Pracoholizm

Czym jest pracoholizm - definicja

Można zastanawiać się “pracoholizm uzależnienie czy pasja?”. Jaka jest na pracoholizm definicja, jakie są objawy i skutki pracoholizmu, jakie ma pracoholizm leczenie, aż wreszcie jak nadmierne zaabsorbowanie pracą wpływa na relacje rodzinne czy partnerskie - na te wszystkie pytanie postaramy się odpowiedzieć w poniższym tekście. 

Pracoholizm definicja - termin pracoholizm został po raz pierwszy użyty w 1968 roku przez Wayne’a Oates’a i określał on ludzi, którzy traktują pracę jako największą życiową wartość i odczuwają wręcz przymus wykonywania pracy. Określenie to miało być w założeniu podobne do “alkoholizmu” po to, by ukazać jego negatywną cechę, a więc uzależnienie. W skrócie pracoholizm to uzależnienie od pracy. Pracoholicy cechują się niekontrolowanym, wewnętrznym przymusem wykonywania czynności zawodowych, myślenia o pracy i silnym dyskomfortem w sytuacjach, kiedy nie pracują. Poświęcają oni pracy coraz więcej czasu, zaniedbując przy tym obowiązki domowe, relacje rodzinne czy partnerskie, a nawet rezygnując ze swoich zainteresowań czy pasji. 

Nie znajdują oni czasu na hobby, wypoczynek i na sen, a największą satysfakcję w życiu dostarcza im właśnie praca. Kiedy nie mogą pracować, są nieszczęśliwi a czas wolny to dla nich udręka. Pracoholicy żyją w permanentnym stresie, są też często uzależnieni od pieniędzy, organizm pracoholika jest przemęczony i szuka  energii w energetykach lub dopalaczach.

Co więcej, badania jasno pokazują, że poświęcanie obowiązkom zawodowym ponad 11 godzin dziennie (przy założeniu, że dzień pracy wynosi 7-8 godzin), powoduje o 67% większe ryzyko chorób serca. Dodatkowo praca powyżej 52 godzin tygodniowo jest i tak dużo mniej efektywna. 

Pracoholik, podobnie jak perfekcjonista, nie potrafi docenić swojego zaangażowania i swoich sukcesów. Wręcz przeciwnie- jest z nich ciągle niezadowolony, nie cieszy się z osiągnięć.   
 

Przyczyny pracoholizmu
 

Jakie są przyczyny pracoholizmu i czy wewnętrzny przymus pracy jest następstwem indywidualnych cech charakteru? Podobnie jak w przypadku wielu zaburzeń psychicznych, nie ma jednej konkretnej przyczyny, której wystąpienie powoduje uzależnienie od pracy. Istnieje jednak kilka cech człowieka, oraz kilka “wyzwalaczy”, których wystąpienie może prowadzić do pracoholizmu.

Jakie więc ma pracoholizm przyczyny? Po pierwsze przyczyny pracoholizmu możemy podzielić na kilka grup. Pierwszą z nich są indywidualne cechy charakteru. Jakie to są więc cechy mogące przyczynić się do pracoholizmu?:

• problem pracoholizmu dotyczy często perfekcjonistów, którzy nie umieją być zadowoleni ze swojej pracy i ze swoich osiągnięć. Nie cieszą się z sukcesów, ciągle stawiają sobie nowe, niejednokrotnie niemożliwe do zrealizowania cele,
   

• niezdrowa, nadmierna ambicja - cecha ta, jeśli nas mobilizuje i motywuje do działań, jest cechą pozytywną. Jeśli z kolei zaczyna być nadmierna, albo założone plany są zbyt ambitne lub wręcz niemożliwe do osiągnięcia, może to prowadzić do pracoholizmu,
   

• zaburzone poczucie własnej wartości, niedojrzałość emocjonalna - osoby niedojrzałe emocjonalnie lub z niską samooceną mają tendencję do uciekania w pracę., chcąc w ten sposób udowodnić swoją wartość. Co więcej, ucieczka taka jest dla nich oderwaniem od stresu, a wewnętrzny przymus wykonywania pracy pochłania ich na tyle, że zapominają o innych problemach lub niepowodzeniach,
   

• pracoholicy mogą być mało asertywni, by móc jasno oddzielić obowiązki zawodowe od życia prywatnego; często nie umieją odmówić szefowi, poświęcając pracy swój wolny czas,
   

• mają mniejszą potrzebę snu, a ich odporność na zmęczenie jest większa, 
   

• są pomysłowi, lubią wyzwania,
   

• dobrze znoszą przepracowanie choć często doświadczają wypalenia zawodowego.

Jakie mogą z kolei być wyzwalacze zewnętrzne, które prowadzić mogą do pojawienia się pracoholizmu? Pracoholizm przyczyny zewnętrzne:

• środowisko pracy, a dokładniej presja w miejscu pracy oraz przeciążenie obowiązkami zawodowymi,

• dodatkowe, zachęcające do pracy w święta czy weekendy wynagrodzenie,

• rosnące oczekiwania wobec pracowników,

• motywowanie pracowników do pracy w nadgodzinach awansem,

• ciągle zwiększająca się potrzeba cięcia kosztów oraz ograniczania wydatków, a co za tym idzie nakładanie coraz nowych obowiązków na pracowników.

Na pojawienie się problemu pracoholizmu może wpłynąć też szereg innych czynników rodzinnych, materialnych czy organizacyjnych. Są nimi np:

• uciekanie w pracę przez napiętą atmosferę w domu,

• zła sytuacja finansowa lub chęć podreperowania budżetu,

• zła organizacja pracy, prowadząca do pracy dłuższej, ale mniej efektywnej,

• brak umiejętności lub brak chęci delegowania zadań dla swoich pracowników,

• obawa przed utratą pracy.

Objawy pracoholizmu

Jakie są objawy pracoholizmu i czy zaangażowanie w pracę to zawsze pracoholizm? Dla wielu osób, pracoholizm to zjawisko pozytywne lub nawet powód do dumy.
 

Jakie więc ma pracoholizm objawy choroby?
 

By móc postawić diagnozę jaką jest pracoholizm, muszą wystąpić przynajmniej trzy z wymienionych poniżej kryteriów:

• główne kryterium pracoholizmu to ciągły wzrost zaangażowania w wykonywanie pracy pod względem czasu i sił,

• nadmierne zaangażowanie i koncentrowanie na pracy, skupienie na niej swoich myśli, wyobrażeń i celów, oraz zaniedbywanie innych płaszczyzn życiowych,

• objawy pracoholizmu to też podejmowanie daremnych prób zaprzestania pracy, a w przypadku ich wdrożenia uczucie lęku i napięcia,

• utrata kontroli nad czasem poświęconym pracy, brak możliwości oceny ile rzeczywiście zajmuje praca,

• zmniejszenie satysfakcji z pracy,

• pojawiające się problemy zdrowotne, zaburzenia psychiczne i trudności w funkcjonowaniu społecznym.

Pracoholizm objawy choroby inne:

• porządkowanie swojego życia wokół pracy,

• problemy ze snem, bóle głowy, ciągłe myślenie o pracy,

• rozmawianie o pracy podczas spotkań rodzinnych czy towarzyskich,

• pracowanie podczas choroby,

• zaniedbywanie rodziny, swoich pasji i zainteresowań, zaburzenie równowagi między życiem prywatnym a zawodowym,

• odczuwanie niezadowolenia ze swoich osiągnięć zawodowych, ciągła chęć odnoszenia sukcesów i zmniejszenie satysfakcji z zdobytych celów,

• pogorszenie nastroju w dni wolne od pracy, brak umiejętności zrelaksowania się, irytacja i stres podczas urlopu,

• rezygnacja z urlopów, pracowanie w dni wolne, weekendy, święta, czy nawet nocami,

• praca powyżej 12 godzin dziennie niewynikająca z ekonomicznych potrzeb, utrata kontroli nad czasem pracy, brak obiektywnej oceny czasu pracy,

• codzienne zostawanie w pracy po godzinach,

• ciągłe sprawdzanie kont służbowych lub telefonów służbowych,

• nadużywanie kofeiny lub stosowanie innych używek,

• nadmierne zaangażowanie w wykonywanie zadań, nieumiejętność lub niechęć delegowania zadań dla innych oraz przekonanie, że wykona się je najlepiej samemu, nieumiejętność pracy zespołowej,

• chory odczuwający przymus pracy zaczyna cierpieć na symptomy ze strony ciała- organizm pracoholika jest przemęczony, zaczyna on mieć bóle głowy, migreny, nerwobóle, kołatania serca, problemy żołądkowe.

Warto zaznaczyć, że zaangażowanie w pracę lub nawet traktowanie pracy jako swoją pasję nie jest równoznaczne z pracoholizmem. Problem pojawia się wtedy, kiedy przez pracę zaczynasz zaniedbywać inne sfery życia, jak sferę rodzinną, lub jeśli oprócz pracy nie masz niczego innego co sprawia ci radość lub cię relaksuje, a próby zaprzestania pracy wpędzają cię w poczucie winy czy stres- to jest właśnie główne kryterium pracoholizmu.

Jak radzić sobie z pracoholizmem?

Jak radzić sobie z pracoholizmem, jak pogodzić życie osobiste i zawodowe?
 

Jak nie wpaść w problem pracoholizmu?
 

• nie zostawaj w pracy po godzinach- taka sytuacja może się oczywiście wydarzyć sporadycznie, przez chwilowe nawarstwienie się zadań, lecz nie może ona przekształcić się w stan permanentny; codzienne zostawanie w pracy po godzinach to poważny objaw pracoholizmu,

• rób przerwy od pracy, zrób przerwę na drobne ćwiczenia czy na zjedzenie posiłku,

• ustal granice pomiędzy życiem osobistym a pracą- nie odbieraj telefonu służbowego, nie odpisuj na maile po godzinach pracy, w czasie weekendów czy urlopu,

• deleguj zadania innym współpracownikom,

• bądź asertywny- nie pozwól, by szef czy współpracownicy zarzucali cię zadaniami ponad twoje siły i poza godzinami pracy,

• poproś o pomoc, kiedy nie radzisz sobie z nawałem zadań,

• wprowadź rutynę dnia codziennego (znajdź czas na relaks, ćwiczenia, pasje, czytanie itp,)

• nie zaniedbuj swojego hobby,

• pracuj efektywnie, nie rozkładaj pracy na długie godziny poprzez rozpraszanie się w ciągu standardowych godzin pracy. 

Jak można leczyć uzależnienie od pracy
 

Można pytać jakie ma pracoholizm leczenie i czy jest to konieczne? Jak każde uzależnienie, pracoholizm jest zjawiskiem negatywnym, choć można by powiedzieć jedynym “akceptowalnym społecznie”. Zaangażowanie w pracę, pracowitość, a co za tym idzie odnoszenie sukcesów na polu zawodowym jest bowiem pożądane i uważane za przejaw dobrych cech człowieka. Jednak pracoholizm jest czymś innym niż pracowitością i dlatego należy go leczyć. Jak leczyć pracoholizm i jakie mogą być skutki pracoholizmu?
 

Pracoholizm jak leczyć? Najskuteczniejszą formą leczenia pracoholizmu jest psychoterapia. Na spotkaniach z psychologiem można znaleźć i ustalić przyczyny pracoholizmu, które wpędzają w poświęcanie obowiązkom zawodowym swojego życia.

Dzięki psychoterapii pracoholizmu można przede wszystkim:
 

• zmienić schematy swoich zachowań,

• nauczyć się rozpoznawać swoje emocje i kontrolować je,

• nauczyć się samokontroli, oddzielania życia prywatnego od zawodowego,

• ustalić plan działania czy konkretną liczbę godzin jaką można poświęcić pracy,

• nauczyć się samoakceptacji i nie postrzegać swojej wartości przez pryzmat wyników w pracy.

Literatura
 

Robinson B.E.: Chained to the desk. A guidebook for workaholics, their partners and children, and the clinicians who treat them, New York University Press, New York 2001.
Cierpiałkowska L., Kierunki rozwoju współczesnej psychologii uzależnień (na przykładzie alkoholizmu) (w:) L. Cierpiałkowska (red.), Oblicza współczesnych uzależnień, Wyd. UAM, Poznań 2006. 
Golińska L., Pracoholizm. Uzależnienie czy pasja, Wyd. Difin, Warszawa 2008. 
Ogińska – Bulik, Pracoholizm. Typy pracowników, w: Uzależnienie od czynności. Mit czy rzeczywistość?, Difin, Warszawa 2010