Brak chęci do życia – czym jest abulia i jak ją rozpoznać?

Każdy z nas miewa gorsze dni, kiedy trudno się zmotywować. Ale co, jeśli ten stan trwa tygodniami, a nawet miesiącami, a chęć do życia zdaje się znikać całkowicie?

Abulia to zaburzenie woli i działania, które może być mylone z depresją, wypaleniem zawodowym lub brakiem charakteru – niesłusznie. To poważny sygnał, że organizm i psychika potrzebują wsparcia.

W niniejszym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest abulia, jakie są jej objawy, jak ją odróżnić od innych trudności psychicznych i kiedy warto poszukać profesjonalnej pomocy.


 

Brak chęci do życia – czym jest abulia i jak ją rozpoznać?
 

Brak aktywności nie zawsze wynika z lenistwa. Niekiedy mamy do czynienia z głębokim brakiem zdolności do działania. Abulia stanowi zaburzenie woli, które manifestuje się trudnościami w podejmowaniu decyzji, brakiem motywacji i obojętnością emocjonalną.  Jest to stan, który dla wielu z nas pozostaje niezrozumiały. Wymaga profesjonalnej pomocy psychologicznej, z której warto skorzystać, gdy pojawiają się u Ciebie, lub bliskiej osoby, charakterystyczne objawy abulii. Wśród nich należy wymienić apatię, spowolnienie psychoruchowe i wycofanie społeczne. Choć test na abulię nie daje jednoznacznej diagnozy, może okazać się cennym narzędziem dla doświadczonego praktyka. Sprawdź, jak leczy się brak chęci do życia!

 

Chorobliwy brak motywacji – czym jest abulia?

Wyobraź sobie człowieka, który stoi na rozdrożu. Ma przed sobą dwie ścieżki. Żadna z nich nie budzi w nim żadnych emocji. Choć wie, że powinien iść dalej, tkwi w miejscu. Wspomniana metafora przybliża wewnętrzne doświadczenia osoby, która cierpi na abulię. Jest to stan, w którym znika nie tylko chęć działania, ale także sama zdolność do podejmowania decyzji.
 

Marin (1991) zauważył, że abulia jest zaburzeniem woli. Rozwija się wskutek zmian w funkcjonowaniu kory przedczołowej mózgu. Wspomniany obszar odpowiada za planowanie, ocenę sytuacji i podejmowanie decyzji. W związku z tym nie chodzi tu o chwilowy brak inicjatywy, którego czasem doświadcza każdy z nas, lecz o długotrwały stan. Wywiera on negatywny wpływ na codzienne funkcjonowanie, relacje i jakość życia osoby dotkniętej abulią.

Osoba z abulią może godzinami siedzieć w ciszy. Pozostaje niezdolna do rozpoczęcia nawet najprostszych czynności, takich jak mycie zębów czy przygotowanie posiłku. Nie wynika to z braku świadomości własnych potrzeb, lecz faktu, że umysł nie daje jej „zielonego światła” do działania. Aktywności, które dla większości z nas stanowią naturalny odruch, dla ludzi z abulią stają się nieosiągalne.

Abulia – przyczyny występowania i czynniki ryzyka
 

Kora przedczołowa przypomina wewnętrzny kompas, który każdego dnia pomaga Ci podejmować decyzje, działać, reagować i żyć. U osób zdrowych daje wyraźne wskazówki, dzięki którym wiesz, co chcesz zjeść, gdzie pójść na spacer i jak odpowiedzieć na pytanie. Niestety, u pacjentów dotkniętych abulią ten wewnętrzny głos milczy. Działanie, do którego zostaliśmy „zaprogramowani” przez naturę, przestaje być dla nich odruchem, lecz staje się wyzwaniem niemożliwym do zrealizowania. 

Abulia jest definiowana jako patologiczny brak woli i trudność w inicjowaniu działań. Często towarzyszy poważnym zaburzeniom psychicznym i neurologicznym. Występuje m.in. jako objaw depresji, schizofrenii czy zaburzeń afektywnych dwubiegunowych (Marin  i in. 1991). Niekiedy rozwija się wskutek uszkodzeń płatów czołowych i jąder podstawy mózgu, które są obszarami odpowiedzialnymi za motywację i planowanie działań (Levy i Dubois 2006).

 

McEwen (2008) wykazał, że przewlekły stres może wpływać na układ limbiczny. Jest to część naszego mózgu, która odpowiada za pamięć, emocje i motywacje. Chroniczne napięcie nerwowe przyczynia się również do zakłóceń w przekaźnictwie serotoniny, która reguluje nasz nastrój. Długotrwały stres może prowadzić zatem do stanów wyczerpania psychicznego i apatii, które przypominają abulię lub ją nasilają.

Odmiany abulii z uwzględnieniem jej przyczyn i nasilenia 

Abulia jest opisywana jako poważne zaburzenie woli, które wynika ze zmian organicznych w mózgu (uszkodzenia tkanki nerwowej). Dochodzi do nich m.in. wskutek udaru mózgu, urazu mózgu i chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Alzheimera (Cummings 1995). Nasilenie objawów tego zaburzenia bywa różne. U niektórych pacjentów obserwuje się hipobulię, czyli znaczne osłabienie napędu psychoruchowego. U innych zaś występuje całkowita abulia, w której dana osoba przestaje wykazywać jakąkolwiek inicjatywę.

Niekiedy abulia wynikająca z uszkodzeń w obrębie płatów czołowych bywa mylona z depresją. Oba stany dają podobne objawy. Łączy je obniżona aktywność, apatia i trudności w podejmowaniu decyzji (Marin  i in. 1991). Wprawdzie depresja może prowadzić do stanu, który przypomina abulię, ale nie zawsze jest jej przyczyną. 

Zdarzają się również przypadki abulii związanej z traumą psychiczną. Niekiedy silne emocje „zamrażają” mechanizmy działania. Osoba, która doświadczyła sytuacji potencjalnie zagrażającej jej zdrowiu i życiu, wycofuje się z codziennych aktywności. Nie potrafi przejść od myśli do czynów. Zazwyczaj tego rodzaju trudności obserwuje się u osób, które cierpią z powodu poważnej straty, przemocy lub długotrwałego stresu pourazowego. Abulia rozwija się u ludzi z nieprzepracowaną traumą, ponieważ dochodzi u nich do zaburzenia w funkcjonowaniu układu limbicznego, który odpowiada za emocje i motywację (Van der Kolk 2014).

U seniorów abulia bywa objawem współwystępującym z demencją starczą (obniżeniem sprawności umysłowej). Do jej rozwoju przyczynia się otępienie czołowo-skroniowe. Obszary czołowe i skroniowe mózgu, które ulegają dysfunkcji, odpowiadają za pamięć, mówienie, reagowanie i dają wewnętrzny impuls do działania (Levy i Dubois 2006).

Abulia – objawy, które mogą nie być oczywiste

Wśród najważniejszych objawów abulii wymienia się:
 

• brak energii, 
• apatię, 
• obojętność emocjonalną, 
• trudności z podejmowaniem decyzji,
• spowolnienie psychoruchowe. 

Marin wraz ze współpracownikami (1991) zauważył, że objawy abulii obejmują m.in. brak woli i zaburzenia w podejmowaniu decyzji. Osobom dotkniętym tym zaburzeniem często towarzyszy poczucie frustracji, które narasta, gdy podjęte przez nie działania kończą się niepowodzeniem. Sytuację utrudnia fakt, że ludzie, którzy zmagają się z abulią, często nie zdają sobie sprawy z przyczyny swoich trudności. Rodzi to poczucie bezsensu, osamotnienia i skutkuje wycofaniem się z kontaktów społecznych.

W badaniach neuropsychiatrycznych podkreśla się, że abulia jest jednym z objawów negatywnych. Tym terminem określa się symptomy, które wynikają z ograniczenia niektórych aktywności psychicznych. Objawy negatywne występują m.in. w przebiegu uszkodzeń płatów czołowych (odpowiedzialnych za motywację, planowanie i działanie). Spotyka się je również u osób, które zmagają się z chorobą Parkinsona czy schizofrenią (Levy i Dubois 2006). 

Wprawdzie abulia nie powoduje bólu fizycznego, ale emocjonalne braki, które ze sobą niesie, przyczyniają się do cierpienia psychicznego. Osoby, które borykają się z nią, często nie potrafią czerpać radości z rzeczy, które wcześniej sprawiały im przyjemność. Wykazują brak zainteresowania sprawami, które kiedyś je fascynowały.

Specjaliści mogą przeprowadzić test na abulię. Pomaga on w rozpoznaniu tego stanu. Jeśli w Twoim bliskim otoczeniu ktoś zmaga się z tym zaburzeniem, prawdopodobnie dostrzegasz subtelne zmiany w jego codziennym funkcjonowaniu. Osoba z abulią milczy, chociaż zawsze lubiła rozmawiać. Pozostaje w bezruchu, choć kiedyś sama często wychodziła z inicjatywą. Jej spojrzenie jest pełne pustki.

Abulia – metody leczenia i droga do odzyskania motywacji

Osoby dotknięte abulią często porównują swoje doświadczenia do przebywania pod ciężką, niewidzialną kołdrą. Tłumi ona wszelkie chęci, emocje i potrzeby. Przytoczona metafora oddaje stan, w którym brak zainteresowania otoczeniem i własnym życiem nie wynika z wyboru. Stanowi efekt głęboko zakorzenionych zaburzeń neuropsychicznych (Levy i Dubois 2006).

 

Najczęściej stosuje się leczenie farmakologiczne w połączeniu z psychoterapią. Jeśli cierpisz na abulię, psychiatra prawdopodobnie spróbuje wyrównać u Ciebie poziom neuroprzekaźników, przepisując odpowiednie leki. Z kolei psychoterapia pomoże Ci odzyskać zdolność do działania i wieść satysfakcjonujące życie (Marin 1991). Potrzebujesz także wsparcia społecznego. Obecność bliskich, którzy okazują Ci akceptację, troskę i zrozumienie, odgrywa ważną rolę w powrocie do zdrowia.

Psychiatra może wdrożyć u Ciebie farmakoterapię, jeśli zmagasz się z depresją, schizofrenią lub innym zaburzeniem neurologicznym. Najczęściej stosuje się leki przeciwdepresyjne, stabilizatory nastroju i leki poprawiające funkcjonowanie układu dopaminergicznego. Zaburzenia w wydzielaniu dopaminy odpowiadają za nasilony brak motywacji i trudności w podejmowaniu działań (Tekin i Cummings 2002).

Leki będziesz przyjmował/-a pod ścisłą kontrolą lekarza, który weźmie pod uwagę zarówno objawy towarzyszące abulii, jak i ewentualne choroby współistniejące. Farmakoterapia nie zawsze przynosi natychmiastową poprawę. Organizm może zareagować na leczenie dopiero po kilku tygodniach. Jako osoba z abulią potrzebujesz obok siebie ludzi, którzy będą Cię wspierać w powrocie do zdrowia. 
Podsumowując, leczenie abulii wymaga indywidualnego podejścia. Nie istnieje jedna uniwersalna metoda, ponieważ przyczyny tego zaburzenia są różne i złożone. Proces wychodzenia z abulii przypomina powolne rozplątywanie węzła. Potrzebujesz czasu, delikatności i odpowiednich narzędzi, aby ją pokonać.

 

Jak psychoterapia pomaga osobom z abulią?

Abulii towarzyszą zaburzenia podejmowania decyzji, brak woli, brak motywacji i poczucie bezsensu. Wymienione objawy tworzą mur, który skutecznie odcina Cię od działania, relacji i świata.

Psychoterapia jest formą wsparcia, która opiera się na relacji, rozmowie i zrozumieniu. Pomoże Ci odnaleźć sens, gdy wszystko wydaje się pozbawione kierunku. Wspomniany proces pozwoli Ci dotrzeć do przyczyn braku chęci do działania. Dzięki terapii zrozumiesz, że objawy, które mogą wyglądać jak lenistwo, są w rzeczywistości głęboko zakorzenionym cierpieniem (Ritschel i in. 2015).

 

Terapia psychoanalityczna zagląda głębiej. Próbuje dotrzeć do nieświadomych konfliktów i przeżyć z przeszłości, które mogą tłumaczyć Twoją apatyczną postawę, brak motywacji, poczucie winy i trudności w podejmowaniu decyzji (McWilliams 2004). Zauważono, że objawy towarzyszące abulii obejmują nie tylko niemoc działania, ale również obezwładniające emocje. Podczas terapii psychoanalitycznej specjalista pomoże Ci je nazwać i oswoić. 

Osoby cierpiące na abulię często mówią, że każdy dzień przypomina im próbę przepłynięcia oceanu bez łodzi. Psychoterapia staje się dla nich tratwą. Nie załatwia wszystkich problemów od ręki, ale daje oparcie i pozwala utrzymać się na powierzchni. Podczas sesji uczysz się rozumieć siebie, rozpoznawać swoje emocje i reagować w nowy, bardziej adekwatny sposób. W dłuższej perspektywie psychoterapia może pomóc Ci odbudować relacje, wrócić do pracy i odnaleźć sens życia.

Abulia jest czymś więcej niż zwykłym brakiem motywacji. Przypomina codzienną walkę o wykonanie najprostszej czynności. Nie musisz przechodzić przez to sam/-a. Twój Psycholog Online oferuje psychoterapię, z której możesz skorzystać bez wychodzenia z domu. Sesje odbywają się w dyskretnej, bezpiecznej i empatycznej atmosferze. Już dziś zapisz się na konsultację i zadbaj o lepsze życie.

Bliska Ci osoba zmaga się z abulią, przez co czujesz się wyczerpany/-a? Skorzystaj z profesjonalnego wsparcia, aby odzyskać stan wewnętrznej równowagi. Zaopiekuj się swoimi emocjami, aby nadal móc troszczyć się o bliską Ci osobę.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Beck, J. S. (2011). Terapia poznawczo-behawioralna. Podstawy i możliwości zastosowania. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Chaudhuri, K. R., & Schapira, A. H. (2009). Non-motor symptoms of Parkinson’s disease: Dopaminergic pathophysiology and treatment. The Lancet Neurology, 8(5), 464–474. https://www.thelancet.com/journals
Cummings, J. L. (1995). Anatomy of a neuropsychiatric syndrome: Affective, cognitive, and behavioral components of frontal-subcortical circuits. Archives of Neurology, 52(10), 952–955. 
Levy, R., & Dubois, B. (2006). Apathy and the functional anatomy of the prefrontal cortex–basal ganglia circuits. Cerebral Cortex, 16(7), 916–928. https://academic.oup.com
Marin, R. S. (1991). Apathy: A neuropsychiatric syndrome. The Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 3(3), 243–254. https://psychiatryonline.org
Marin, R. S., Firinciogullari, S., & Biedrzycki, R. C. (1991). The sources of convergence between measures of apathy and depression. Journal of Affective Disorders, 23(1), 77–82. 
Marin, R. S., & Wilkosz, P. A. (2005). Disorders of diminished motivation. Journal of Head Trauma Rehabilitation, 20(4), 377–388. 
McEwen, B. S. (2008). Central effects of stress hormones in health and disease: Understanding the protective and damaging effects of stress and stress mediators. European Journal of Pharmacology, 583(2–3), 174–185. 
McWilliams, N. (2004). Psychoanaliza i psychoterapia. Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Ritschel, L. A., Ramirez, C. L., & Linehan, M. M. (2015). Abulia: Clinical features and treatment. Current Psychiatry Reports, 17(1), 10. 
Tekin, S., & Cummings, J. L. (2002). Frontal–subcortical neuronal circuits and clinical neuropsychiatry: An update. Journal of Psychosomatic Research, 53(2), 647–654. 
Van der Kolk, B. A. (2014). The body keeps the score: Brain, mind, and body in the healing of trauma. Viking