Déjà vu - co to jest ? Czy Déjà vu jest niebezpieczne?

Zjawisko déjà vu - charakterystyka 

Déjà vu to zjawisko polegające na odczuwaniu znajomości sytuacji, mimo że doświadcza się jej po raz pierwszy. Można powiedzieć, że jest to fałszywe wspomnienie. Termin déjà vu pochodzi z języka francuskiego i oznacza „już widziane”.

Badania wskazują, że uczucie déjà vu występuje częściej u młodych ludzi, zwłaszcza tych, którzy dużo podróżują. Déjà vu pojawia się nagle i trwa krótko, zazwyczaj kilka do kilkunastu sekund. Osoba doświadczająca déjà vu ma wrażenie, że bieżąca sytuacja miała miejsce już wcześniej, mimo że wie, że to niemożliwe.
 

Odwrócone déjà vu to zjawisko zwane jamais vu, które polega na błędnym rozpoznaniu znanej sytuacji jako nowej i nieznanej. 

Przykłady déjà vu obejmują:
 

• wrażenie, że w nowo odwiedzanym miejscu już się było,
• poczucie, że rozmowa, którą się właśnie prowadzi, miała już miejsce,
• odczucie, że oglądany film lub czytana książka są znajome,
• sytuacje przypominające coś znanego,
• spotkanie z osobą, która wydaje się znana, mimo że jest nieznajoma,
• wykonywanie nowego zadania z poczuciem, że zna się kolejne kroki.

Jamais vu - czym jest odwrócone déjà vu 

 

Jamais vu jest odwrotnością deja vu; osoba dotknięta nim  jest przekonana, że nie przeżyła danej sytuacji ani nie była w danym miejscu, mimo że w rzeczywistości miało to miejsce.

 

Badania wykazują, że częstość występowania jamais vu wiąże się z nieprawidłowym funkcjonowaniem płatów skroniowych, które znajdują się po obu stronach głowy, tuż nad uszami.  Zjawisko to jest często doświadczane przez osoby chore na epilepsję, co może być związane z utratą pamięci.
 

Przewlekłe zmęczenie również sprzyja doświadczaniu jamais vu. Jeśli nie możesz przypomnieć sobie znaczenia znanego słowa, może to być objaw jamais vu, sugerujący potrzebę odpoczynku. 

 

Déjà vu - przyczyny

Przyczyny deja vu nadal pozostają zagadką dla naukowców. Początkowo uważano, że związane jest ono z analizą bodźców wzrokowych przez mózg, jednak teoria ta została obalona, gdyż déjà vu mogą doświadczać również osoby niewidome, bazując na innych zmysłach, takich jak słuch, węch i dotyk. Teorie dotyczące déjà vu są więc różnorodne.

Obecnie badacze psychiatrii i psychologii skłaniają się ku teorii pamięci utajonej, która sugeruje, że dana osoba przeżyła już podobne wydarzenie, ale nie była tego świadoma. W mózgu pozostało wspomnienie, które uaktywnia się w identycznej sytuacji. Inna teoria zakłada, że konkretny bodziec wywołuje fałszywe wspomnienie, które mózg uznaje za prawdziwe. Jeszcze inna hipoteza mówi o dysonansie w pracy półkul mózgowych, gdzie jedna z półkul już coś zapamiętała, a druga jeszcze nie. Ten dysonans może wywołać wrażenie, że coś już się przeżyło.

 

Akira O’Connor zajmował się badaniem zjawiska déjà vu i wraz z zespołem nauczył się kreować fałszywe wspomnienia. Badani podawali ciąg słów mających wspólny mianownik, jednak tego wspólnego mianownika nie podawano. Pytani o niego, odbierali je jako coś, co mogło paść w kontekście badania. O’Connor stwierdził, że déjà vu może dotyczy  sprawdzianu mózgu, który wysyła sprzeczne komunikaty między wspomnieniem, a faktycznym doświadczeniem, by przetestować pamięć.

Może być także objawem chorobowym, jeśli deja vu występuje często i intensywnie, towarzysząc padaczce skroniowej, aurze migrenowej czy innym zaburzeniom neurologicznym. Aby stwierdzić, że jest częścią schorzenia, muszą występować również inne objawy.

Alan Brown przeanalizował literaturę na temat déjà vu, wskazując, że około 2/3 ludzi doświadcza tego zjawiska w pewnym momencie życia, a najczęstszym wyzwalaczem jest scena lub miejsce, a także rozmowa. Badania nad deja vu sugerują, że déjà vu może być związane z padaczką płata skroniowego, gdzie napady zaczynają się w tej części mózgu.
 

Carl Gustav Jung i Zygmunt Freud mieli różne teorie na temat déjà vu. Jung uważał, że jest to produkt zbiorowej nieświadomości, podczas gdy Freud sugerował, że wynika z ponownego przeżywania nieświadomej traumy. Badania wykazały także, że déjà vu może być wynikiem konfliktu w pamięci lub błędnej rekonstrukcji doświadczeń. Wyjaśnienie zjawiska deja vu i jego przyczyn wymaga dogłębnej analizy wielu aspektów.

Anomalie mózgu w płacie skroniowym również mogą być związane z déjà vu. Płat skroniowy, który odgrywa istotną rolę w procesach pamięciowych i rozpoznawaniu, może doświadczać chwilowych zakłóceń, które prowadzą do uczucia, że nowa sytuacja jest znajoma. Badania na pacjentach z epilepsją skroniową wykazały, że napady w tym obszarze mózgu często poprzedzają epizody déjà vu, sugerując, że niewielkie, lokalne wyładowania elektryczne mogą wywoływać to zjawisko.

Niektórzy neurolodzy uważają, że déjà vu może być przypadkowym "odpaleniem neuronów", na co mogą wpływać zmęczenie lub stres, gdyż deja vu a stres są bardzo powiązane.

Teorie déjà vu są różnorodne i próbują wyjaśnić to zjawisko z różnych perspektyw. Jedna z teorii sugeruje, że déjà vu może wynikać z błędnego przetwarzania pamięci, gdzie wspomnienie o konkretnej sytuacji jest mylnie identyfikowane jako nowe doświadczenie. Inna teoria wskazuje na możliwość istnienia niewielkich zakłóceń w synchronizacji pracy różnych części mózgu, co może prowadzić do uczucia znajomości.

Sprawdzanie pamięci w kontekście déjà vu polega na tym, że mózg próbuje dopasować nowe doświadczenie do wcześniej zapisanych wspomnień. Kiedy natrafia na coś podobnego, ale nie identycznego, może to wywołać wrażenie déjà vu. To zjawisko często jest związane z pracą płata skroniowego, który odgrywa kluczową rolę w procesach pamięciowych.

Warto również wspomnieć o tym, że różne części mózgu, takie jak hipokamp i płat czołowy, są zaangażowane w doświadczenie déjà vu. Hipokamp odpowiada za tworzenie i przechowywanie nowych wspomnień, natomiast płat czołowy jest zaangażowany w ocenę i rozpoznawanie nowych informacji. Zakłócenia w ich współpracy mogą prowadzić do złudzenia pamięciowego, jakim jest déjà vu.

Déjà vu - objawy

Zjawisko déjà vu może objawiać się jako nagłe odczucie znajomości przedmiotu lub osoby, mimo że wiemy, iż nigdy wcześniej ich nie spotkaliśmy. Odczuwanie zjawiska deja vu może także przybierać formę przedłużających się stanów emocjonalnych, trwających nawet kilka godzin, podczas których jakaś sytuacja lub miejsce wydają się znane, mimo iż wiemy, że nigdy wcześniej tam nie byliśmy.
 

Występowanie zjawiska déjà vu może dotyczyć różnych aspektów życia, bez żadnych wyraźnych granic. Osoba doświadczająca déjà vu może mieć poczucie, że już odbyła konkretną rozmowę, odwiedziła dane miejsce, a wszystkie elementy – słowa, dźwięki, obrazy, zapachy – były identyczne. Czasami osoba ta może nawet być przekonana, że wie, co zaraz się wydarzy, ponieważ wydaje jej się, że przeżywa tę sytuację ponownie.

Jak radzić sobie ze zjawiskiem déjà vu 

Radzenie sobie ze zjawiskiem déjà vu wymaga zrozumienia jego mechanizmów oraz zastosowania strategii, które mogą pomóc w łagodzeniu jego wpływu. Odczucie déjà vu, będące fenomenem i złudzeniem pamięciowym, może wywoływać dezorientację lub niepokój, dlatego ważne jest, aby podejść do tego zjawiska w sposób świadomy i metodyczny.

Po pierwsze, istotne jest rozpoznanie, że déjà vu jest powszechnym doświadczeniem i zazwyczaj nie wskazuje na poważne problemy zdrowotne. Badania sugerują, że zjawisko to może być związane z drobnymi nieprawidłowościami w funkcjonowaniu mózgu, takimi jak opóźnienie w komunikacji między półkulami mózgowymi lub niepełna synchronizacja między różnymi systemami pamięciowymi.

Aby radzić sobie z déjà vu, można zastosować następujące podejścia:
 

1. Techniki relaksacyjne: głębokie oddychanie, medytacja i inne techniki relaksacyjne mogą pomóc w redukcji stresu i napięcia, co może zmniejszyć częstotliwość występowania odczuć déjà vu. Regularne praktykowanie tych technik pomaga w utrzymaniu spokoju i równowagi psychicznej.
 

2. Świadoma analiza sytuacji: kiedy doświadczasz déjà vu, warto próbować świadomie analizować sytuacje, w której się znajdujesz. Zadaj sobie pytania, które mogą pomóc w rozpoznaniu, czy rzeczywiście mogłeś doświadczyć podobnej sytuacji wcześniej. Taka analiza może pomóc w zminimalizowaniu złudzenia pamięciowego.
 

3. Zdrowy tryb życia: dbanie o zdrowy tryb życia, w tym regularny sen, zdrową dietę i umiarkowaną aktywność fizyczną, może wspierać prawidłowe funkcjonowanie mózgu i zmniejszać ryzyko występowania déjà vu. Regularny sen jest szczególnie ważny, ponieważ brak snu może zwiększać podatność na złudzenia pamięciowe.
 

4. Unikanie nadmiernego stresu: stres i przemęczenie mogą zwiększać częstotliwość występowania déjà vu. Dlatego ważne jest, aby unikać nadmiernego stresu i znaleźć skuteczne sposoby jego redukcji, takie jak hobby, ćwiczenia fizyczne czy spędzanie czasu z bliskimi.
 

5. Konsultacja z profesjonalistą, z psychologiem online: jeśli odczucia déjà vu pojawiają się często, są intensywne lub towarzyszą im inne objawy (np. bóle głowy, zaburzenia koncentracji), warto skonsultować się z lekarzem lub specjalistą od zdrowia psychicznego. Może to pomóc w wykluczeniu ewentualnych schorzeń neurologicznych lub psychicznych.

 

Déjà vu, a psychoterapia

 

Radzenie sobie ze zjawiskiem déjà vu może być wspomagane przez różne strategie terapeutyczne. Psychoterapia stanowi bezpieczne i wszechstronne narzędzie, które może pomóc w zrozumieniu oraz radzeniu sobie z tym zjawiskiem. 

 

Psychoterapia, szczególnie poznawczo-behawioralna, może być użyteczna w radzeniu sobie z déjà vu dzięki wykorzystaniu takich narzędzi jak:
 

1. Identyfikacja wyzwalaczy: terapeuta może pomóc w zidentyfikowaniu sytuacji lub myśli, które mogą wywoływać odczucia déjà vu. Zrozumienie tych wyzwalaczy jest kluczowe do opracowania strategii radzenia sobie.
   
2. Techniki uziemiające: w trakcie sesji terapeutycznych pacjenci mogą nauczyć się technik uziemiających, które pomagają utrzymać kontakt z rzeczywistością i zredukować niepokój związany z déjà vu. Przykładem takiej techniki może być świadome skupienie się na otoczeniu i przypomnienie sobie, gdzie się aktualnie znajdują.
 

3. Praca nad lękiem: terapeuci mogą pomóc pacjentom zidentyfikować i zarządzać lękiem, który może towarzyszyć déjà vu. Techniki relaksacyjne, medytacja i terapia poznawcza mogą być pomocne w redukcji ogólnego poziomu stresu i lęku.
 

4. Zrozumienie mechanizmów pamięci: w ramach terapii pacjenci mogą dowiedzieć się więcej o mechanizmach pamięci i o tym, dlaczego doświadczają déjà vu. Lepsze zrozumienie tego fenomenu może pomóc w zmniejszeniu jego wpływu na ich życie.
 

5. Wzmocnienie zdrowych nawyków: terapeuta może również pomóc w opracowaniu zdrowych nawyków, takich jak regularny sen, zdrowa dieta i aktywność fizyczna, które wspierają ogólne zdrowie psychiczne i mogą zmniejszyć częstotliwość występowania déjà vu.

 

Dzięki psychoterapii osoby doświadczające déjà vu mogą lepiej zrozumieć to zjawisko i nauczyć się skutecznych metod radzenia sobie z nim, co może znacząco poprawić jakość życia.

 

ZAREZERWUJ WIZYTĘ

Literatura
 

Drożdż, T. (2002). Zjawisko déjà vu: rys historyczno-teoretyczny.

Zaloga, M. T. (2006). Deja vu, czyli twoj mozg juz tu byl. Wiedza i Życie, (04), 66-68.

Walkiewicz, M. (2008). KONTROLOWANE DÉJÀVU. Kino, 42(489), 46.