Mania, zaburzenia maniakalne - czym są i jak je leczyć?

Wesołość, tryskający optymizm i niespożytkowane zasoby energii mogą na pierwszy rzut oka wydawać się stanem pożądanym przez większość z nas i rzadko przypisuje im się negatywne cechy.

Jednak dzieje się też tak, że podwyższony nastrój nie jest przejawem zdrowia psychicznego, a wręcz może wskazywać na rozwijające się zaburzenie psychiczne.

Czym charakteryzuje i objawia się epizod manii, a także jakie mogą być negatywne, a nawet zagrażające konsekwencje stanu manii dla człowieka? Na wszystkie te pytania dotyczące zaburzeń maniakalnych odpowiemy w niniejszym artykule.

Czym jest epizod maniakalny

Mania zalicza się do zaburzeń zdrowia psychicznego z grupy zaburzeń afektywnych. Jej pierwszy napad występuje zazwyczaj między 15 a 30 rokiem życia, choć zdarza się również w dzieciństwie lub nawet w późnej starości. Co to jest maniakalność, jaka jest osobowość maniakalna, ile trwa epizod maniakalny, jakie są rodzaje manii, jakie ma zespół maniakalny objawy, aż wreszcie jak wygląda leczenie mani i- to wszystko wyjaśnimy w poniższym artykule.

 

Można więc zadać pytanie ile trwa epizod maniakalny i jak opanować manię? Epizod manii trwa przynajmniej 7 dni, ale w różnych przypadkach może trwać nawet kilka miesięcy. Do takiego epizodu zalicza się zarówno nadmierna euforia, jak i drażliwość. 

Mania, jako schorzenie izolowane występuje w zasadzie bardzo rzadko. Dużo częściej ma miejsce naprzemiennie z epizodami obniżonego nastroju, a więc depresji. W takich przypadkach jest to opisywane jako zaburzenia maniakalno- depresyjne lub zaburzenia afektywne dwubiegunowe. Zespół maniakalny to nie tylko podwyższony nastrój, podniecenie maniakalne, dysforia (a więc zaburzenia emocji), zaburzenia rytmów biologicznych (zaburzenia dobowych rytmów snu czy zmniejszona potrzeba snu), czy procesów fizjologicznych i metabolicznych. To też stan w którym chory ma wysokie poczucie własnej wartości (urojenia wielkościowe), ale też czas charakteryzujący się zwiększoną aktywnością psychiczną, czy objawami przypominającymi schizofrenię (z objawami psychotycznymi). To wszystko wpływa na potencjalnie lekkomyślne aktywności chorego, mogą pojawić się zachowania agresywne, urojenia wielkościowe czy nawet urojenia prześladowcze.

Przyczyny manii

Jakie są przyczyny epizodu maniakalnego i czy istnieje coś takiego jak osobowość maniakalna bardziej podatna na wystąpienie manii? Trudno upatrywać jednej, konkretnej przyczyny manii. Badacze wymieniają kilka, które nałożone na siebie mogą wpłynąć na pojawienie się epizodów maniakalnych.

Stany maniakalne to z pewnością skutek wzrostu noradrenaliny i serotoniny. Hormony te spadają z kolei podczas depresji. Przyczyny epizodu maniakalnego mogą tkwić również w efekcie zażywania narkotyków i leków. Dodatkowo, choroby somatyczne organizmu również odgrywają rolę w pojawieniu się epizodu maniakalnego, a są nimi:

• zespół cushinga,

• guzy mózgu,

• padaczka skroniowa,

• nadczynność tarczycy,

• stwardnienie rozsiane,

• niewydolność nerek, mocznica.

Przyczyny manii to również sytuacje stresogenne. Stres, w chorobach afektywnych oraz w depresji czy manii u 30-60% chorych poprzedza wystąpienie objawów. 

Objawy manii

Jak wygląda epizod maniakalny oraz jakie są objawy manii? Charakterystyczną cechą stanu maniakalnego jest wzrost aktywności i wewnętrzny przymus mówienia. Epizody maniakalne mogą trwać od kilku dni, nawet do kilku miesięcy. Przyjrzyjmy się jak wygląda epizod maniakalny. 

Zespół maniakalny objawy:
 

• zwiększone poczucie własnej wartości, często przybierające rozmiary urojeń, a więc urojenia wielkościowe,

• objawy manii to zmniejszony, lub nie występujący w ogóle samokrytycyzm,

• charakterystyczne objawy choroby to pobudzenie psychoruchowe, nadmierna, nieposkromiona gadatliwość, słowotok, przymus mówienia (opowiadanie o planach, pomysłach),

• maniakalność to też zaburzenia dobowych rytmów snu, zmniejszona potrzeba snu,

• wzmożona energia charakteryzująca się zwiększoną aktywnością psychiczną,

• nadpobudliwość w działaniach,

• rozpraszanie uwagi, problemy z koncentracją, rozpoczynanie ambitnych działań, których się nie ukończy,

• ryzykowne zachowania i potencjalnie lekkomyślne aktywności jak np.: przygodne kontakty seksualne, inwestycje czy bezmyślne wydawanie dużych ilości pieniędzy,

• zmniejszenie apetytu, 

• popadanie w stany euforyczne, nadmierny optymizm i beztroska, 

• nagłe poczucie siły,

• zwiększona kreatywność,

• zachowania agresywne, irytacja, drażliwość.

By zdiagnozować manię, podwyższony nastrój lub drażliwość muszą trwać przynajmniej 7 dni i muszą mu towarzyszyć przynajmniej 3 z opisanych objawów:

• zawyżone poczucie własnej wartości, 

• przymus mówienia, presja mówienia,

• zmniejszona potrzeba snu,

• rozpraszanie uwagi,

• nadmierne angażowanie się w czynności przynoszące szybki efekt,

• zwiększone angażowanie się w potencjalnie lekkomyślne aktywności.

Dodatkowo zaburzenia te muszą być nasilone na tyle, by wpływać na zakłócone funkcjonowanie społeczne, zawodowe, oraz na utrzymywanie kontaktów międzyludzkich. Chory może doświadczać również objawów psychotycznych wpływających na różne ciężkości przebiegu stanu maniakalnego. Mania z objawami psychotycznymi wiąże się z zaburzeniami odbioru rzeczywistości, a więc urojeniami (np. urojenia wielkościowe, urojenia prześladowcze), przez co osoba w stanie manii może być zagrożeniem zarówno dla siebie jak i dla swojego otoczenia.

 

Jak leczyć zespół maniakalny

Jak wygląda leczenie manii i jak opanować manię? Leczenie manii zależy od ciężkości przebiegu stanu maniakalnego. Jeśli epizod maniakalny jest mocno nasilony lub pojawia się mania z objawami psychotycznymi, może być konieczna hospitalizacja. 

Lekarz przepisuje pacjentowi leki z grupy leków przeciwdepresyjnych oraz przeciwpsychotycznych. 

Zdarza się, że powikłaniem manii jest alkoholizm czy inne uzależnienia, a to już może prowadzić do szeregu problemów w relacjach np.  do rozwodów czy problemów w pracy.
 

W leczeniu manii istotne jest zapobieganie epizodom maniakalnym. Podobnie jak w przypadku zaburzeń afektywnych dwubiegunowych, w leczeniu sprawdzi się zdrowa dieta, aktywność fizyczna, wypoczynek lub stosowanie metod radzenia sobie ze stresem do których zaliczają się wizualizacje (wyobrażanie sobie miejsca, w którym chcielibyśmy być i koncentrowanie się na nich) czy np metoda głębokiego oddychania (to również maksymalna koncentracja na spokojnych wdechach i wydechach). 
 

Rodzaje manii

Manie możemy podzielić na 3 rodzaje.

Rodzaje manii:
 

• hipomania - jest to łagodny rodzaj epizodu maniakalnego, bez występowania urojeń czy innych objawów psychotycznych. Chory podczas epizodu hipomanii ma większe pokłady energii, zwiększa się jego aktywność oraz chęć utrzymywania kontaktów międzyludzkich. Jest dużo bardziej gadatliwy i ma dobre samopoczucie. Odczuwa w tym czasie dużo mniejszą potrzebę snu, ma w sobie dużo chęci do działania. Hipomania jest mniej nasilona, nie wpływa też znacząco lub negatywnie na codzienne życie.
   

• mania bez objawów psychotycznych - ten rodzaj manii jest już dużo bardziej uciążliwy, ponieważ wpływa na codzienne funkcjonowanie i je zaburza. Epizod maniakalny w przypadku manii bez objawów psychotycznych trwa co najmniej przez tydzień. Chory cechuje się wzmożonym nastrojem, ale ma też nadmierną energię, trudno pozbierać mu myśli przez ich natłok, jego koncentracja jest bardzo rozproszona, trudno mu się skupić. Symptomy nastroju są nieadekwatne do sytuacji, pojawia się u niego przymus mówienia, roztargnienia, nadmierne podniecenie. Co ważne, podczas takiego epizodu chory ma zawyżone poczucie własnej wartości, cechuje się bezkrytycznym optymizmem, jest zdolny do potencjalnie lekkomyślnych aktywności i zachowań, podejmuje przygodne kontakty seksualne, ale też odznacza się drażliwością. Ten problem jest dużo bardziej nasilony niż w hipomanii.
   

• mania z objawami psychotycznymi - w tym przypadku można mówić o schizofrenii. U chorego występują urojenia wielkościowe, wierzy on w to, że jest wysłannikiem Boga, ma zawyżoną samoocenę, pojawiają się u niego omamy. Mania psychotyczna charakteryzuje się podejrzliwością, drażliwością, a chory często doświadcza nawet zachowań agresywnych. Zdarza się, że słyszy głosy, może być przemocowy lub ogólnie agresywny w stosunku do innych. Ten rodzaj manii często wymaga hospitalizacji.
  
   

Literatura

Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. „Vesalius”, Kraków, Warszawa 2000

Dent J., Close H., Ryder J. Zaburzenia afektywne dwubiegunowe w: Bennett -Levy J., Butler G., Fennel M. i in. Oksfordzki podręcznik eksperymentów behawioralnych w terapii poznawczej, Alliance Press, Gdynia 2005