Hipokryzja - dlaczego postępujemy wbrew własnym zasadom?

W niniejszej publikacji dowiesz się, czym jest hipokryzja, jakie mechanizmy psychologiczne za nią stoją i dlaczego tak często postępujemy wbrew własnym zasadom.

Czy hipokryzja to tylko świadome zakłamanie, czy może naturalna cecha ludzkiej psychiki?

Jakie są jej przyczyny i jak unikać wewnętrznych sprzeczności w codziennym życiu?
 

Hipokryzja - co to?

Czy zdarzyło Ci się kiedyś spotkać osobę, która głosi jedno, a robi zupełnie co innego? Może ktoś piętnował kłamstwo, a sam bez mrugnięcia okiem mijał się z prawdą? Takie zachowanie to nic innego jak hipokryzja – jedna z najbardziej powszechnych, ale jednocześnie najbardziej drażniących cech ludzkich.

 

Hipokryta - kto to? Hipokryta to osoba, która udaje zgodność swoich działań z głoszonymi przez siebie wartościami, lecz w rzeczywistości postępuje odwrotnie. Kim jest hipokryta? To człowiek dwulicowy, który potrafi moralizować innych, a jednocześnie łamać zasady, które sam ustanowił. Może mówić o konieczności pomagania ubogim, ale w praktyce nie poświęca na to ani grosza. Często hipokryta krytykuje osoby, które zachowują się tak, jak on sam – tylko że w sposób jawny i bez udawania.

Znaczenie słow hipokryta - definicja w sensie dosłownym oznacza „aktora” lub „osobę, która udaje”. W starożytnej Grecji odnosiło się do aktorów teatralnych, którzy zakładali maski i odgrywali role. Z biegiem czasu termin ten nabrał negatywnego znaczenia – zaczął określać ludzi fałszywych, obłudnych i dwulicowych.
 

Czym się różni hipokryta od człowieka prawdomównego? Podstawowa różnica między hipokrytą a człowiekiem prawdomównym leży w spójności ich słów i czynów. Osoba uczciwa mówi to, w co wierzy i postępuje zgodnie ze swoimi wartościami, nawet jeśli nie przynosi jej to korzyści. Z kolei hipokryta kieruje się oportunizmem – jego przekonania zmieniają się w zależności od sytuacji, a głównym celem jest osiągnięcie własnych korzyści.

Biblijne znaczenie hipokryzji - w Biblii hipokryta przedstawiany jest jako osoba fałszywa, ukrywająca swoje prawdziwe intencje pod maską pobożności. Jezus Chrystus często piętnował obłudę faryzeuszy, którzy surowo oceniali innych, a sami łamali Boże prawa. W Ewangelii Mateusza (Mt 23, 27-32) czytamy: „Biada wam, uczeni w Piśmie i faryzeusze, obłudnicy! Jesteście podobni do grobów pobielanych, które z zewnątrz wyglądają pięknie, a wewnątrz pełne są kości trupich i wszelkiego plugastwa.” To doskonałe podsumowanie istoty hipokryzji – na pierwszy rzut oka człowiek może wydawać się nieskazitelny, ale jego wnętrze może skrywać zupełnie inny obraz.

Dwójmyślenie, jako mechanizm hipokryzji. George Orwell w swojej powieści Rok 1984 wprowadził pojęcie dwójmyślenia, czyli zdolności do jednoczesnego wierzenia w dwie sprzeczne idee. Właśnie na tym często opiera się hipokryzja – ktoś może deklarować miłość do pokoju, a jednocześnie popierać agresję w imię wyższych celów. Dwójmyślenie pozwala hipokrytom usprawiedliwiać własne sprzeczne działania bez poczucia winy.

Skąd bierze się hipokryzja?

Hipokryzja danej osoby często wynika z potrzeby akceptacji społecznej oraz chęci budowania własnego wizerunku w oparciu o poczucie wyższości moralnej. Hipokryta mówi o wartościach, których sam nie przestrzega, i choć hipokryta udaje człowieka prawego, jego własne zachowanie świadczy o czymś zupełnie innym. Zasady moralne hipokryty są zmienne – dostosowuje je do sytuacji, by uniknąć konsekwencji lub zdobyć uznanie. Fałsz staje się jego codziennym narzędziem, a dwulicowość pozwala mu jednocześnie krytykować innych i samemu unikać odpowiedzialności.

Często hipokryzja ma swoje źródło w niskim poczuciu własnej wartości – strach przed oceną sprawia, że człowiek przybiera dwie twarze, dopasowując się do oczekiwań otoczenia. Brak autentyczności sprawia, że zamiast uczciwie spojrzeć na siebie, hipokryta stosuje obwinianie innych, by odwrócić uwagę od własnych niedoskonałości.
 

Kim jest hipokryta? - cechy hipokryty

Hipokryta kto to? To osoba, która kreuje się na moralny autorytet, podczas gdy jej własne zachowanie przeczy głoszonym wartościom. Kim jest hipokryta? To ktoś, kto z łatwością krytykuje innych, jednocześnie nie stosując tych samych zasad wobec siebie. Hipokryzja danej osoby przejawia się w rozdźwięku między tym, co mówi, a tym, co faktycznie robi dana osoba. 

Jedną z kluczowych cech hipokryty jest dwulicowość – potrafi dostosowywać się do otoczenia, udając kogoś, kim nie jest. Zasady moralne hipokryty zmieniają się w zależności od sytuacji i osobistych korzyści, a jego fałsz jest narzędziem manipulacji. Osoba nazywana hipokrytą często stosuje obwinianie innych, by odwrócić uwagę od własnych wad, zamiast kierować się wiernością własnemu sumieniu.

Cechy charakteru hipokryty obejmują również poczucie wyższości moralnej, które pozwala mu patrzeć na innych z góry. Samozadowolenie i przekonanie o własnej nieomylności sprawiają, że trudno mu przyznać się do błędów. Hipokryta traktuje ludzi w sposób wybiórczy – wobec jednych jest miły i życzliwy, wobec innych wyniosły i krytyczny. Zakłamanie i przebiegłość pozwalają mu skutecznie ukrywać prawdziwe intencje, przez co trudno rozpoznać hipokrytę na pierwszy rzut oka.

Hipokryzja przykłady

Hipokryzja to postawa, w której osoba publicznie deklaruje określone wartości moralne, ale prywatnie ich nie przestrzega. Crisp i Cowton (1994) wyróżniają cztery główne typy hipokryzji:

Niekonsekwencja – oznacza brak spójności między deklarowanymi zasadami a rzeczywistym postępowaniem. Przykładem może być polityk głoszący konieczność oszczędzania energii, a jednocześnie mieszkający w ogromnej willi zużywającej ogromne ilości prądu.

Udawanie – sytuacja, w której ktoś jedynie pozoruje wyznawanie określonych wartości. Przykładem jest celebryta promujący zdrowy tryb życia, lecz potajemnie sięgający po używki.

Obwinianie – hipokryta, aby podtrzymać swoją wyższość moralną, poniża innych, mimo że sam popełnia podobne błędy. Przykładem jest szef karcący pracowników za spóźnienia, mimo że sam regularnie przychodzi do pracy po czasie.

Samozadowolenie – sytuacja, gdy ktoś spełnia jedynie minimalne wymagania, aby uchodzić za osobę moralną. Przykładem jest przedsiębiorca, który wpłaci symboliczną sumę na cele charytatywne, ale jednocześnie unika płacenia podatków.

Hipokryzja – co to? Można ją rozpoznać w różnych aspektach życia. Biorąc pod uwagę jeszcze inne przykłady hipokryzji ktoś może głośno krytykować korporacje za wyzysk pracowników, ale jednocześnie kupować odzież w sieciówkach, które wykorzystują tanią siłę roboczą.

Kolejnym przykładem może być sytuacja, w której  ktoś potępia kłamstwo, a sam nagina prawdę dla własnych korzyści. Następny przykładem jest wyższość moralna hipokryty – osoba, która publicznie piętnuje zdrady i chwali się swoją lojalnością, ale prywatnie nie jest wierna swojemu partnerowi. Udawana przyjaźń to również inna forma hipokryzji – ktoś może wprost deklarować bliskie relacje, ale za plecami obmawiać i podważać zaufanie swoich znajomych.

Przebiegłość hipokrytów objawia się w ich umiejętności manipulowania innymi. Na przykład, menedżer może mówić o wartościach zespołowej współpracy, ale w rzeczywistości stosować techniki skłócania pracowników, aby utrzymać kontrolę nad zespołem.

 

Jak rozpoznać hipokrytę? Hipokryci często stosują podwójne standardy i wykazują niespójne zachowania. Przykładem jest aktywista walczący o prawa zwierząt, który w zaciszu domowym nie przestrzega tych zasad i przykładowo kupuje prawdziwe futra.

Najczęściej hipokryzję zdradza brak autentyczności – jeśli ktoś składa wielkie deklaracje, ale jego codzienne działania im zaprzeczają, to wyraźny sygnał, że mamy do czynienia z hipokrytą.
 

Jak radzić sobie z hipokrytą ?
 

Życie w otoczeniu osoby, której hipokryzja danej osoby jest widoczna na każdym kroku, bywa wyczerpujące. Zasady moralne hipokryty są zmienne – jednego dnia potępia kłamstwo, a drugiego sam manipuluje faktami. Obłuda sprawia, że trudno mu zaufać, bo jego słowa rzadko pokrywają się z czynami. Hipokryzja w rodzinie odbija się na poczuciu bezpieczeństwa wszystkich członków, a także znacznie wpływa na ich zdrowie psychiczne i przyszłe relacje. 


Jak sobie z tym radzić?

1. Nie daj się zmanipulować – hipokryta często gra na emocjach, by osiągnąć własne cele.
    
2. Zachowaj dystans – jeśli hipokryta traktuje ludzi jako narzędzia do realizacji swoich interesów, ograniczenie kontaktu może być najlepszym rozwiązaniem.
    
3. Rozpoznaj fałsz – przykłady zachowań obejmują udawanie ofiary, zwalanie winy na innych i moralizowanie przy jednoczesnym łamaniu własnych zasad.
    
4. Stawiaj granice – w hipokryzji w rodzinie szczególnie ważna jest asertywność, by nie dać się wykorzystywać emocjonalnie.
    
5. Nie ulegaj presji – jeśli masz związek z hipokrytą, uważaj, bo jego obietnice często są puste, a intencje niejasne.
    

Jak reagować na hipokryzję? Przede wszystkim zachowaj spokój, nie wdawaj się w zbędne dyskusje i nie pozwól, by ktoś podważał Twoją wartość. Jeśli zastanawiasz się, jak postępować z hipokrytą, pamiętaj: konsekwencja, dystans i zdrowe granice to klucz do ochrony siebie.

Radzenie sobie z własną hipokryzją - psychoterapia

Każdy z nas czasem widzi przykłady hipokryzji w swoim zachowaniu – mówimy jedno, a robimy drugie. Zamiast ignorować ten rozdźwięk, warto go przeanalizować. Sprzeciw wobec hipokryzji w sobie to pierwszy krok do zmiany.
Psychoterapia pomaga zrozumieć, skąd bierze się ta niespójność. Często wynika ona z niskiej samooceny, presji społecznej czy strachu przed oceną. Specjalista pomoże znaleźć jej źródło i zastąpić nieautentyczne postawy bardziej spójnymi wyborami.

Czy hipokryzja może przynieść korzyści? Paradoksalnie – tak. Jeśli odczuwasz dysonans między własnymi przekonaniami a działaniami, może to stać się motywacją do rozwoju. Przykłady zachowań? Ktoś, kto promuje zdrowy tryb życia, ale sam zaniedbuje aktywność fizyczną, może w końcu zmienić swoje nawyki, by dopasować je do głoszonych zasad.

Refleksja nad sobą i terapia mogą sprawić, że zamiast ukrywać niekonsekwencję, zaczniesz świadomie kształtować autentyczność.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ


 

Bibliografia

Stone, J., & Focella, E. (2011). Hypocrisy, dissonance and the self-regulation processes that improve health. Self and Identity, 10(3), 295-303.
Olchanowski, T. (2016). Persona i Cień w epoce wiktoriańskiej iw ponowoczesności. Jungowska analiza zachodnioeuropejskiej hipokryzji. Rocznik Naukowy Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy. Transdyscyplinarne Studia o Kulturze (i) Edukacji, (11), 126-148.
Berne, E. (1987). W co grają ludzie. Psychologia stosunków międzyludzkich.