Dialog motywujący - zasady i skuteczność

Czym jest dialog motywujący - motivational interviewing ?

 

Czym jest dialog motywujący? Dialog motywujący (motivational interviewing) to styl terapeutyczny skoncentrowany na kliencie, który pomaga mu w dokonywaniu zmian. Jaki jest cel dialogu motywującego? Motywacyjne rozmowy mają na celu zwiększenie gotowości danej osoby do przechodzenia procesu zmiany. Specjalista dialogu motywującego kieruje w taki sposób rozmowę, aby pragnienie zmiany oraz motywacja do zmiany była coraz silniejsza i trwalsza. 

Osoba, która potrzebuje zmiany w swoim życiu, zazwyczaj zmaga się z wewnętrzną ambiwalencją. Jednocześnie pragnie zmiany, a także stara się jej unikać. Wywiad motywujący powoduje, że osoba ma większą wiarę w siebie oraz swoje działania. Osoba nie jest dłużej w stanie ambiwalencji, ponieważ dzięki dialogowi motywującymi rozwiązuje swoje konflikty wewnętrzne. Skuteczność metody dialogu jest potwierdzona wieloma badaniami naukowymi. Zmiana poprzez dialog jest bardzo pomocna w trwałej zmianie wyuczonych schematów działania.
 

Komunikacja motywacyjna bazuje na występowaniu motywacji u pacjenta oraz jego zachowaniu. Ta metoda pracy opiera się na wspierającym i empatycznym podejściu do pacjenta. Wykorzystanie dialogu motywującego w pracy terapeutycznej ma szerokie zastosowanie, jednak głównie jest on używany w leczeniu uzależnień. 

 

Czym jest Stowarzyszenie Dialogu Motywującego? Polskie Stowarzyszenie Dialogu Motywującego jest organizacją zrzeszającą ludzi, którzy w swojej pracy klinicznej, naukowej, lub dydaktycznej rozpowszechniają bądź wykorzystują dialog motywujący. Przedstawiciele dialogu motywującego mają za cel, mi.in dbałość o wysokie standardy praktyki zawodowej i etyki dialogu motywującego oraz promowanie dialogu motywującego dla dobra społecznego. 

Dydaktyka dialogu motywującego - gdzie można opanować dialog motywujący w praktyce? Gdzie można otrzymać pozwolenie na dialog motywujący wykorzystywany w codziennej pracy? Polski Instytut Dialogu Motywującego to instytucja zajmująca się szkoleniem specjalistów w zakresie dialogu motywującego. Jaki jest cel działalności Polskiego Instytutu Dialogu Motywującego? Instytut Dialogu Motywującego wspiera specjalistów, którzy w swojej pracy chcą jak najskuteczniej pomagać ludziom dążącym do zmian. Dzięki szkoleniu w instytucie, motywacyjne zmiany są łatwiejsze do osiągnięcia. 

 

Zasady metody dialogu motywującego 
 

Metody dialogu motywującego są pomocne dla osób, które w swoim życiu chcą dokonać znaczących zmian. Dialog motywujący Millera i Rollnicka dzieli się na dwie fazy: zwiększanie i wspieranie motywacji do zmiany oraz utrwalenie zaangażowania pacjenta. Jaki jest cel dialogu motywującego?

 

Praktyka dialogu motywującego opiera się na wywoływaniu języka zmiany u pacjenta. Język zmiany to sytuacja, w której dana osoba coraz bardziej przekonuje się do dokonania zmiany. Mogą to być zdania, takie jak: “Faktycznie powinienem częściej odpoczywać, czułbym się wtedy lepiej.”, “Odkładanie pieniędzy na oszczędności może nie być najgorszym pomysłem.”. Rolą terapeuty to towarzyszenie w dialogu motywującym poprzez prowokowanie języka zmiany. Terapeuta dokonuje tego formułując odpowiednie stwierdzenia oraz pytania: “To bardzo ważne, że zauważył Pan, jak istotny jest dla Pana odpoczynek.”, “Jak wyobraża Pani sobie swoje życie, gdy zaoszczędzi Pani pieniądze?”. Umiejętności komunikacyjne oraz rozumienie dialogu motywującego są niezbędne do bycia dobrym specjalistą w korzystaniu z tej metody.

Jakie są zasady dialogu motywującego? W zakresie dialogu motywującego można wyróżnić zasady, którymi powinni kierować się specjaliści DM. Podstawową zasadą dialogu motywującego jest równowaga między podążaniem za pacjentem (jego przemyśleniami, emocjami) oraz prowadzeniem pacjenta w kierunku zmiany (poprzez udzielanie informacji, rad). W procesie zmiany ważny jest szacunek do drugiego człowieka oraz jego autonomii. Dialog motywujący umożliwia przemianę, ponieważ pacjenci mogą dostrzec własne wartości oraz potrzebę podjęcia zmiany. Metodologia dialogu motywującego zakłada pomoc ludziom w odkrywaniu, jak zmiana zachowania może polepszyć ich życie. 

Jakie są elementy dialogu motywującego? Metoda pracy oparta na dialogu przedstawia wartości, którymi powinni kierować się specjaliści korzystający z tej metody. W dialogu motywującym podstawowym elementem jest współpraca między specjalistą a pacjentem, ponieważ dzięki wsparciu zewnętrznemu pacjentowi łatwiej jest dokonać zmianę.

 

Skuteczność dialogu motywującego

Jakie są przyczyny skuteczności dialogu motywującego? Skuteczność metody dialogu i wpływ dialogu motywującego na proces zmiany został potwierdzony wieloma badaniami empirycznymi. Wykazano, że motywacyjne rozmowy są szczególnie przydatne w pracy z osobami uzależnionymi i posiadającymi problemy zdrowotne. Dialog motywujący jest skuteczny, ponieważ buduje w pacjencie przekonanie o własnej sprawczości. Gdy oprócz deklaracji pacjenta o zmianie można zaobserwować motywacyjne zachowanie, wtedy można dostrzec prawdziwą wartość dialogu motywującego. Praktyka dialogu motywującego jest łączona z wieloma podejściami terapeutycznymi i wykazuje wysoką skuteczność w pomocy pacjentom w dokonywaniu zmian. 

Dla jakich osób dialog motywujący jest najskuteczniejszy?
 

Dla jakich osób dialog motywujący jest mniej skuteczny? Dialog motywujący nie zawsze jest dobrym rozwiązaniem w procesie zmiany. Dialog motywujący to skuteczna metoda, jednak w przypadku pacjentów, u których występuje gotowość do dokonania zmian, nie występuje konieczność zastosowania dialogu motywującego i może on jedynie pogorszyć motywację pacjenta. Dialog motywujący jest przydatny jedynie w przypadku osób z nastawieniem ambiwalentnym bądź niechętnym do zmiany. Zmiana motywacji jest także utrudniona w przypadku osób uzależnionych od nikotyny. Dialog motywujący wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu uzależnień, jednak uzależnienie od nikotyny zdaje się być odporne na działanie dialogu motywującego. Nadal są prowadzone badania naukowe, aby zrozumieć brak skuteczności DM u palaczy tytoniu.
 

Jak pomóc w zmianie ? - elementy dialogu motywującego

Kluczowa rola dialogu motywującego to jak pomóc ludziom w zmianie? Dokonanie trwałej zmiany jest dla ludzi trudnym wyzwaniem. To dlatego tak często potrzebujemy, aby w zmianie towarzyszyła nam osoba motywująca do działania. Dobrym rozwiązaniem w rozpoczęciu zmiany jest skorzystanie z pomocy specjalisty dialogu motywującego. Takim specjalistą może być między innymi psycholog oraz psychoterapeuta. Specjaliści z zakresu zdrowia psychicznego często mają dobrze opanowany wywiad motywujący, ponieważ jest on przydatny w codziennej pracy tych specjalistów.

 

Najwcześniejszym etapem zmiany jest moment przedkontemplacyjny. Na tym etapie nie występuje jeszcze pragnienie zmiany czy motywacja do zmiany. Może także występować w małym stopniu, ale nie w takim stopniu, aby zmotywować pacjenta do dokonania zmiany. Pacjent nie dostrzega szkodliwości swoich działań, ponieważ zalety danego zachowania przeważają wady. Przykładem może być osoba, która pochopnie wydaje pieniądze i jest zadowolona z ilości rzeczy, którą jest w stanie kupić. Możliwość dowolnego wydawania pieniędzy jest dla tej osoby bardziej atrakcyjna niż oszczędzanie. 

Kolejnym etapem jest faza kontemplacji. Na tym etapie osoba zauważa, że jej zachowanie nie jest do końca przez nią pożądane. Powoli zaczyna pojawiać się motywacyjne podejście u pacjenta, jednak najpierw trzeba przejść przez moment ambiwalencji. Jest to czas rozważań, gdy pojawia się zastanowienie, czy lepiej pozostać przy swoich obecnych nawykach, czy dokonać zmiany. 

Przygotowanie to etap, w którym osoba zobowiązuje się do zmiany i czuje się za to odpowiedzialna. Pojawia się wewnętrzna motywacja, która pcha do dalszych rozważań dotyczących szkodliwości obecnego zachowania. Na tym etapie można zdać sobie sprawę, że negatywne skutki zachowania przewyższają korzyści. Dana osoba wydająca wiele pieniędzy może uświadomić sobie, że bez oszczędzania nie jest w stanie zakupić cenniejszych dóbr materialnych, które byłyby dla niej przydatne. Fakt ten może zmotywować do zmiany swojego zachowania na bardziej korzystne. 

Kolejny etap to decyzja o zmianie. Na tym etapie można zauważyć wpływ dialogu motywującego na myślenie oraz działanie człowieka. Osoba zaczyna aktywnie zmieniać swoje zachowanie poprzez czyny przybliżające ją do dokonania zmiany. Przykładem takiego zachowania może być założenie konta oszczędnościowego w banku, gdy ma się problemy z nadmiernym wydawaniem pieniędzy. Osoba będąca w tym etapie jest bardzo zaangażowana w zmianę, ale najczęściej nie jest w stanie sama utrzymać procesu zmiany. Aby udało się dokonywać kolejnych działań potrzebnych do zmiany, potrzebna jest pomoc z zewnątrz (np. terapeuty czy przyjaciela).

Na etapie utrzymania zmiany można zaobserwować stosunkowo trwałe motywacyjne zmiany.
 

Załamanie zmiany to etap, który często jest nieprzyjemny dla osoby dokonującej zmiany. Motywacyjne zachowanie ponownie przestaje być korzystne w odczuciu pacjenta. Może być to chwilowy kryzys bądź utrwalony, który skutkuje odrzuceniem dotychczasowych zmian. W odczuciu osoby chwilowy kryzys nie powoduje rezygnowania z podjętych zmian. Na przykład osoba mająca problem z nadmiernym wydawaniem pieniędzy, może ulec pokusie wydania sporej ilości pieniędzy na dobra materialne, które nie są jej potrzebne. To jednak nie powoduje, że starania których dokonywała przez ostatnie kilka miesięcy są zaprzepaszczone. W przypadku utrwalonego kryzysu, wszystkie starania podjęte w celu zmiany są postrzegane jako strata czasu oraz energii. Osoba może spróbować ponownie dokonać tej samej zmiany lub pozostać przy starym schemacie zachowania. 
 

Ważne jest podkreślenie, że etapy zmiany zachowania nie mają stałej kolejności. Będąc w procesie zmiany można zacząć swoją terapię na dowolnym etapie. Może także przechodzić etapy zmiany w różnej kolejności.  

 

Dialog motywujący w terapii

Specjalista dialogu motywującego - kim jest i czym zajmuje się w swojej pracy? Specjalista dialogu motywującego to osoba motywująca pacjentów do zmiany zachowania, które pacjenci postrzegają jako niezadowalające lub szkodliwe. Specjalista DM w swojej pracy wykorzystuje takie elementy dialogu motywującego, jak: współpraca, empatia oraz szacunek. Rolą specjalisty DM jest wydobywanie języka zmiany u swoich pacjentów, który umożliwia podjęcie kolejnych kroków ku zmianie. 

 

Narzędzia stosowane przez psychoterapeutę mają różną formę. Jednym z narzędzi wykorzystywanym w psychoterapii jest właśnie dialog motywujący. Kluczowa rola dialogu motywującego jest obserwowana w różnych podejściach terapeutycznych, na przykład w terapii poznawczo-behawioralnej. Wykorzystanie dialogu motywującego w pracy z pacjentem zdaje się zwiększać efektywność oddziaływań terapeutycznych. Terapeutyczne towarzyszenie w dialogu motywującym pomaga pacjentowi na dokonywanie trwalszych zmian w swoim życiu.

Wiele badań potwierdziło zakres skuteczności dialogu motywującego - w których obszarach pracy z pacjentem działa skutecznie oraz nieskutecznie. Komunikacja motywacyjna jest szczególnie skuteczna w pracy z osobami uzależnionymi behawioralnie oraz doświadczającymi problemów zdrowotnych. Terapia z pacjentem niezmotywowanym jest trudna, jednakże dialog motywujący w tym przypadku zdecydowanie ułatwia prowadzenie procesu terapeutycznego. 

Jaki jest cel dialogu motywującego w terapii? Dialog motywujący opiera się na empatycznym, akceptującym i zaangażowanym podejściu do pacjenta. Metoda pracy oparta na dialogu polepsza stosunki między terapeutą i pacjentem, tworząc zadowalającą relację terapeutyczną. Należy pamiętać, że dobra relacja terapeutyczna przekłada się na skuteczność i satysfakcję z terapii, dlatego dbanie o nią jest bardzo ważne.

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Bibliografia

Hettema, J., Steele, J., & Miller, W. R. (2005). Motivational interviewing. Annual review of clinical psychology, 1, 91–111.
Miller, W. R., & Rose, G. S. (2009). Toward a theory of motivational interviewing. The American psychologist, 64(6), 527–537.
Motivational Interviewing Network of Trainers. (2019). Understanding Motivational Interviewing. [data dostępu: 06.05.2024]
Moyers, T. B., Miller, W. R., & Hendrickson, S. M. L. (2005). How does motivational interviewing work? Therapist interpersonal skill predicts client involvement within motivational interviewing sessions. Journal of consulting and clinical psychology, 73(4), 590–598.
Recovery First Treatment Center. (2023). Motivational Interviewing: Stages of Change. [data dostępu: 06.05.2024]