściśle powiązane, a ludzie wykazujący brak skrupułów moralnych mogą odnosić sukcesy kosztem innych. Jednak długofalowe skutki takich zachowań często prowadzą do izolacji, stresu i problemów w relacjach interpersonalnych.

 

Makiawelizm w związku   

Związek z makiawelistą może stanowić nie lada wyzwanie, ponieważ osoby o wyższym poziomie makiawelizmu często podchodzą do relacji w sposób instrumentalny. Ich głównym celem bywa osiąganie celu, co sprawia, że partner może czuć się wykorzystywany lub niedoceniany. Niemniej jednak, relacja z osobą o skłonnościach makiawelistycznych nie zawsze musi kończyć się toksycznie – istnieją sposoby, by zbudować w niej pewien poziom porozumienia i równowagi.

 

Jak rozpoznać makiawelistę w związku?

Nie zawsze łatwo jest dostrzec oznaki makiawelizmu, zwłaszcza że osoby o takim typie osobowości potrafią być niezwykle czarujące i przekonujące. Często cechuje je:

• skłonność do manipulacji i wykorzystywania partnera do osiągania celu,
• unikanie emocjonalnej bliskości,
• chłodne kalkulacje w podejmowaniu decyzji,
• niska skłonność do empatii i troski,
• brak autentycznego zaangażowania w relacje w związku.

Czy relacja z makiawelistą jest skazana na porażkę? Mimo trudności, związek z makiawelistą nie zawsze musi oznaczać brak szczęścia i spełnienia. Niektórzy makiaweliści są świadomi swoich skłonności i potrafią je kontrolować, a nawet wykorzystać w pozytywny sposób – np. do dbania o rozwój związku i dążenia do wspólnych sukcesów. Kluczem jest jednak:
 

• wyznaczanie granic – nie pozwalanie na manipulacje i toksyczne zachowania,
• jasna komunikacja – szczerość i asertywność w wyrażaniu potrzeb,
• budowanie wzajemnego szacunku – pokazanie, że relacja to coś więcej niż tylko środek do osiągania celu.

Jeśli makiawelista dostrzeże, że relacja daje mu więcej korzyści niż krótkoterminowe manipulacje, może stopniowo uczyć się bardziej partnerskiego podejścia. Choć trudno oczekiwać głębokiej emocjonalnej bliskości, relacja może opierać się na wzajemnym zrozumieniu i korzyściach dla obu stron.

 

Jak radzić sobie w związku z makiawelistą?

Jeśli zdecydujesz się na związek z makiawelistą, warto pamiętać o kilku kluczowych zasadach:
 

• nie daj się zmanipulować – zachowaj niezależność i świadomość własnej wartości,
• oczekuj konsekwencji – makiaweliści często mówią jedno, a robią coś zupełnie innego,
• nie licz na klasyczną romantyczną relację – ale jeśli wspólne zamierzone cele są zgodne, można wypracować satysfakcjonującą dynamikę związku.

Choć relacja z osobą o wyższym poziomie makiawelizmu nie zawsze będzie łatwa, nie musi być skazana na niepowodzenie. Jeśli partner jest gotów do pracy nad sobą i jeśli obie strony jasno określą zasady, relacje w związku mogą być stabilne i satysfakcjonujące. Ważne jest jednak, aby zachować czujność i nie pozwolić na brak szacunku czy nadużycia emocjonalne.

 

Jak radzić sobie z makiawelizmem? 

Radzenie sobie z osobami przejawiającymi cechy makiawelizmu wymaga uważności zarówno w pracy, jak i w życiu prywatnym. Osoby te często dążą do osiągania własnych celów kosztem innych, manipulując, kłamiąc i wykorzystując ludzi dla własnej korzyści. Aby chronić się przed ich wpływem, kluczowe jest rozpoznanie oznak manipulacji, stawianie jasnych granic oraz rozwijanie inteligencji emocjonalnej.

 

Aby lepiej zrozumieć te skłonności, można przeprowadzić badania poziomu makiawelizmu, które pomagają określić, czy ktoś wykazuje te tendencje w znaczącym stopniu. Jeśli czujesz, że masz do czynienia z osobą o wysokim poziomie makiawelizmu i wpływa to negatywnie na Twoje życie, warto skonsultować się z psychologiem. W skrajnych przypadkach zerwanie relacji może być najlepszym rozwiązaniem, aby uniknąć dalszych emocjonalnych konsekwencji.

 

Makiawelizm - główne cele terapii 
 

Leczenie makiawelizmu koncentruje się na modyfikacji schematów myślowych i zachowań osób skłonnych do manipulacji. Celem psychoterapii jest poprawa funkcjonowania społecznego poprzez:
 

• świadomość własnych działań – pacjent uczy się identyfikować manipulacyjne wzorce i dostrzegać ich konsekwencje w relacjach interpersonalnych.
• rozwijanie empatii – praca nad zdolnością do rozumienia i odczuwania emocji innych ludzi, co sprzyja budowaniu autentycznych więzi.
• zmiana schematów zachowań – zastępowanie manipulacyjnych strategii konstruktywnymi i etycznymi formami komunikacji.

Jednym z najczęściej stosowanych podejść w terapii osób wykazujących cechy makiawelisty jest terapia poznawczo-behawioralna (CBT). Skupia się ona na identyfikacji destrukcyjnych przekonań i ich stopniowej modyfikacji. Badania sugerują, że interwencje terapeutyczne mogą prowadzić do osłabienia cech makiawelicznych, zwłaszcza jeśli pacjent wykazuje chęć zmiany.

Skuteczność terapii zależy od poziomu zaangażowania osoby poddanej leczeniu. Wyzwanie stanowi fakt, że osoby o silnych tendencjach makiawelicznych rzadko postrzegają swoje zachowanie jako problematyczne. Dlatego kluczowym elementem terapii jest wzbudzenie motywacji do zmiany oraz uświadomienie negatywnych skutków manipulacyjnych działań dla relacji i jakości życia.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ
 

Bibliografia

Pilch, I. (2024). Makiawelizm a nieetyczne zachowanie. Evolution and Human Behavior, 28, 277-284.
Pilch, I. (2014). Makiawelizm, narcyzm, psychopatia: ciemna triada jako próba opisania osobowości eksploatatora. Chowanna, 2.
Pilch, I. (2006). Osobowość makiawelisty i niemakiawelisty w ocenie własnej i partnerów. Czasopismo Psychologiczne, 12(2), 265-273.