Wypalenie zawodowe, jak na nowo poczuć satysfakcję z pracy?

Wypalenie zawodowe jak podają statystyki dotyka nawet 65% Polaków.

Jest więc to zjawisko powszechnie zagrażające osobom aktywnym zawodowo, które przekłada się nie tylko na jakość pracy, ale również na inne przestrzenie życia. Jak wyłapać sygnały świadczące o wypaleniu zawodowym?

Jak poradzić sobie z poczuciem wypalenia w pracy? Czy można na nowo odzyskać motywację i satysfakcję z pracy? – wszystko o wypaleniu zawodowym w naszym artykule.



 

Wypalenie zawodowe – definicja

 

Wypalenie zawodowe przejawia się w poczuciu fizycznego i psychicznego wyczerpania. Każda osoba, która zajmuje określone stanowisko może tego doświadczyć. Jednak badania pokazują, iż największa grupa osób, która spotyka się z tym problemem to osoby pracujące na stanowiskach kierowniczych oraz stresogennych.


Do tej grupy można zaliczyć także:

• lekarzy,

• trenerów, 

• nauczycieli, 

• pielęgniarki,

• pedagogów,

• handlowców,

• psychologów.
   

Wypalenie zawodowe jest wynikiem pojawienia się określonych czynników, które występują po stronie osoby zaangażowanej w pracę, jak również w sferze organizacyjnej, która wywołuje presję czasową. Te dwa czynniki nakładają się na siebie i tworzą mechanizm, który wpływa na pojawienie się syndromu wypalenia zawodowego. Początkowo zespół wypalenia zawodowego przypisywany był tylko tym osobom, które udzielały wsparcia, a także w swej pracy niosły pomoc drugiemu człowiekowi. Jednak obecnie już wiemy, że wypalenie zawodowe może występować u wszystkich przedstawicieli grup zawodowych i wszędzie tam, gdzie wymagane jest zaangażowanie emocjonalne, społeczne oraz poznawcze. Podsumowując i odpowiadając na pytanie, co to jest wypalenie zawodowe, można w skrócie powiedzieć , iż jest to odpowiedź naszego organizmu na pojawiający się nadmiar stresu. A źródłem stresu są wszystkie sytuacje i zdarzenia pojawiające się w pracy.

Zapobieganie – czyli jak nie dopuścić do wypalenia
 

Wbrew pozorom zapobieganie temu zjawisku nie jest rzeczą trudną. Warto poznać kilka ważnych wskazówek, aby w swojej pracy uniknąć wypalenia zawodowego. Oto kilka cennych rad, które warto zapamiętać, aby móc sobie skutecznie pomóc.

 

Wypalenie zawodowe jak sobie radzić?

 

1. Należy być zawsze otwartym na szczerą rozmowę z zaufanymi znajomymi, jak również pracownikami wyższego szczebla. Wymienianie swoich poglądów czy też zwierzanie się jest niezwykle terapeutyczne i oczyszczające. Takie zachowanie często pozwala kierownikom lub szefom, zrozumieć potrzeby i problemy pracowników. Jeśli kilku pracowników w ciągu określonego czasu zgłasza dany problem, na przykład przeciążenie pracą, może się okazać, iż trzeba podjąć kroki naprawcze w tej kwestii. Szczere i otwarte rozmowy pozwolą wprowadzić nowe zmiany, które będą korzystne dla pracownika, ponieważ będzie mógł na nowo czerpać satysfakcję z pracy. Zadowolony pracownik zwiększy swoją wydajność w pracy i będzie lepiej postrzegany przez kadrę kierowniczą. A co za tym idzie przyniesie lepsze zyski dla firmy, w której pracuje,
   
    

2. Czasami dobrym pomysłem jest chwilowy odpoczynek od pracy. Wybranie kilku dni urlopu da możliwość odcięcia się od spraw zawodowych, które często wywołują stres i niechęć do wykonywania swoich obowiązków. Wolny czas zapewni regenerację i polepszenie samopoczucia,
   
    

3. Na polepszenie naszego samopoczucia może wpłynąć aktywność fizyczna. Jeśli jest taka możliwość drogę do pracy możemy pokonać pieszo lub jadąc rowerem. Podczas ćwiczeń uwalniają się endorfiny, które poprawiają nam nastrój oraz zwiększają energię,
   
    

4. Ważnym punktem jest także zadbanie o odpowiednią dietę. Dostarczenie organizmowi wartościowych składników odżywczych pozytywnie wpłynie na poziom naszej energii, a także odpowiednio poprawi nasz nastrój,
   
    

5. Kolejnym pomysłem na walkę z syndromem wypalenia zawodowego jest dbanie o porządkowanie swojego miejsca pracy. Dobra organizacja w miejscu pracy wpływa na lepszą pracę naszego umysłu. Takie podejście zwiększa naszą produktywność, wydajność, zapewnia odpowiedni sposób myślenia o swojej pracy.
   
    

6.  Musimy zadbać także o odpowiednie wysypianie się. Poczucie zmęczenia wpływa na irracjonalne myślenie oraz naszą produktywność w pracy. Nie trzeba nikogo przekonywać, że podstawą odpowiedniego funkcjonowania jest odpowiednia ilość wypoczynku, wyciszenie się oraz relaks.
   
    

7.  Bycie towarzyskim oraz posiadanie odpowiedniego wsparcia ze strony znajomych i przyjaciół zapewni nam odpowiedni komfort psychiczny. Brak poczucia wspólnoty powoduje lęk przed kontaktami z ludźmi. Dlatego warto spędzać swój czas z osobami, które pozytywnie na nas wpływają, po to, by móc się zrelaksować i zapomnieć o pracy,

Czasami słyszymy „nie samą pracą żyje człowiek” i faktycznie jest w tym sporo racji. Oprócz pracy zawodowej trzeba mieć czas na inne przyjemności, zainteresowania oraz hobby. Robić to co sprawia nam radość. Rzeczy, które wykonujemy spontanicznie, bez zegarka na ręku powodują, że czujemy się po prostu szczęśliwi.

Objawy wypalenia zawodowego
 

Najogólniej ujmując wypalenie zawodowe polega na silnym wyczerpaniu organizmu. W trakcie badań zostały wyszczególnione trzy grupy objawów: wyczerpanie psychiczne, fizyczne i emocjonalne.

Wypalenie zawodowe objawy psychiczne:

• sceptyczne podejście do życia zawodowego,
• brak satysfakcji z pracy,
• brak poszanowania własnej osoby,
• przekonanie o swojej niższości w stosunku do innych osób,
• niechęć do pracy oraz brak doceniania samego siebie,
• wzmożona agresja oraz cynizm, przejawiający się w podważaniu norm i wartości obowiązujących w środowisku pracy,
• lekceważące podejście w stosunku do innych ludzi, a także ich problemów,
• poczucie braku kontroli oraz ciągła bezradność,
• myśli samobójcze,
• zerwanie relacji międzyludzkich.

Wypalenie zawodowe objawy fizyczne:
 

• osłabienie organizmu i coraz częstsze pojawianie się objawów chorobowych,
• pojawiające się chroniczne zmęczenie, mimo podjęcia prób odpoczynku,
• zaburzenia snu i towarzyszące mu koszmary senne,
• napięcia mięśniowe w okolicy szyi, ramion i pleców oraz dolegliwości bólowe,
• zmiana nawyków i sposobów żywienia, czego konsekwencją są wahania masy ciała,
• ciągłe zmęczenie oraz brak energii,
• brak źródła motywacji oraz niechęć do działania i samodzielnego podejmowania decyzji,
• przyjmowanie coraz większej ilości leków,
• traktowanie alkoholu i substancji odurzających, jako sposobu na oderwanie się od problemów,

Wypalenie zawodowe objawy emocjonalne:

 

• nadmierne pobudzenie,
• poczucie bezradności i osamotnienia,
• brak nadziei na jakiekolwiek zmiany oraz poczucie bezradności, ogólna niemoc,
• poczucie, że już nic dobrego nas nie spotka w przyszłości, brak perspektyw,
•  rozczarowanie zaistniałą sytuacją, poczucie samotności i pustki,
• naprzemienne odczuwanie smutku i rozpaczy,
• płaczliwość,
• brak motywacji do działania,
• problemy z samokontrolą,
• poczucie, iż funkcjonuje się poza własnym umysłem i ciałem, czyli depersonalizacja.

Wypalenie zawodowe jako jednostka chorobowa

 

Syndromu wypalenia zawodowego, jest coraz częściej rozpatrywany w kategoriach choroby cywilizacyjnej. Dotyka ona współczesne społeczeństwo w coraz szerszym zakresie. Objawy, które towarzyszą wypaleniu zawodowemu, są tak silne, iż nie pozwalają na normalne funkcjonowanie oraz wykonywanie obowiązków zawodowych. Brak reakcji przełożonych i pracownika na zaistniałą sytuację, może powodować popełnienie szeregu błędów, które mogą skutkować znaczącymi, negatywnymi konsekwencjami dla firmy. W 2019 roku, Światowa Organizacja Zdrowia wpisała syndrom wypalenia zawodowego do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób, a moc jej obowiązywania ma miejsce od stycznia 2022 roku. W związku z tym, pojawiły się pytania czy lekarz może wystawić zwolnienie lekarskie, na wymienioną wyżej jednostkę chorobową.
 

                                             
W obecnym czasie coraz częściej pojawia się tendencja pracowników do poszukiwania takich miejsc pracy, w których priorytetem jest dbanie o zdrowie osoby zatrudnionej w większym wymiarze niż przewidują i wymagają tego przepisy BHP. Większość z nich deklaruje iż, byliby w stanie bardziej poświęcać się pracy, gdyby pracodawca podjął większe działania w kierunku lepszej opieki medycznej swojego pracownika.                

Jak radzić sobie z wypaleniem zawodowym – leczenie

 

Aby jeszcze lepiej zrozumieć wypalenie zawodowe należy wiedzieć jakie są przyczyny, etapy, fazy, sposoby leczenia oraz skutki tego stanu.

 

Przyczyny wypalenia zawodowego

 

Przyczyny syndromu wypalenia zawodowego należy rozpatrywać bardzo indywidualnie. Jednak prowadzone badania umożliwiły wyodrębnienie kilku czynników, które mogą wpływać na ryzyko wypalenia. Są to elementy, które są związane bezpośrednio z samym pracownikiem a także jego funkcjonowaniem i osobowością. Ważne są także elementy dotyczące organizacji i kultury pracy, systemów motywowania pracownika. Przyczyny wypalenia zawodowego można podzielić według dwóch kryteriów. Mianowicie przyczyny wynikające z uwarunkowań osobowościowych oraz nieodpowiedniego funkcjonowania organizacji.


Zalicza się do przyczyn wypalenia zawodowego takie elementy jak:

• problemy z opanowywaniem i kontrolowaniem własnych emocji,
• niska samoocena,
• skłonność do zwiększonej rywalizacji,
• traktowanie osób w sposób przedmiotowy, po to aby osiągnąć własne cele,
• nadmierne przepracowywanie się,
• brak nadziei na poprawę swojej sytuacji oraz brak odniesienia postępów i sukcesów w pracy zawodowej,
• odizolowywanie się od ludzi, wyczerpanie, złość i apatia,
• potrzeba bycia perfekcjonistą,
• życiowa bezradność,
• brak pewności siebie w kontaktach międzyludzkich,
• niska samoocena,
• brak odczuwania satysfakcji i radości z pracy,
• nadmiar obowiązków,
• nieproporcjonalne wynagrodzenie w stosunku do wykonywanych obowiązków.
  
   

Etapy wypalenia zawodowego
 

Dla lepszego zrozumienia problemu, należy podkreślić, iż syndrom wypalenia zawodowego nie obejmuje osób, które są przemęczone, a mimo wszystko czerpią radość, satysfakcję i przyjemność z pracy oraz z wykonywanych obowiązków. Problem pojawia się wówczas, gdy wykonywane obowiązki obciążają i przerastają nas fizycznie, a także psychicznie, a w konsekwencji pracownik nie odczuwa satysfakcji z pracy.


Możemy rozróżnić trzy etapy syndromu wypalenia zawodowego:
 

• pierwszy to wyczerpanie emocjonalne, które może przejawiać się ogromnym zmęczeniem oraz poczuciem, iż jesteśmy zawodowo wyeksploatowani,
   
• druga faza objawia się cynizmem i depersonalizacją. Oznacza to iż, coraz bardziej dystansujemy się od współpracowników a także osób, z którymi wcześniej mieliśmy relacje przyjacielskie,
   
• ostatnie stadium to brak postępów w karierze poprzez odczuwanie braku osiągnięć, a także niedostrzeganie odpowiednich kompetencji w swoim działaniu. Skutkiem takiego zachowania jest postrzeganie siebie w bardzo negatywnym świetle, zaniżona samoocena oraz brak wiary w możliwość własnego rozwoju.
   

Fazy wypalenia zawodowego
 

Wszyscy wiemy, iż przyczyną wypalenia zawodowego jest stres. Stres czasami potrafi być mobilizujący, ale w większości ma on działanie negatywne. Dzięki niemu organizm wyzwala określone reakcje. W ten sposób odpowiada na działanie bodźców zwanych stresorami, które są szkodliwe. 
 

Reakcja na stres nazywana jest zespołem adaptacyjnym i występuje w trzech etapach:
 

• pierwsza faza to reakcja alarmowa. Podczas niej zauważamy, że nasz organizm przeżywa szok i automatycznie wyzwala się reakcja organizmu. Reakcja ta ma na celu zapobieganie temu szokowi. Wszystkie zasoby organizmu zostają aktywowane w celu jak najszybszego wyeliminowania zagrożenia. Ta faza uruchamia wszystkie zasoby obronne organizmu. Ma to swoje odzwierciedlenie w zwiększonej pracy nadnerczy oraz układu współczulnego,
   
• druga faza to przystosowanie i odporność. Ta faza koncentruje się głównie na zlikwidowaniu zagrożenia, czyli potencjalnego stresora. Jednak proces ten odbywa się kosztem funkcji fizjologicznych i psychologicznych. Wszystkie zasoby energetyczne i siły obronne są czerpane z podstawowych funkcji organizmu, na rzecz działań obronnych. W konsekwencji czego dochodzi do wyczerpania organizmu,
   
• trzecia faza to wyczerpanie. Jest to moment, w którym zapasy obronne organizmu są na wyczerpaniu. Taki stan powoduje, iż nasz organizm jest bardzo osłabiony, przez co zaczynają nam doskwierać objawy chorobowe i pojawianie się różnych zaburzeń. Powoduje to zwiększone pobudzenie organizmu, które nie sprzyja jednak obronie przed stresorem, a powoduje tylko coraz większe rozregulowanie organizmu. Trzecia faza powoduje coraz większe występowanie chorób.
  
  
   

Wypalenie zawodowe leczenie

 

W walce z syndromem wypalenia zawodowego na pewno pomoże nam szybkie zauważenie problemu oraz odpowiednia diagnoza.

Pierwszym krokiem w leczeniu będzie określenie i jednocześnie przewartościowanie swoich priorytetów. W czasie wystąpienia wypalenia zawodowego zostały one zaburzone, dlatego należy je na nowo ustalić. Ważną rzeczą jest również oddzielenie kwestii prywatnych od zawodowych, po to, by na nowo przywrócić równowagę. Bardzo ważną rzeczą w trakcie odzyskiwania kontroli jest zastanowienie się co trzeba zmienić, aby odzyskać wewnętrzny spokój.

Druga kwestia to nauczenie się sztuki odmawiania i asertywności. Pomoże nam to w stawianiu odpowiednich granic oraz egzekwowaniu naszych praw. Wiedza ta pozwoli nam postępować zgodnie z naszymi przekonaniami.

 

Skutki wypalenia zawodowego

 

Skutki syndromu wypalenia zawodowego mogą przejawiać się w trzech obszarach: psychicznym, fizycznym i emocjonalnym.


W obszarze psychicznym mogą występować następujące skutki:

• agresywne, cyniczne i lekceważące podejście do klienta,
• izolacja od klientów i kolegów z pracy,
• ogólne negatywne nastawienie,
• pesymistyczne podejście do siebie, życia i pracy,
• brak szacunku w stosunku do własnej osoby,
  
   

W wymiarze fizycznym mogą występować następujące skutki:

• bóle żołądka i głowy,
• problemy z zasypianiem i ze snem, występowanie koszmarów sennych,
• zwiększone ciśnienie tętnicze,
• osłabienie, brak energii,
• problemy zdrowotne związane z nadużywaniem kawy, papierosów, leków czy też narkotyków,
• nadmierne przemęczenie,
• brak energii do podjęcia aktywności fizycznej,
• coraz częstsze pojawianie się objawów chorobowych,
• przewlekły stres,
• problemy z odżywianiem,

Z kolei w wymiarze emocjonalnym, występować mogą następujące skutki:
 

• brak wiary w jakąkolwiek zmianę swojej sytuacji,
• niska samoocena,
• zmienne nastroje,
• poczucie bezradności, przygnębienia, rozczarowania i beznadziejności,
• uczucie zniechęcenia i osamotnienia,
• częsty płacz,

Jakich zawodów najczęściej dotyczy syndrom wypalenia zawodowego

 

Syndrom wypalenia zawodowego najczęściej dotyka te zawody, które wymagają ciągłego kontaktu z drugim człowiekiem. Przykładem mogą być: pracownicy socjalni, menedżerowie, lekarze, nauczyciele, sprzedawcy. Należy jednak pamiętać, iż wypalenie zawodowe może dotknąć każdego pracownika, który narażony jest na długotrwały stres.

 

Literatura
 

Maslach Ch., Wypalenie – w perspektywie wielowymiarowe, [w:] H. Sęk (red.), Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Ogińska-Bulik N., Stres zawodowy w zawodach usług społecznych. Źródła – konsekwencje – zapobieganie, Difin, Warszawa 2006.

Bartkowiak G., Psychologia zarządzania, Wyd. AE, Poznań 1999.