Załamanie nerwowe: jak je rozpoznać i kiedy szukać wsparcia?

Załamanie nerwowe to potoczne określenie nagłego kryzysu psychicznego, który może spotkać każdego – bez względu na wiek, płeć czy sytuację życiową.

Choć nie jest to termin kliniczny, opisuje realne doświadczenie silnego przeciążenia emocjonalnego, z którym trudno sobie poradzić samodzielnie.

Zmęczenie, lęk, płaczliwość, trudności w codziennym funkcjonowaniu – to tylko niektóre z sygnałów, że nasza psychika potrzebuje natychmiastowego wsparcia.

W tym artykule przyjrzymy się objawom załamania nerwowego, jego możliwym przyczynom oraz temu, kiedy i gdzie warto szukać profesjonalnej pomocy.

 

Załamanie nerwowe – jak je rozpoznać i kiedy szukać wsparcia? 

Nagłe poczucie przytłoczenia, bezradność, lęk i niektóre objawy fizyczne mogą wskazywać, że przechodzisz załamanie nerwowe. Choć nie jest to jednostka chorobowa, to często towarzyszy poważnym kryzysom emocjonalnym i wymaga specjalistycznej pomocy psychoterapeutycznej. Jak rozpoznać u siebie ten stan? Podpowiadamy, kiedy i gdzie szukać wsparcia, by przetrwać załamanie nerwowe i odzyskać wewnętrzną równowagę.

 

Czym jest załamanie nerwowe? Definicja i pierwsze sygnały

Załamanie nerwowe często przychodzi po cichu, niczym nieproszony gość. Najpierw staje w progu i nieśmiało spogląda przez uchylone drzwi. Później wchodzi do mieszkania i zaczyna wprowadzać chaos w Twoim codziennym funkcjonowaniu. Początkowo załamanie psychiczne przypomina zwykłe zmęczenie. Towarzyszy mu spadek motywacji i drażliwość. Jeśli nie dostrzeżesz go w porę i nie znajdziesz profesjonalnego wsparcia, zacznie przenikać całe Twoje życie.

 

 
Niepokojące symptomy mogą również przybierać formę dolegliwości somatycznych. Skarżysz się wówczas na bóle głowy, ucisk w klatce piersiowej czy problemy z trawieniem. Wspomniane objawy fizyczne mają podłoże psychiczne. Twoje ciało wysyła Ci sygnał alarmowy, który informuje Cię, że doszło do poważnych zaburzeń równowagi psychicznej. Załamanie niekiedy może być zwiastunem lub konsekwencją poważniejszych zaburzeń psychicznych.

Wśród nich American Psychiatric Association (2022) wymienia m.in.:

• depresję,
• zaburzenia lękowe,
• epizody psychotyczne.

Nie da się udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie: „Ile trwa załamanie nerwowe?”, ponieważ zależy to od wielu czynników. Spośród nich najważniejszą rolę odgrywają indywidualne predyspozycje, dostępne formy wsparcia i szybkość podjęcia interwencji terapeutycznej. Niektórym osobom udaje się pokonać kryzys psychiczny w ciągu kilku tygodni. Inne walczą z nim przez wiele miesięcy.  Najważniejsze, aby nie lekceważyć pierwszych objawów i nie próbować ich zagłuszać, uciekając w pracę, używki czy obowiązki.

Załamanie psychicznie nie świadczy o słabości. Psychika poprzez ten sygnał alarmowy chce zakomunikować, że potrzebujesz troski i zmiany. Kryzys emocjonalny można porównać do pęknięcia w tafli lodu. Początkowo jest ono ledwie widoczne.

 

Przyczyny załamania nerwowego  

Niektóre zdarzenia życiowe, takie jak śmierć ukochanej osoby, poważna choroba czy rozstanie z partnerem, mogą doprowadzić do utraty równowagi psychicznej nawet u najsilniejszej osoby. To, co czujesz w środku, gdy przechodzisz przez trudne chwile, często ciężko wyrazić za pomocą słów. Może Ci się wydawać, że Twoje serce pękło i teraz towarzyszy Ci przerażające uczucie pustki. Utrata bliskiej osoby stanowi najczęstszą przyczynę załamania nerwowego. Wspomniane doświadczenie może prowadzić do głębokiego cierpienia psychicznego i emocjonalnego. Staje się ono szczególnie dotkliwie, gdy żałoba zostaje wyparta, zlekceważona lub nieprzeżyta w pełni.


Załamanie nerwowe charakteryzuje się szeregiem objawów, takich jak:

• skrajne wyczerpanie psychiczne,
• trudności z koncentracją,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia lękowe,
• napady płaczu.

Jeśli ostatnio straciłeś/-aś bliską osobę, ww. symptomy mogą wskazywać na powikłaną żałobę. Jest to stan, w którym ból po stracie nie słabnie, mimo upływu czasu. Niekiedy wręcz narasta, prowadząc do chronicznego smutku i izolacji (Shear 2012). W takiej sytuacji zwiększa się ryzyko, że doświadczysz depresyjnego załamania nerwowego. Manifestuje się ono poprzez:
 

• obniżony nastrój,
• anhedonię (utratę zdolności do odczuwania przyjemności),
• poczucie winy,
• poczucie bezwartościowości. 

Niektórzy specjaliści mówią o kruchości psychicznej. W ten metaforyczny sposób porównują ludzką duszę do cienkiej porcelany. Wspomniany materiał z pozoru wydaje się twardy i błyszczący. W rzeczywistości jednak niekiedy pęka od jednego ciosu, zwłaszcza gdy wcześniej miał już drobne uszkodzenia. W takiej sytuacji nawet jedno, niewielkie wydarzenie, może spowodować załamanie nerwowe, będąc kroplą przepełniającą czarę.

Objawy załamania nerwowego – na co zwrócić uwagę?

Załamanie nerwowe nie zawsze wiąże się z jednym, konkretnym wydarzeniem, które łatwo wskazać palcem. Stanowi raczej splot wielu trudnych emocji, myśli i reakcji organizmu, które narastają powoli, aż w końcu przytłaczają. Pierwsze objawy załamania nerwowego często są niepozorne. Przypominają codzienne zmęczenie, spadek energii i gorszy nastrój. Z czasem nabierają intensywności, przechodząc w wewnętrzny krzyk, którego nie sposób już zignorować. 


Jak rozpoznać załamanie nerwowe? Przyjrzyj się temu, co czujesz. Na kryzys psychiczny mogą wskazywać emocjonalne objawy załamania, takie jak:
 

• wybuchy płaczu,
• uczucie bezsilności,
• lęk, który pojawia się bez wyraźnego powodu,
• nagła nerwowość,
• rozdrażnienie w sytuacjach, które wcześniej nie budziły tak silnych reakcji.

U wielu osób równolegle pojawiają się objawy fizyczne załamania nerwowego, do których zalicza się:
 

• kłopoty ze snem,
• bóle głowy,
• napięcie mięśni,
• problemy żołądkowe,
• uczucie duszności.

Symptomy załamania nerwowego nie zawsze są oczywiste. Na zewnątrz można funkcjonować „normalnie”, chodząc do pracy, opiekując się dziećmi i odpowiadając na wiadomości swoich przyjaciół. Jednocześnie wewnątrz doświadczasz głębokiego cierpienia, poczucia pustki i nieustannego napięcia. Ważne jest, aby nauczyć się zauważać te subtelne sygnały u siebie i innych osób.

Nie musisz być psychologiem, by dostrzec, że ktoś obok Ciebie „gaśnie”. Czasem wystarczy, że zadasz mu proste pytanie: „Jak się naprawdę czujesz?” i cierpliwie poczekasz na odpowiedź. Każde załamanie, choć stanowi niezwykle trudne doświadczenie, może stać się początkiem procesu zdrowienia. Musi tylko zostać usłyszane i przyjęte z troską.
 

Jak rozpoznać załamanie nerwowe u siebie lub bliskiej osoby?

Wyobraź sobie, że człowiek jest delikatnym instrumentem strunowym. Jego dusza i ciało tworzą napiętą strunę, która potrafi zagrać piękną melodię. Niestety, czasem pęka, gdy napięcie staje się zbyt duże. Załamanie nerwowe to moment, w którym Twoje przeciążenie psychiczne osiąga punkt krytyczny. Struna pęka i przestaje grać piękną melodię. Często, zanim dojdzie do poważnego załamania nerwowego, pojawiają się subtelne sygnały ostrzegawcze. Staraj się ich nie bagatelizować.

Zmiany w Twoim zachowaniu i codziennym funkcjonowaniu mogą sygnalizować kryzys psychiczny. Na załamanie nerwowe często wskazuje utrata zainteresowania tym, co wcześniej Cię cieszyło. Ponadto mogą pojawić się u Ciebie zaburzenia snu, problemy z koncentracją i przewlekłe zmęczenie (Kępiński 1974). Poszukaj profesjonalnej pomocy także wówczas, gdy zmagasz się z epizodami silnego niepokoju, wybuchami płaczu, drażliwością, poczuciem bezradności i rezygnacją.

Symptomy załamania nerwowego nie są jednorodne. Mogą się różnić, w zależności od osoby, jej historii życiowej, temperamentu i sytuacji, w której się znalazła. Czasem przybierają formę fizycznych dolegliwości. Bóle głowy, duszności, kołatanie serca i bóle brzucha często stanowią psychosomatyczne sygnały, że doszło do przeciążenia Twojego układu nerwowego (Hammen 2005). Pamiętaj, że Twoja psychika i ciało tworzą jedność.

Zdarza się, że osoba przeżywająca poważne załamanie nerwowe, nie ma siły, by poprosić o wsparcie. W związku z tym ważne jest, abyś znał/-a sygnały ostrzegawcze i potrafił/-a je dostrzec. Bardzo często ciche wołanie o pomoc skrywa się pod maską „wszystko w porządku”. Empatia, uważność i rozmowa mogą stać się pierwszym krokiem w procesie zdrowienia.
 

Jak radzić sobie z załamaniem nerwowym?

Załamanie nerwowe czasem przypomina burzę, która niespodziewanie rozszalała się nad cichym jeziorem codzienności. Fale emocji rozbijają się o brzeg, trudno Ci oddychać, a wszystko, co dotąd wydawało się stałe, powoli traci kontury. W takich momentach nie powinieneś/-naś walczyć z żywiołem, lecz nauczyć się unosić na jego powierzchni. Możesz osiągnąć cel, korzystając z technik relaksacyjnych, które pomogą Ci przetrwać załamanie nerwowe. Dzięki nim odbudujesz swoje poczucie bezpieczeństwa.

Psycholodzy swoim klientom polecają oddychanie przeponowe, które stanowi niezwykle skuteczne narzędzie. Wspomniana technika pozwala wyciszyć się, ponieważ aktywuje układ przywspółczulny, który odpowiada za spokój i regenerację. Badania Herberta Bensona (2000) pokazują, że regularnie stosując tę technikę relaksacji, możesz obniżyć poziom kortyzolu (hormonu stresu). Oddychanie przeponowe pomaga Ci wyciszyć gonitwę myśli. 

Inną formą wsparcia, z której możesz skorzystać, jest trening uważności (mindfulness). Przeprowadzając go regularnie, uczysz się być „tu i teraz”, bez oceniania siebie i własnych reakcji. Badania, które przeprowadził Jon Kabat-Zinn (1990) pokazują, że systematyczna praktyka uważności zmniejsza objawy lękowe i depresyjne. Przyczynia się również do poprawy ogólnego samopoczucia. Uważność jest świadomym kierowaniem uwagi na swój oddech, napływające dźwięki i wrażenia w ciele.

Dzięki mindfulness chwila, która właśnie trwa, może stać się kotwicą w trakcie sztormu. Prawdopodobnie potrzebujesz chwili, by zatrzymać się, rozpoznać swoje potrzeby i znaleźć sposób na to, jak wyjść z załamania nerwowego. Otocz siebie troską i nie obwiniaj siebie o kryzys emocjonalny. Pozwól sobie na doświadczenie tej oznaki słabości.

 

Załamanie nerwowe – kiedy warto udać się do psychoterapeuty?

Przyczyny załamania nerwowego bywają różnorodne. Mogą wynikać z traumatycznych wydarzeń, trudności w relacjach, wypalenia zawodowego czy wieloletniego tłumienia emocji (Kiejna 2015). Niezależnie od tego, co jest źródłem cierpienia, każda osoba przechodząca załamanie nerwowe zasługuje na pomoc i zrozumienie.

Konsekwencje załamania nerwowego bywają poważne. Można zmagać się z zaburzeniami snu, zaburzeniami lękowymi, stanami depresyjnymi, objawami somatycznymi i mieć trudności w podejmowaniu decyzji. Wspomniane skutki często ujawniają się u osób, które doświadczają długotrwałego napięcia emocjonalnego (Zawadzki i in. 2013). Stany kryzysowe, które nie zostały zauważone i przepracowane, na ogół prowadzą do nawrotów załamania nerwowego. Te niekiedy okazują się jeszcze bardziej dotkliwe i bolesne niż pierwszy epizod.
 

. 

W zależności od Twoich indywidualnych potrzeb może zostać Ci zaproponowana:

• terapia poznawczo-behawioralna, która skupia się na zmianie destrukcyjnych schematów myślowych i zachowań,
• terapia psychodynamiczna, która zagłębia się w źródła emocjonalnego bólu. Te często pozostają zakorzenione w przeszłości (Corey 2013).

Psychoterapia nie przynosi ulgi natychmiast, ale z czasem pozwala odzyskać równowagę i wewnętrzny spokój. Psychoterapia przypomina proces odbudowy mostu, który przebiega stopniowo i z dbałością o każdy detal. Nie musisz dźwigać wszystkiego sam/-a. Zasługujesz na to, aby współdzielić ból z drugim człowiekiem, co pozwala go zredukować.

Jeśli czujesz, że wszystko zaczyna Cię przerastać, umów się na psychoterapię online w Twój Psycholog Online. Nasi specjaliści udzielą Ci profesjonalnego wsparcia bez ocen i presji. Zapewnią Ci bezpieczną przestrzeń, w której zrobisz pierwszy krok ku lepszemu samopoczuciu.
 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.; DSM-5-TR). Washington, DC: American Psychiatric Publishing.
Bachmann, K. (2018). Człowiek w kryzysie. Psychologiczne aspekty zaburzeń adaptacyjnych. Warszawa: PWN.
Benson, H. (2000). The relaxation response. HarperTorch.
Corey, G. (2013). Teorie i metody psychoterapii. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Frank, E. (2008). Treating bipolar disorder: A clinician's guide to interpersonal and social rhythm therapy. Guilford Press.
Hammen, C. (2005). Stress and depression. Annual Review of Clinical Psychology, 1(1), 293–319. https://www.annualreviews.org
Herman, J. L. (1992). Trauma and recovery: The aftermath of violence—from domestic abuse to political terror. Basic Books.
Kabat-Zinn, J. (1990). Full catastrophe living: Using the wisdom of your body and mind to face stress, pain, and illness. Delta.
Kępiński, A. (1974). Melancholia. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Kiejna, A. (2015). Psychiatria. Podręcznik dla studentów medycyny. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Neimeyer, R. A. (2001). Meaning reconstruction & the experience of loss. Washington, DC: American Psychological Association.
Shear, M. K. (2012). Complicated grief. New England Journal of Medicine, 366(6), 531–539. 
Zawadzki, B., Popiel, A., & Pragłowska, E. (2013). Psychologia kliniczna. Teoria i praktyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.