Dorosłe Dzieci z Rodzin Dysfunkcyjnych - czym jest syndrom DDD?

Cechy rodziny dysfunkcyjnej 

Kiedy myślimy o rodzinie dysfunkcyjnej, często wyobrażamy sobie dom, w którym jest problem alkoholowy. Taka sytuacja rzeczywiście stanowi przykład rodziny patologicznej. Dzieci w takich rodzinach narażone są na wiele zagrożeń – zarówno ze strony uzależnionych rodziców, jak i te pojawiające się w przyszłości, gdyż dorosłość bywa dla nich bardzo trudna. Często zaburzają rozwój dziecka. Czy DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików) oznacza to samo co DDD (Dorosłe Dzieci z rodzin Dysfunkcyjnych)? Tak, jednak warto pamiętać, że rodzina dysfunkcyjna to znacznie szersze pojęcie i w niniejszej publikacji chcemy to dokładnie omówić.

Zdarza się też, że młodszy członek dysfunkcyjnej rodziny jest traktowany, jak niewidzialne dziecko. W domu zaburzona jest także komunikacja pomiędzy członkami rodziny. To zamknięte środowisko tworzy zaklęty krąg, który trudno przerwać.

W przypadku rodzin dysfunkcyjnych występuje wiele problemów rodzinnych i nieprawidłowości, co prowadzi do tego, że dziecko DDD nie ma zaspokojonych podstawowych potrzeb, takich jak miłość i poczucie bezpieczeństwa. Cechy rodziny dysfunkcyjnej są różne. Mogą tam obowiązywać zasady, które dla reszty społeczeństwa są dziwne i krzywdzące, ale dla dziecka wydają się normalne, ponieważ nie zna innej rzeczywistości. Na przykład dla dziecka może stać się to normalne, że ojciec, jako głowa rodziny, ma pełną władzę i jest najważniejszy, a każde nieposłuszeństwo jest surowo karane. 

Dzieci wychowywane w takich rodzinach uważają za normalne, że są dotkliwie karane za najmniejsze przewinienia lub gdy rodzic musi wyładować swoje emocje. Może im się wydawać normalne, że wszystkie siły i zasoby są skierowane na zadowolenie jednego członka rodziny, a potrzeby innych są ignorowane. A kiedy dziecko ma problem, nie może oczekiwać otrzymania niezbędnej pomocy.  DDD radzą sobie poprzez naukę funkcjonowania w takiej rzeczywistości i mogą nie być w stanie samodzielnie przerwać tego cyklu. Ma to niestety ogromny wpływ na życie dzieci w przyszłości – często powielają zachowania swoich rodziców, nawet te, których nienawidziły w dzieciństwie.

 

Dysfunkcyjna charakterystyka rodziny obejmuje:
 

• sztywne zasady i reguły domowe,
• silne podporządkowanie się problemom rodziców, takim jak alkoholizm, konflikty, przemoc
• przejęcie narzuconych i sztywnych ról
• ograniczenie lub brak komunikacji między członkami rodziny
• zaprzeczanie oczywistym problemom
• rodzinne tajemnice i zakazy dotyczące mówienia, zaufania i odczuwania
• ograniczone zaufanie do innych i tłumienie emocji, co prowadzi do emocjonalnego chłodu, przemocy psychicznej (groźby, szantaż) i fizycznej (bicie)
• problemy z wytyczaniem granic lub ich nieprzestrzeganie, zwłaszcza między rodzicami a dziećmi
• izolacja społeczna i brak przyjaciół
• brak intymności i bliskich więzi emocjonalnych
• życie w poczuciu wstydu i zakłopotania
• brak empatii i wzajemnego szacunku, emocjonalne deficyty
• niemożność zaspokojenia indywidualnych potrzeb
• nierealistyczne oczekiwania wobec dzieci
• patologiczne więzi członków rodziny, którzy żyją dla chorego systemu, a dzieci mają trudności z opuszczeniem rodziny mimo doznawanej krzywdy
• ukrywanie kłamstw
• warunkowa miłość
• toksyczne role

W takich rodzinach dzieci często muszą radzić sobie same, co utrudnia im zdrowy rozwój emocjonalny i społeczny.

 

Czym jest syndrom DDD?

Dorosłe dzieci z dysfunkcyjnych domów (DDD)- określenie to odnosi się do osób z deficytami emocjonalnymi i fizycznymi wynikającymi z dorastania w niedojrzałym systemie rodzinnym. Osoby z syndromem DDD zmagają się z obciążeniami psychicznymi wynikającymi z trudnych doświadczeń dzieciństwa i dorastania w dysfunkcyjnej rodzinie.

 

Dzieci wychowane w dysfunkcyjnych rodzinach często doświadczają przemocy fizycznej i psychicznej, której przyczyną mogą być uzależnienia, agresja lub choroby psychiczne bliskich. Te cechy rodziny dysfunkcyjnej wpływają na rozwój dzieci, powodując zanikanie prawidłowych instynktów życiowych, a także przyczyniają się do konfliktów w dorosłym życiu.


Dysfunkcje rodzinne prowadzące do syndromu DDD mogą mieć różne formy, w tym:
 

• alkoholizm rodzica lub obojga rodziców,
• uzależnienia od substancji psychoaktywnych i czynności (np. hazard),
• przemoc fizyczna i agresja w rodzinie,
• przemoc psychiczna, emocjonalny chłód, chroniczna krytyka i dewaluacja dziecka,
• wykorzystywanie seksualne przez członka rodziny,
• zaniedbywanie i brak opieki fizycznej,
• brak bliskości i emocjonalna nieobecność rodzica,
• wymuszanie na dziecku szybszej dojrzałości, wciąganie w konflikty, stawianie w roli powiernika,
• nadmierne oczekiwania wobec dziecka,
• nadmierna kontrola ze strony opiekunów,
• rozpad więzi rodzinnych, separacja, rozwód, śmierć członka rodziny.

Chwiejność zasad i norm, zamieszanie ról, ciągły stres, wstyd i strach przed utratą rodziców powodują, że dziecko DDD rozwija destrukcyjne mechanizmy obronne. Może przyjmować rolę kozła ofiarnego, bohatera rodzinnego, dziecka niewidzialnego, powiernika, maskotki lub wspomagacza.
 

Cechy dorosłych dzieci z dysfunkcyjnych domów, to:
 

• zaniżone poczucie własnej wartości,
• brak poczucia bezpieczeństwa,
• nadmierne zamartwianie się przyszłością,
• trudności w kochaniu i byciu kochanym,
• wstyd i wycofanie w sytuacjach intymnych,
• lęk, niepokój, drażliwość, problemy dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych z koncentracją, przedłużające się napięcie emocjonalne, które prowadzą do objawów somatycznych,
• negatywne podejście do życia i podejmowanych decyzji,
• przekonanie o samowystarczalności, ale jednocześnie unikanie podejmowania wyzwań w zakresie rozwoju osobistego,
• sztywność w ocenie własnych i cudzych zachowań, intencji i emocji,
• prokrastynacja wynikająca z obawy przed popełnieniem błędu.

Syndrom DDD u kobiet  może objawiać się trudnościami związanymi z oczekiwaniami społecznymi i własnymi przeżyciami. Odczuwają lęk i poczucie winy związane z macierzyństwem, opieką domową, a także życiem partnerskim, co może prowadzić do powielania negatywnych wzorców rodzinnych. Ponadto, muszą zmagać się z brakiem zrozumienia i stygmatyzacją ze strony społeczeństwa, co pogłębia ich cierpienie.

Termin "dorosłe dzieci" oddaje charakter tych kobiet, które mimo dorosłości wciąż noszą w sobie traumę i niedoskonałości z dzieciństwa. Ich życie emocjonalne jest często zakłócone, a poczucie własnej wartości i kobiecości stłumione. Często odczuwają ciągły strach i mają trudności w wyrażaniu emocji, co może prowadzić do niezdrowych zachowań, takich jak unikanie bliskości czy nadmierne reagowanie na sytuacje stresowe.
 

Problemy kobiet z DDD są najczęściej związane z poczuciem miłości i seksualności, wpływając na relacje z innymi oraz samoocenę. Kobiety z DDD mogą poddawać się toksycznym relacją, szukając akceptacji, lub być oziębłe i nieufne wobec innych. Dodatkowo, ich poczucie kobiecości może być zaburzone, co prowadzi do trudności w nawiązywaniu bliskich kontaktów i zdrowego wyrażania seksualności.

Przyczyny rozwoju syndromu DDD

Przyczyny rozwoju syndromu DDD mogą mieć podłoże biologiczne bądź społeczne. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie role są jasno określone. Rodzice są odpowiedzialni za wychowanie dzieci. Dzieci, pod wpływem wzorców przekazywanych przez rodziców, przyswajają ich wartości, normy społeczne oraz uczą się nawiązywania relacji z innymi. W rodzinach dysfunkcyjnych, niektóre elementy tego systemu zawodzą - rodzice nie spełniają potrzeb dzieci i nie przekazują im odpowiednich wzorców. W rezultacie dochodzi do zaburzenia ról, co prowadzi do utrzymywania się dysfunkcji w rodzinie. Dzieci nie wychodzą z tych ról, co skutkuje rozwojem syndromu DDD.

Objawy syndromu DDD

 

Objawy syndromu DDD przejawiają się w różnych płaszczyznach. Osoby, które wychowywały się w dysfunkcyjnych rodzinach nie mają solidnych wzorców, nie wiedzą, jak wyglądają kochające i opiekuńcze rodziny. To może prowadzić do pewnych schematów myślenia w życiu dorosłym. Dzieci dysfunkcyjnych rodziców często mają skrajne opinie – wszystko jest albo dobre, albo złe, z niewielkim miejscem na kompromis. Skutkiem tego może być niskie poczucie własnej wartości i silny samokrytycyzm.

Uzależnienia od alkoholu i narkotyków w dysfunkcyjnych rodzinach mogą prowadzić do manipulacji, kłamstw i oszustw. Takie zachowanie jest przenoszone do dorosłego życia, maskując problemy emocjonalne. Wzrastanie w  dysfunkcyjnych domach powoduje, że trudno o radość, zabawę i beztroskę. Częściej występuje wrogość, gniew i rywalizacja. Brakuje spontaniczności, pochwał, a działania skupiają się na przetrwaniu.

Dorosłe dzieci z dysfunkcyjnych rodzin często czują, że „nie są normalne” i nie pasują do społeczeństwa. Często podejmują ryzykowne zachowania, angażują się w przestępczość i uzależnienia. Opuszczają dom wcześnie, nieprzygotowane do samodzielnego życia. Zamiast dążyć do zmian, brak im odporności psychicznej potrzebnej do przezwyciężenia niepewności.

Objawy syndromu DDD to też chęć przejęcia kontroli nad swoim życiem. Mimo to mogą nauczyć się kochać i żyć w pokoju. Choć istnieje zgoda wśród specjalistów co do istnienia syndromu DDD, nie ma jednej, spójnej listy symptomów, które dokładnie go opisują. Cechy rodzin patologicznych mogą się różnić w zależności od rodzaju i czasu trwania dysfunkcji w rodzinie. Typowe objawy dorosłych dzieci z dysfunkcyjnych rodzin pojawiają się na płaszczyznach emocjonalnych i społecznych. Dzieci dysfunkcyjnych rodziców nie uczą się rozpoznawać i wyrażać swoich uczuć, skupiając się zamiast tego na uczuciach innych.

W dorosłym życiu osoby z DDD muszą zmagać się z:
 

• lękiem;
• smutkiem;
• ciągłym napięciem emocjonalnym;
• niepokojem;
• drażliwością;
• poczuciem pustki;
• niską samooceną;
• wstydem;
• nadmiernym zamartwianiem się o przyszłość;
• niskim poczuciem kompetencji;
• lękiem przed popełnieniem błędu;
• przekonaniem o swojej samowystarczalności;
• zaburzeniami psychicznymi i psychosomatycznymi.

Na gruncie relacji społecznych, objawy DDD to także wpływ na kontakty i związki z innymi ludźmi poprzez:

• lęk przed nawiązywaniem relacji;
• niechęć do założenia własnej rodziny;
• trudności w pełnieniu roli współmałżonka lub rodzica;
• nieumiejętność rozwiązywania konfliktów;
• niechęć do mówienia o sobie i swoich uczuciach;
• brak satysfakcji z bliskich relacji;
• niechęć do nawiązywania przyjaźni.

Osoby z syndromem DDD a związki partnerskie

Osoby DDD w związkach często wykazują silny lęk przed wchodzeniem w związki partnerskie, mają trudności z czerpaniem satysfakcji, szczęścia z bliskich i zdrowych relacji. Ich podświadome wzorce relacji między ludźmi są zaburzone, co sprawia, że związki kojarzą im się z krzywdą, opuszczeniem i problemami. W rezultacie, unikają nowych znajomości i kontaktów interpersonalnych, co jest formą ucieczki od potencjalnego zranienia. 
 

Nawet w relacjach z odpowiednimi partnerami, osoby te mają trudności z dzieleniem się emocjami i przeżyciami, ukrywając swoje doświadczenia. Brak umiejętności budowania zdrowych związków i czerpania radości z bycia w bliskiej relacji często prowadzi do decyzji o rozstaniu, co skutkuje samotnością i wyższym współczynnikiem rozwodów.
 

Dzieci z dysfunkcyjnych rodzin - jakie przyjmują role?

Role dzieci w rodzinie dysfunkcyjnej to przede wszystkim:
 

• kozioł ofiarny: dziecko obwiniane przez rodzinę o wszelkie problemy, tłumiące negatywne emocje.
• bohater rodziny: dziecko, które przejmuje obowiązki rodziców (opiekuje się młodszym rodzeństwem, dba o dom). Często dobrze się uczy, starając się tworzyć iluzję zdrowej rodziny.
• dziecko w mgle: ucieka od problemów w świat fikcji (muzyka, książki, gry).
• powiernik: dziecko, któremu rodzic zwierza się ze swoich problemów.

Jak poradzić sobie z syndromem DDD?

Ważne jest, aby osoba z DDD była gotowa do współpracy i otwarcia się przed psychoterapeutą, ponieważ skuteczność leczenia zależy od dobrowolności i zaangażowania. Kluczowym elementem terapii jest przełamanie schematów i mechanizmów obronnych charakterystycznych dla dysfunkcyjnych rodzin i zastąpienie ich nowymi, zdrowszymi wzorcami.

Oto kilka wskazówek dla osób z DDD:
 

1. Rozmawiaj o swoich uczuciach i doświadczeniach: Uzewnętrznienie problemów jest przeciwieństwem ich zaprzeczania, a kompetencje społeczne bywają bardzo pomocne, co otwiera drogę do ich rozwiązania.

2. Zaufaj innym, stawiając odpowiednie granice: Nauka zaufania i wyznaczania zdrowych granic jest kluczowa dla budowania zdrowych relacji i budowania wzajemnego szacunku.

3. Nie wstydź się swoich uczuć: Wszystkie emocje dorosłych dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, zarówno pozytywne, jak i negatywne, są wartościowe i naturalne. Z czasem negatywne uczucia mogą zostać zastąpione pozytywnymi.

4. Pracuj z psychologiem: Regularne rozmowy ze specjalistą pomagają zmniejszyć poczucie wstydu i pozwalają odbudować poczucie własnej wartości, umożliwiając uwolnienie się od toksycznych wzorców.
 

Leczenie syndromu DDD

Diagnoza syndromu Dorosłych Dzieci z Rodzin Dysfunkcyjnych (DDD) jest procesem złożonym i wieloaspektowym, który wymaga profesjonalnego podejścia ze strony specjalisty. Osoby z DDD znajdują się w sytuacji, z której trudno jest wyjść samodzielnie. Aby poradzić sobie z DDD niezbędna jest pomoc zewnętrzna, dlatego dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych powinny podjąć próby leczenia DDD. Specjalista, przeprowadzając diagnostykę syndromu DDD, może postawić właściwą diagnozę i wdrożyć odpowiednią terapię. Niestety skutki wychowania w rodzinach dysfunkcyjnych dotyczą wielu obszarów życia, powodując traumy i wymagają holistycznego podejścia w leczeniu.

Psychoterapia zespołu DDD obejmuje kilka etapów. Pierwszym jest zrozumienie syndromu, poznanie mechanizmów obronnych i emocji z nim związanych. Następnie, z pomocą terapeuty, osoba z DDD pracuje nad przepracowaniem traum z dzieciństwa, identyfikując i analizując swoje uczucia. Kolejnym krokiem jest próba odcięcia się od przeszłości i adaptacja do normalnego funkcjonowania w społeczeństwie. W trakcie terapii pacjent otrzymuje wsparcie i akceptację terapeuty. Wszystko to, by poradzić sobie z syndromem DDD.

Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych często zwracają się do specjalistów, gdy zauważają problemy w nawiązywaniu zdrowych relacji. Obawiają się zaangażowania i stabilizacji, a niekiedy czują się przytłoczone rolą rodzica. Trwają w wyuczonych schematach, co uniemożliwia im pełne korzystanie z życia.

 

Terapia DDD

Psychologia syndromu DDD mówi, iż celem terapii jest skupienie się na poprawieniu jakości życia pacjenta i skupieniu się na szczęśliwszym życiu dorosłej osoby, która miała trudną przeszłość. Uświadomienie sobie nieuświadomionych emocji, rozpoznanie mechanizmów obronnych i wyuczonych schematów funkcjonowania. Nazwanie skrywanych uczuć pomaga uwolnić się od poczucia winy i trudności emocjonalnych. Terapia dla osób z syndromem DDD jest często jedynym sposobem na uwolnienie się od patologicznych wzorców i traumatycznych doświadczeń.

Osoby z rodzin dysfunkcyjnych mają wiele deficytów wpływających na ich dorosłe życie. Cierpią również ich najbliżsi, ponieważ nawet w pozornie szczęśliwych związkach partnerzy zaczynają odczuwać skutki wychowania w dysfunkcyjnym domu. Codzienność dorosłych z takich domów to nadmierny lęk, poczucie izolacji, osamotnienia oraz brak kontroli nad życiem. Nawet odnosząc sukcesy, dzieci z DDD mają trudność w cieszeniu się nimi. Często zmniejszają swój potencjał, są autokratyczne i postrzegają świat w czarno-białych barwach.

 

Celem terapii osób z DDD jest:
 

• wypracowanie nowych schematów postępowania i mechanizmów radzenia sobie z trudnymi emocjami,
• osiągnięcie konstruktywnej zmiany,
• identyfikacja konfliktów i trudności,
• poprawa relacji z samym sobą i z bliskimi,
• budowanie zdrowych relacji,
• kształtowanie wzajemnego zrozumienia potrzeb dzieci i rodziców, zwłaszcza dla osób posiadających własne rodziny i pragnących uniknąć powtarzania błędów z przeszłości.

Warto zaznaczyć, że osoby z rodzin dysfunkcyjnych, gdzie występowały przemoc lub uzależnienia, mają wiele cech wspólnych z Dorosłymi Dziećmi Alkoholików (DDA). Terapia DDD pomaga przepracować doświadczenia, emocje i lęki z dzieciństwa. Aby wyeliminować negatywne czynniki wpływające na teraźniejszość warto leczyć syndrom DDD.

Dziecko powinno otrzymywać od rodzica miłość, bezwarunkową akceptację, tolerancję, uważność i wyrozumiałość. Jeśli osoby z DDD tego nie doświadczyły, kluczową rolę odgrywa psychoedukacja. Wsparcie terapeutyczne akcentuje mechanizmy działania rodziny dysfunkcyjnej oraz kwestie osobistego rozwoju.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ


 

Literatura

Dąbrowska, A. (2018). Dorosłe dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, czyli kilka słów o funkcjonowaniu oraz konsekwencjach życia w nieprawidłowym środowisku wychowawczym. Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze, 568, 3-15.

Rodzina dysfunkcyjna - Dziecko w rodzinie alkoholowej; Mira Prajsner; Remedium MAJ 2002: